Sinhala Bodhiwanshaya
(සිංහල බෝධි වංසය)
සිංහල බෝධි වංසය - xi
ද්විතීය සඞගීති කථා
1. නිදාන කථාව
ඉක්බිත්තෙන්, විශාලා මහ නුවර ලිච්ඡවි රජදරුවන් ප්ර්තිබාහනය කරන පිණිසැ ගෞතමතිත්ථි සමීපයෙහි පාටලිපුත්රර නම් නුවරක් කොටැ, අජාසත් රජ එහි රාජ්යමය කෙළේ යැ. තව ද, ඒ විශාලා නම් නුවර කෙබඳු ද යත්: කීයේ මැ නෝ.
“තේන බෝ පන සමයේන වේසාලි ඉද්ධා වේව භෝති ථිතා ව බහුජනා ව ආකිණ්ණමනුස්සා සුභික්ඛා ච සත්ත ව පාසා ද සහස්සා නි සත්ත ව පාසාද සතානි සත්ත ව පාසාදා, සත්ත ව කූටාගාර සහස්සානි සත්ත ව කූටාගාරසතානි සත්ත ව කූටාගාරනි. සත්ත ව ආරාමසහස්සානි සත්ත ව ආරාම සතානි සත්ත වආරාමා, සත්ත ව පොක්ඛරණි සහස්සානි සත්ත ව පොක්ඛරණිතසානි සත්ත ව පෙක්ණිරයෝ” යි?
මෙසේ දිව්යහපුරයක් බඳු වූ ඒ විශාලා මහ නුවරැ තව්තිසා වැසි දෙවියන් බඳු වු රජදරුවෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ. යුව රජ දරුවෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ. ප්රැධාන අමාත්යදයෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ. භාණ්ඩාගාරිකයෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ.ඒ ලිච්ඡවි රජදරුවන් තව්තිසා වැසි දෙවියන් හා සමානපරිදි කෙසේ ද යත්: බුදුන් දනවු සැරිසරමින් කෝටිග්රාසමයට වැඩි කල්හි ඒ සියලු ලිච්ඡවි රජදරුවන් අතුරින් පන්සියයක් ලිච්ඡවි රාජකුමාරවරු උතුම් වු නොයෙක් වෙස් ගෙනැ සර්වාභරණයෙන් සැරැහී රථ නැඟී බුදුන් දක්නට ගියහ. කියේ මැ නෝ; “අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවි නිලා හොන්ති නිලවණ්ණා නිලවත්ථා නිලාලඞකාරා අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවි පිතා හොන්ති පිත වණ්ණා පිතවත්ථා පිතාලඞකාරා. අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවී ලෝහිතකා හෙන්ති ලෝහිතකවණ්ණා ලෝහිතකවත්ථා ලෝහිතාලඞ්කාරා අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවී ඔදාතා හොන්ති ඕදාතවණ්ණා ඕදාතවත්ථා ඕදාතාලඞ්කාරා”යි?
මෙසේ එන්නා වූ ලිච්ඡවි පෂීත් දැකැ, බුදු රජාණන් වහන්සේ “මහණෙනි! යම් කෙනෙකුන් විසින් තවුතිසා වැසි දෙවියෝ පළමු නොදක්නා ලද්දාවූ නම් දැන් මේ ලිච්ඡවි රජ පිරිස බලනු මැනැව” යි වදාළ සේක. “යෙගි කෙහිවි භික්ඛවේ භික්ඛුහි දෙවා තාවතිංසා අදිට්ඨපුබ්බා. ඕලෝකේථ භික්ඛවේ ලිච්ඡවි පරිසං අපලෝකේද්රව භික්ඛවේ ලිච්ඡවි පරිසං තාවතිංසපරිසං” යි.
මෙසේ මෙ බඳු වූ පුර සමෘද්ධීන් හා යස පිරිවර සමෘද්ධීන් හා රූප සමෘධීන් හා යුක්ත වූ විශාලා මහ නුවර ලිච්ඡවි රජදරුවන් ගේ ප්රපතිබාහනය පිණිසැ ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරඟු, මහී යන පඤ්ච මහා ගඞ්ගාවන් අතුරින් ප්රාධාන වූ ගඞ්ගා නම් ගඞ්ගාව ගේ ගෞතම තිර්ථයට නුදුරු තන්හි පාටලි ග්රාරමයෙහි පිටලි පුත්රම නම් වූ උතුම් නුවරක් ඇති කොටැ, බුදුන් පිරිනිවි කල්හි මහා ධාතු නිධානය කළ ඉක්බිත්තෙන් රජගහ නුවර හැරැපියා ගොස් ඒ පැළලුප් නුවර විසූ අජාසත් රජ යැ. ඉත්බිති එ මැ නුවර විසූ උදයභද්රුනම් රජ යැ, අනුරුද්ධ නම් රජ යැ, මුණ්ඩ නම් රජ යැ, නාගදාස නම් රජ යැ, සුසුනාග නම් රජ යැ, යන මගධ රජ දරුවන් සදෙනෙකුන් ගේ ඇවෑමෙන් රාජාභිෂේකයට පැමිණියා වූ කාලාශෝක රජ්ජුරුවනට දස වන හවුරුද්දෙහි, එතැනට බුදුන් පිරිනිවී අවුරුදු සියයක් ඉකුත් වූ කල්හි, ආයුෂ්මත් වූ කාකණ්ඩකපුත්ර වූ යස මහතෙරුන් වහන්සේ වැදෑරට චාරිකා කොටැ ඇවිදිනා සේක්, විශාලායෙහි වූ “වජ්ජිපුත්තක භික්ෂූහු විශාලා මහ නුවර දශ වස්තුවක් ප්රවකාශ කොටැ ඇවිදිත්ලු” යනු අසා මෙසේ සිතූ සේකැ.
-තවද,ඒ දශ වස්තුව නම් කවරේ ද යත්: හඟැ ලා ගෙනැ තමා පරිහරනය කළ ලුණු යාව කාලික වස්තුව හා මිශ්ර් කොටැ වැළඳීම වටනේ යැ. සන්නිධි නො වෙයි යනු එකෙකැ. යාවකාලික වස්තුව පස්වරු ඉරනැමි දැඟුලක් දක්වා වළදන්නට වටනේ සැ යනු එකෙකැ. පැවැරි ඇවැද කැප නොකළ භෝජනය අන් ගමෙකැ දී වළදන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. මහා සීමා ඇතුළත නො යෙක් ආවසයන්හි වෙන වෙන පොහෝ පවුරුණු ආදිය කරන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. ඇතූළු සීමාවෙහි සිටියන් ගෙන් සැඳ පිරිසුදු නොගෙනැ එක් වැ පොහෝ පවුරුණු ආදිය කොටැ පසු වැ ඒ භික්ෂූන් ගේ අනුමතිය ගන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ, පූර්වාචාර්ය් ගේවරයන් කළා වූ කැප අකැප වස්තුයෙහි ඔහු කොළෝ මැ යැයි ඒ කැපයට පැමිණැ තමා කිරීමට වටනේ යැ යනු එකෙකැ, පැවැරි වැ අමත් දී කැප නො කොටැ වලඳන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. නොළා නුමුහු කළ රහ පීම වටනේ යැ යනු එකෙකැ. දහ නැති නිසදුන් සිවුරු වටනේ යැ යනු එකෙකැ රන් රිදී මසු කහවණු ආදී වස්තුව පිළිගන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. එයින් කීහ. “කප්පති සිංගිලෝණකප්පෝ. කප්පති ද්වංගුලකප්පෝ. කප්පති ගාමාන්තරකප්පෝ. කප්පති ආවාසකප්පෝ. කප්පති අනුමති කප්පෝ. කප්පති ආචිණ්ණකප්පෝ. කප්පති අමථිතකප්පෝ. කප්පති ජලෝගි පාතුං, කප්පති අදසකං නිසිදනං. කප්පති ජාතරූපරජතං” යි.-
“තේන බෝ පන සමයේන වේසාලි ඉද්ධා වේව භෝති ථිතා ව බහුජනා ව ආකිණ්ණමනුස්සා සුභික්ඛා ච සත්ත ව පාසා ද සහස්සා නි සත්ත ව පාසාද සතානි සත්ත ව පාසාදා, සත්ත ව කූටාගාර සහස්සානි සත්ත ව කූටාගාරසතානි සත්ත ව කූටාගාරනි. සත්ත ව ආරාමසහස්සානි සත්ත ව ආරාම සතානි සත්ත වආරාමා, සත්ත ව පොක්ඛරණි සහස්සානි සත්ත ව පොක්ඛරණිතසානි සත්ත ව පෙක්ණිරයෝ” යි?
මෙසේ දිව්යහපුරයක් බඳු වූ ඒ විශාලා මහ නුවරැ තව්තිසා වැසි දෙවියන් බඳු වු රජදරුවෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ. යුව රජ දරුවෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ. ප්රැධාන අමාත්යදයෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ. භාණ්ඩාගාරිකයෝ සත්දහස් සත්සිය සත් දෙනෙකැ.ඒ ලිච්ඡවි රජදරුවන් තව්තිසා වැසි දෙවියන් හා සමානපරිදි කෙසේ ද යත්: බුදුන් දනවු සැරිසරමින් කෝටිග්රාසමයට වැඩි කල්හි ඒ සියලු ලිච්ඡවි රජදරුවන් අතුරින් පන්සියයක් ලිච්ඡවි රාජකුමාරවරු උතුම් වු නොයෙක් වෙස් ගෙනැ සර්වාභරණයෙන් සැරැහී රථ නැඟී බුදුන් දක්නට ගියහ. කියේ මැ නෝ; “අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවි නිලා හොන්ති නිලවණ්ණා නිලවත්ථා නිලාලඞකාරා අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවි පිතා හොන්ති පිත වණ්ණා පිතවත්ථා පිතාලඞකාරා. අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවී ලෝහිතකා හෙන්ති ලෝහිතකවණ්ණා ලෝහිතකවත්ථා ලෝහිතාලඞ්කාරා අප්පේකච්චේ ලිච්ඡවී ඔදාතා හොන්ති ඕදාතවණ්ණා ඕදාතවත්ථා ඕදාතාලඞ්කාරා”යි?
මෙසේ එන්නා වූ ලිච්ඡවි පෂීත් දැකැ, බුදු රජාණන් වහන්සේ “මහණෙනි! යම් කෙනෙකුන් විසින් තවුතිසා වැසි දෙවියෝ පළමු නොදක්නා ලද්දාවූ නම් දැන් මේ ලිච්ඡවි රජ පිරිස බලනු මැනැව” යි වදාළ සේක. “යෙගි කෙහිවි භික්ඛවේ භික්ඛුහි දෙවා තාවතිංසා අදිට්ඨපුබ්බා. ඕලෝකේථ භික්ඛවේ ලිච්ඡවි පරිසං අපලෝකේද්රව භික්ඛවේ ලිච්ඡවි පරිසං තාවතිංසපරිසං” යි.
මෙසේ මෙ බඳු වූ පුර සමෘද්ධීන් හා යස පිරිවර සමෘද්ධීන් හා රූප සමෘධීන් හා යුක්ත වූ විශාලා මහ නුවර ලිච්ඡවි රජදරුවන් ගේ ප්රපතිබාහනය පිණිසැ ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරඟු, මහී යන පඤ්ච මහා ගඞ්ගාවන් අතුරින් ප්රාධාන වූ ගඞ්ගා නම් ගඞ්ගාව ගේ ගෞතම තිර්ථයට නුදුරු තන්හි පාටලි ග්රාරමයෙහි පිටලි පුත්රම නම් වූ උතුම් නුවරක් ඇති කොටැ, බුදුන් පිරිනිවි කල්හි මහා ධාතු නිධානය කළ ඉක්බිත්තෙන් රජගහ නුවර හැරැපියා ගොස් ඒ පැළලුප් නුවර විසූ අජාසත් රජ යැ. ඉත්බිති එ මැ නුවර විසූ උදයභද්රුනම් රජ යැ, අනුරුද්ධ නම් රජ යැ, මුණ්ඩ නම් රජ යැ, නාගදාස නම් රජ යැ, සුසුනාග නම් රජ යැ, යන මගධ රජ දරුවන් සදෙනෙකුන් ගේ ඇවෑමෙන් රාජාභිෂේකයට පැමිණියා වූ කාලාශෝක රජ්ජුරුවනට දස වන හවුරුද්දෙහි, එතැනට බුදුන් පිරිනිවී අවුරුදු සියයක් ඉකුත් වූ කල්හි, ආයුෂ්මත් වූ කාකණ්ඩකපුත්ර වූ යස මහතෙරුන් වහන්සේ වැදෑරට චාරිකා කොටැ ඇවිදිනා සේක්, විශාලායෙහි වූ “වජ්ජිපුත්තක භික්ෂූහු විශාලා මහ නුවර දශ වස්තුවක් ප්රවකාශ කොටැ ඇවිදිත්ලු” යනු අසා මෙසේ සිතූ සේකැ.
-තවද,ඒ දශ වස්තුව නම් කවරේ ද යත්: හඟැ ලා ගෙනැ තමා පරිහරනය කළ ලුණු යාව කාලික වස්තුව හා මිශ්ර් කොටැ වැළඳීම වටනේ යැ. සන්නිධි නො වෙයි යනු එකෙකැ. යාවකාලික වස්තුව පස්වරු ඉරනැමි දැඟුලක් දක්වා වළදන්නට වටනේ සැ යනු එකෙකැ. පැවැරි ඇවැද කැප නොකළ භෝජනය අන් ගමෙකැ දී වළදන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. මහා සීමා ඇතුළත නො යෙක් ආවසයන්හි වෙන වෙන පොහෝ පවුරුණු ආදිය කරන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. ඇතූළු සීමාවෙහි සිටියන් ගෙන් සැඳ පිරිසුදු නොගෙනැ එක් වැ පොහෝ පවුරුණු ආදිය කොටැ පසු වැ ඒ භික්ෂූන් ගේ අනුමතිය ගන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ, පූර්වාචාර්ය් ගේවරයන් කළා වූ කැප අකැප වස්තුයෙහි ඔහු කොළෝ මැ යැයි ඒ කැපයට පැමිණැ තමා කිරීමට වටනේ යැ යනු එකෙකැ, පැවැරි වැ අමත් දී කැප නො කොටැ වලඳන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. නොළා නුමුහු කළ රහ පීම වටනේ යැ යනු එකෙකැ. දහ නැති නිසදුන් සිවුරු වටනේ යැ යනු එකෙකැ රන් රිදී මසු කහවණු ආදී වස්තුව පිළිගන්නට වටනේ යැ යනු එකෙකැ. එයින් කීහ. “කප්පති සිංගිලෝණකප්පෝ. කප්පති ද්වංගුලකප්පෝ. කප්පති ගාමාන්තරකප්පෝ. කප්පති ආවාසකප්පෝ. කප්පති අනුමති කප්පෝ. කප්පති ආචිණ්ණකප්පෝ. කප්පති අමථිතකප්පෝ. කප්පති ජලෝගි පාතුං, කප්පති අදසකං නිසිදනං. කප්පති ජාතරූපරජතං” යි.-
2. සඞ්ගීති කථාව
“මෙබඳු වූ දශ වස්තුවක් වජ්ජි පුත්රකක භික්ෂුහු ප්රෝකාශ කෙරෙති” යනු අසා ඒ යස මහ තෙරුන් වහන්සේ “යම් බඳු වූ මම සර්ව ඥයන් වහන්සේ ගේ ශාසන විපත්තිය අසා නිරුත්සාහ වැ වැද හුන්නෙම් වී නම් ඒ මට සුදුසු නොවන්නේ යැ. එබැවින් මම අධර්මෙ වාදීනට නිග්ර හ කොටැ ධර්මය ප්රනකාශ කෙරෙමි” යි සිතා, දොළොස් ලක්ෂයක් භික්ෂුන් මහා වනයෙහි රැස් කරවා, ඒ භික්ෂුන් වහන්සේ මධ්ය්යෙහි රේවත ස්ථවිරයන් වහන්සේ ලවා “ස්වාමීනි! හඟැ ලුණු ලා පරිහරණය කොටැ වැළැඳිම කැප ද? යනාදීන් පිළිවිස්වා, අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ගේ සද්ධිවිහාරික වූ සර්වඥයන් දුටුවිරූ එක් සිය විසි අවුරුද්දකට ආයුෂ ඇති සර්වාවකාමී ස්ථවිරයන් වහන්සේ ලවා “ඇවැත්නි! හඟැ ලුණු ලා පරිහරණය කොටැ එදවස් පිළිගත් යව්කැලි හා මුසු කොටැ වළඳන්නට නො වටනේ යැ” යනාදීන් විනය විසර්ජනය කරවා, ඒ දශ වස්තූන් ධර්ම යෙන් විනයෙන් ශාස්තෘ ශාසනයෙන් පහ කොටැ නැවැත “ධර්ම විනය සඞ්ගායනා කරම්හ” යි කියා, ඒ දොළොස් ලක්ෂයක් පමණ භික්ෂුන් අතුරින් ත්රිරපිටකාධාරී චතුපටිසම්හිදා ප්රාකප්ත වූ සත් සියයක් ක්ෂිණාශ්රඅවයන් වහන්සේ තෝරා ගෙනැ, විශාලා මහ නුවරැ වාලුකාරාමයෙහි රැස් වැ හිඳැ, කාලශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් කරන ලද ආරක්ෂා ඇති සේක්, සියලු සාසන මලය ශුද්ධ කොටැ, මහා කාශ්යිප ස්ථවිරයන් වහන්සේ පරිද්දෙන් නැවැතැ පිටක වශයෙන් ද නිකාය වශයෙන් ද අඬ්ග වශයෙන් ද ධර්මස්කන්ධ වශයෙන් ද සියලු ධර්ම විනය සඞ්ගායනා කොටැ අට මසෙකින් නිම වූ සේකැ.
3. නිකායෝත්පත්ති කථාව
එසමයෙහි ස්ථවිර වාදයට අලඞ්කාරයක් වැනි වූ ද්වීතිය සංගීතිකා රකයන් වහන්සේ විසින් නිග්රකහ කරන ලද, දස දහසක් පමණ පාප භික්ෂුහු මහා සාඞ්ඝික නම් වූ ආචාය්ය ර් වාදයක් කළාහ. ඉක්බිත්තෙන් විෂ වෘක්ෂයෙකින් නික්මුණා වූ පඤ්ච මහා ශාඛාවක් මෙන් මහා සාඞ්ඝික නිකායයෙන් ගෝකුලික යැ, ඒකබ්බෝහාරික යැ, පණ්ණන්තිවාද යැ, බාහුලික යැ, චේතියවාද යැ යන මේ ආචාර්ය්මෙන වාදයෝ පස් දෙනෙක් උපන්හ. ඉක්බිත්තෙන් මහා බෝධියෙන් කපා හළ පිළිල මෙන් ස්ථවිර වාදයෙන් පිටත් කොටැපූ භික්ෂු මහිංසාසක යැ, වජ්ජි පුත්තක යැ, ධම්මුත්තරිය යැ, භද්දයානික යැ, ඡන්නාගාරික යැ, සම්මිත්තිය යැ, සබ්බත්ථිවාදි යැ, ධම්මගුත්තික යැ, කස්සපී යැ, සංකන්තික යැ, සුත්තවාද යැ යන මේ එකොළොස් ආචාර්ය් වාදයන් කළහ. මෙසේ ස්ථවිර වාද හෙයින් සතළොස්වාද කෙනෙක් වන්දන ස්කන්ධයෙකින් නික්මුණා වූ වග්නි කලාපයෙන් මෙන් බුදුන් පිරිනිවී දෙවෙනි අවුරුදු සියයෙහි උපන්හ. එයින් මත් තෙහි ලාභ සත්කාර නිසා ගන්නාලද භික්ෂූ ද්වේශ ඇති, වේදත්රයය යෙහි පරතෙරට පැමිණියා වූ ශාසනයෙන් පිහිට නො ලැබැගියා වූ අන්ය තීර්ථකයෝ බුදුන් ගේ ධර්මය තීර්ථක ධර්මයෙහි බහා ඒ තීර්ථක ධර්මය මැ බුද්ධ ධර්මය හා එක් කොටැ යොදා ගෙනැ, පෘථග් ජන ලෝකවාසීන් වඤ්චා කොටැ ඒ ඒ සත්ත්වයනට කියන්නාහු, අඥන සත්ත්වයනට මධුරාමු ඵලයක් වැනි වූ කිම්පක්ක නම් විෂඵලය මෙන් අධර්මය ධර්මලේශයෙන් දන්වා ‘සර්වඥ වචනය මේ යැ, යි ව්යනවහාර කරන්නාහු හේමවත යැ, රාජගිරි යැ. සිද්ධත්ත්ථික යැ. පුබ්බසේලි යැ, අපරසේලි යැ, වාජිරි යැ යන මේ ආචාර්ය්ත වාද සයක් ඉපැදැවූ හ. මෙසේ මේ සූවිස්සක් පමණ ආචාය්යැර් වාදයෝ ජම්බුද් වීපයෙහි උපන්හ. ධම්මරුවික යැ, සාගලික යැ යන ආචාර්ය්ැ ය වාද යෝ දෙදෙනා ලඞ්කාද්වීපයෙහි උපන් හ. මොවුන් අතුරින් ස්ථවිර වාදය වනාහි බුදුන් විද්යාමාන කාලයෙහි පටන් ආකාශ ගඞ්ගා ජල ප්රඅවාහය මෙන් නිර්මල වූයේ, ජාතිරඞ්ග මාණික්ය්යක් මෙන් පිරිසුදු වූයේ, පද්ම පත්ර්ය හා එක් නො වන්නා වූ ජල බින්දුවක් මෙන් අන්යආ නිකාය වාසීන් ගේ ධර්මය හා අසම්මිශ්රව වැ අමෘත රස වහනය කරන්නා වූ පූර්ණචන්ද්ර්යා මෙන් දෙවි මිනිසුන් සහිත ලෝකයා පිනවමින් අද දක්වා ආයේ යැ.
දසදහසක් පමණ පාප භික්ෂුන් ශාසනයෙන් පිටත් කොටැ නසනලද දශවස්තුඵල ඇති සන්තානයෙන් පිටත් කරනලද රාගාදී මල ඇති ඒ ක්ෂීණාශ්ර වයෝ ඉතා නිර්මල වූ යසස් ඇති යස මහතෙරුන් වහන්සේ හා සමඟ යම් සඞ්ගායනාවක් කළාහු ද ඒ සඞ්ගායනාව ද. මෙ පමණෙ කින් මා විසින් දක්වන ලදී. එහෙයින් කියනලදී.
“එත්තාවතා දසසහස්ස සපාපභික්ඛු
නිද්ධූය ධූතදසවත්ථුමලා අකංසු,
යං තේ සුනිමමලයසසේන යසේන සද්ධිං
සංගීති ‘මුජ්ඣිතමලා අපි දස්සිතා සා” යි.
ද්විතීය සංගීති කථා යි.
දසදහසක් පමණ පාප භික්ෂුන් ශාසනයෙන් පිටත් කොටැ නසනලද දශවස්තුඵල ඇති සන්තානයෙන් පිටත් කරනලද රාගාදී මල ඇති ඒ ක්ෂීණාශ්ර වයෝ ඉතා නිර්මල වූ යසස් ඇති යස මහතෙරුන් වහන්සේ හා සමඟ යම් සඞ්ගායනාවක් කළාහු ද ඒ සඞ්ගායනාව ද. මෙ පමණෙ කින් මා විසින් දක්වන ලදී. එහෙයින් කියනලදී.
“එත්තාවතා දසසහස්ස සපාපභික්ඛු
නිද්ධූය ධූතදසවත්ථුමලා අකංසු,
යං තේ සුනිමමලයසසේන යසේන සද්ධිං
සංගීති ‘මුජ්ඣිතමලා අපි දස්සිතා සා” යි.
ද්විතීය සංගීති කථා යි.
තෘතිය සංගීති කථා
1. නිදාන කථාව
ඉක්බිත්තෙන් කාලාශෝක රජහු ගේ පුත් වූ
ඉක්බිත්තෙන් කාලාශෝක රජහු ගේ පුත් වූ භද්ර සේන යැ. කෝරණ්ඩ වර්ණ යැ, මංගුර යැ, සබ්බඤ්ජහ යැ, ජාලික යැ, උභක යැ, සඤ්ජය යැ, කෝරව්යැ යැ. නන්දිවර්ධන යැ, පඤ්චමක යැයි දසබෑ රජදරු කෙනෙක් වූ හ. ඉක්බිත්තෙන් පෙර වන්නි වැ සිටියා වූ උග්ගසේන නන්ද යැ, පණ්ඩුක නන්ද යැ, පණ්ඩුගති නන්ද යැ, භූතපාල නන්ද යැ, රට්ඨපාල නන්ද යැ, ගෝවිසා නන්ද යැ දසසිද්ධක නන්ද යැ. කේවට්ඨ නන්ද යැ, ධන් නන්ද යැයි නන්ද රජදරුවෝ නව දෙනෙක් වූ හ.
ඉක්බිත්තෙන් විඩූඩහ සංග්රානමයෙහි කිඹුල්වත් පුරයෙන් නික්මැ ගියාවූ ශාක්යං රජදරුවන් විසින් කරනලද මෝරිය නම් නුවැරැ රාජ වංශයෙහි උපන්නාවූ චන්දගුත්ත නම් කුමාරයෙක් තෙමේ වාණක්යි නම් බමුණා විසින් උත්සාහ කරනලද්දේ, පැළලුප් නුවරැ රජ වියැ. ඒ රජහු ගේ පුත්රි වූ බින්දුසාර නම් කුමාරයෙක් පියාණන් ඇවෑමෙන් රාජ්ය යට පැමිණැ, එක් සියයක් රාජ කුමාරවරුනට පිය වූයේ යැ. ඒ එක් සියයක් රාජ කුමාරවරුන් අතුරින් මෞර්ය්රු වංශයෙහි උපන් නා වූ ධම්මා නම් බිසොවුන්ගේ අශෝක යැ, තිස්ස යැ යන නම් ඇති රජදරුවන් දෙදෙ නා අතුරින් වැඩිමහලු වූ අශෝක කුමාර ප්රයත්යදන්ත දේශයෙහි වූ අවන්ති රාජ්යඅය තෙපි ප්රැයෝජන විඳුම්හයි පියරජහු විසින් යවන ලද්දේ, පැළලුප් නුවරින් පනස් යොදුනෙකින් මත්තෙහි විඩූඩහයාගේ භයින් ආවා වූ ශාක්යු රජදරුවන් වාසස්ථාන වූ වේදිස නම් පුරයට පැමිණැ ඒ පුරයෙහි දිව්යාැඞ්ගනාවක හා සමාන වූ වේදිස නම් ශාක්ය කුමාරිකාව අග්රකමහිෂිය කොටැගෙනැ උදෙනි නම් රාජ ධානියෙහි රාජ්ය ය කරන්නේ, සියලු ලොවට ශාන්තිකර වූ මහේන්ද්රා නම් කුමාර කෙනෙකුන් ද ලෝකානන්දකර වූ සඞ්මිත්රාට නම් කුමාරි කාවක ද ලැබැ ඔවුන් දෙදෙනාගේ මුව පියුම් වනය දැක්මෙන් උපන්නා වූ සැපය අනුභව කරන්නේ, පියරජ්ජුරුවන් ගේ ගිලන් බව අසා වහාවහා පැළලුප් නුවරට ගොස් පිය රජ්ජුරුවන් ඉකුත් වූ කල්හි කළ මනා ආදාහන කෘත්ය ය කරවා ඒ රජ්ජුරුවන් ඇවෑමෙන් රාජ්යුය ගත්තේ යැ.
ඒ අසා සුමන නම් යුවරජ කිපී “අද මට මරණය හෝ වුව මැනැව රාජ්ය ය හෝ වුව මැනැව” යි අටඅනූවක් මල්බෑ නැමැති කේශර සිංහ රාජයන් විසින් පිරිවරනලදු වැ බද්දවලාහක නම් යෝධයා ප්රටධාන කොටැ ඇති සිංහ සමාන වූ බලපරාක්රදම ඇති සූර මහා යෝධයන් විසින් පස්වාමික කරන ලද්දාවූ සූර්ය්්ර රශ්මි වැදැගැන් මෙන් බබළන්නා වූ නිර්මල තල ඇති. ඌර්ධවමුඛ වූ කුන්ත නැමැති ලිය වනයෙන් නැංගා වූ නිලුපුල් මල් කැකුළු වනයෙන් ගහන වූ මහ විලක් මෙන් ආකාශ තලය සැරහීම කරන්නා වූ, පෙටීයන් ගේ යටිබඩ පැහැ සමාන වූ පැහැ ඇති තියුණු මුවහත් ඇති බඞ්ග පත්රළ යෙන් ආකාශ මධ්යැගත වූ දහස් ගණන් සූර්ය්හත් මණ්ඩලයෙන් මෙන් බබළන්නා වූ, රශ්මි මාලාවන් ඇති අඩයවි පෙළෙන් දවගත්තරු වැළක් මෙන් දිලියෙන්නා වූ, ප්රනමාණාතික්රාදන්ත වූ හස්ති අශ්ව රථ පදාති යැ යි කියන ලද චතුරංගිණි සේනාව විසින් පිරිවරන ලද්දේ ඔවුනොවුන් ගේ නිර්භීත නාද නැමැති මේඝ ගර්ජනා ඇති අනේක ප්ර කාර වූ තියුණු මුවහත් ඇති ආයුධ ප්රැහාරයෙන් පහළ වූ ආකාශ තලය වැනි වූ, අනේක හස්ති සන්නාහයන් ගේ දිලිහිමෙන් උපන්නා වූ අග්නිජ්වාලා නැමැති විදුලි සළායෙන් බැබැළන්නා වූ ගැඹුරු හඬ ඇති දුනු නැමැති මේඝයෙන් නික්මුණා වූ දහස් ගණන් ශර වර්ෂාවන් වස්වමින්; වර්ණ කිංකිණික ජ්වාලාවන් ගේ ඣඩ්කාර නාදයෙන් ඒක නින්නාද වූ, වර්ෂා කාලය ඉක්මිමෙන් නිර්මල වූ ආකාශ තලයක් වැනි වූ තියුණු වූ මුවහත් ඇති. අනේකප්රාකාර වූ රත්නාලෝකයෙන් දිලියෙන්නා වූ ඉසවිළි ඇති, භයානක වූ දර්ශනයන් හා රම්යර වූ දර්ශනයන්ද ඇති අඩයටි වර්ෂාවන් වස්වමින් ප්රිලය සාගර ජලයෙහි තරඞ්ග සමූහයක් මෙන් මැඩ ගෙනැ ඉදිරියට නික්මුණේ යැ.
එකල්හි ධර්මාශෝක රජ තෙමේ යුද්ධ නැමැති මහෝත්සවයෙහි සන්තෝෂයෙන් හරිත වූයේ. යෝධයන් ගේ වික්ර්මය දැක්මෙහි බලවත් අභිලාෂ ඇත්තේ, යුද්ධයට වැද ශත්ත්රැිසේනා නැමැති සමුද්රව මධ්ය්යෙහි ඛඞ්ග පත්රා නැමැති වහ්නි ජ්වාලයෙන් ගැවසි ගත්තා වූ වඩබාග්නියක් හා සදෘශ වූයේ. ශත්ත්රැ්මථනය කොටැ, යුවරාජ නැමැති චන්ද්රහයා අස්තයට ගිය කල්හි රාජකුමාර නැමැති තාරකා සමූහයා අන්තර්ධාන කොටැ, පැළලුප් නුවර නැමැති විල්හි ස්වකීය වූ බන්ධු වර්ග නැමැති පද්ම වනය දිලියෙන්නා වූ සූර්ය්ීය යා මෙන් ප්රිබෝධ කොටැ. සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ පරිනිරිවාණයෙන් දෙසිය අටළොස් හවුරුද්දකින් මත්තෙහි සියලු ජම්බුද්වීපයෙහි ඒකරාජ්යාළභිෂේකයට පැමිණියේ යැ.
තව ද ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ
තව ද ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ ආකාශයෙන් හා භුමියෙන් හා යොදනක් පමණ තැනැ පැතිර සිටියා වූ තෙජස් සමූයහන් ඇත්තේ යැ. දෙවියන් විසින් දවසක් පාසා අනවතප්ත විලින් ගෙනැ එනු ලබන්නා වූ සොළොස්කළයක් පැන් හා නාලිය දැවටූ දඬු ඇත්තේ යැ. එසේ මැ දවසක් පාසා දෙවියන් විසින් ගෙනැ එනලද බෙහෙත් ඇඹුල බෙහෙත් අරළු හා මී අඹ හා නෙයෙක් පැහැ ඇති කප්රුකින් උපන් සළු හා රන්වන් වූ අත්පිස්නාකඩ හා සදත් විලින් ගෙනැ එනලද පාන වර්ග යන් ද ඇත්තේ යැ. නාග භවනයෙහි නයින් විසින් ගෙනෙන ලද දිව කඩුපුල් මල් හා සුවඳ විලෙවුන් හා දිව අඳුන් හා සමන් මල් පට ද ඇත්තේ යැ. ගිරවුන් විසින් සදත් දහතළාවලින් ගෙනැ එනු ලබන්නා වූ අනුදහසක් යාළ පමණ ඇති ස්වයඤ්ජාත හැල් කරල් සමූහයන් ඇත්තේ යැ. මීයන් විසින් කුඩුතෝ නැති කරනලද නොකඩ සහල් ඇත්තේ යැ. ගන්නාලද මුවරඳ හා මල්මී ද ඇති භෘඞ්ග සමූහයා විසින් කරනලද මීයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ මුළුතැන් ගෙවල් ඇත්තේ යැ.වලස් සමූහයා විසින් ගසන ලද කුළු ඇති කම්මල් ඇත්තේ යැ. මිහිරි වූ මනෝඥ වූ කුරුවි කෙවිල්ලන් ගේ හඩින් පුරනලද අන්තඃපුර ඇත්තේ යැ. මෙසේ වාග්විෂයාතික්රාුන්ත වූ අපමණ වූ රාජර්ධියෙන් යුක්ත වූ ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ රාජකෘත්යර යෙන් නිවෘත්ත වැ මහණ බමුණනට උපස්ථාන කරනු කැමැත්තේ, අනේකප්රනකාර වූ පාෂාණ්ඩ වාසීන් ගෙන්වා ගුණ නුවණ පරීක්ෂා කොටැ අනුභව කරවා යවමින් දවස් හරනේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන්, සුමන රාජ කුමාරයන් ගේ විනාශය අසා භයින් ත්ර්ස්ත වැ නැගෙනහිරි වාසල්දොරට නුදුරු වූ චණ්ඩාල ග්රානමයට වන්නා වූ, දරුගබ් සහිත වූ, යුවරජ්ජුරුවන්ගේ බිසොවුන් විසින් ගම්දොරැ නුග ගසක් මුලැ දි වදන ලද්දා වූ, ඒ නුග ගස අධිගෘහිත වූ දෙවතාවා විසින් රක්ෂා කරනලද නිග්රෝවධ කුමාර තෙමේ සත්ඇවිරිද්දෙහි දී මැ වරුණ නම් මහතෙර කෙනකුන් වහන්සේ විසින් මහණ කරන ලදු වැ, රහත්බවට පැමිණැ සසර කෙළවරැ සිටි සේක්, එක්දවසක් පූර්ව දික් නැමැති කාන්තාව ගේ උදය පර්වත නැමැති මස්තකයෙහි පලන් රක්තොත්පලමය වූ මුදුන් මල්කඩක් වැන් වූ අර්ධසූර්ය්කෙ යා බබළන්නට පටන්ගත් කල්හි, උපාධ්යාුයයන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ දකුණු දොරින් නුවරට වැදැ මෑණියන් සුමනා දේවීන් දක්නා සඳහා නැගෙනහිරි වාසල් දොරට අභිමුඛ වැ යන සේක්, රාජාඞ්ගනයට පැමිණි සේකැ.
එකල්හි මුක්තා හාරයෙන් සිහිල් වූ ශරිර ඇත්තේ වී නමුත් ශත්ත්රැැ ජනයාට තැවුල් කරන්නා වූ; නිර්මල වූ ශෝභා ඇත්තේ වී නමුත් කිලිටි කරනලද ශත්ත්රැු වතිතාවන් ගේ මුඛපද්මශෝභාවන් ඇත්තා වූ ධර්මාශෝක රජතෙම සීමැදුරු කවුළුයෙන් බලන්නේ, ආලෝකන විලෝකන සම්මීඤ්ජන පසාරණාදි වූ සමෘද්ධ ඊර්යාගේ මපථයන් ඇති, පුරවාසී වූ සත්ත්වයන් ගේ ඇස් තමන් වහන්සේ කරා අදනාක් වැනි වූ දිගු පුළුල් වූ නිශ්චල වූ නෙත්රක රශ්මීන් වියදඩු පමණ තැන් හොබවමින් යන්නා වූ නිග්රෝගධ සාමණේරයන් වහන්සේ පූර්ව ජන්මයෙහි මීවෙළෙඳ වැ ඉපැද එක් ව කළා වූ පින් කමින් දැකැ- ඒ එසේ මැ යි, යම්තැනෙක්හි සම වූ ශ්රවද්ධා හා සම වූ ශීල හා සම වූ ත්යාරග හා සම වූ ප්රමඥත් ඇත්තාහු උපද්දිද, ඔහු මෙලොව්හි දූ පරලොව්හි දූ ඔවුනොවුන් දකිත්. එයින් වදාළහ: “ආකඩ්ඛෙය්යුංා චේ ගහපත යෝ දිට්ඨෙව ධම්මේ අඤ්ඤමඤ්ඤං පස්සිතුං, අභිසම්පරායඤ්ච අඤ්ඤමඤ්ඤං පස්සිතුං, උභෝව අස්සු සමසද්ධා සමසීලා සමවාගා සමපඤ්ඤා’ යි. මෙසේ පූර්ව ජන්මයෙහි එක් වැ කළ පිනින් ඔවුනොවුන් දැකැ පැහැදැ උපන්නා වූ ප්රෙමම හා බුහුමන් ද ඇත්තේ, සාමණේරයන් වහන්සේ කැඳවාගෙනැ නගන ලද ධවලච්ඡත්රසය යටැ පනවනලද සිංහාසන මස්තකයෙහි වඩා හිඳුවා වළදවා, සාමණෙරයන් වහන්සේ ගේ ධර්ම දේශනා නැමැති ශරීරය දැකැ. රත්න ත්ර්යයෙහි පැහැදැ, පර්ෂද් හා සමඟ ශරණ ශීලයෙහි පිහිටා. එතැන් පටන් සිත් නැමැති මහ සමුද්ර යෙහි වඩනා වූ ශ්රැද්ධා නැමැති තරඞ්ග සමූහයන් ඇත්තේ, පළමු රජ ගෙන් භෝජනය අනුභව කොටැ සිටියා වූ තීර්ත්ථකයන් සැට දහසක් දෙනා පිටත් කොටැ, සැටදහසක් භික්ෂූන් වහන්සේට ගිරවුන් විසින් ගෙනෙනලද හැල්සාලින් සමෘද්ධ කළා වූ භෝජනය තබ්වා, දෙවියන් විසින් ගෙනෙනලද අනවතප්ත ජලය හා නාලිය දැවටු දඬු ද එළවා නිරනිතරයෙන් භික්ෂූන් වහන්සේට උපස්ථාන කරන්නේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක්
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් ඒ ධර්මාුශෝක රජ තෙමේ රන් හැකිල්ලක් පොළොවට දමා, කල්පායුෂ්ක වූ මහාකාල නම් නා රජහු නාග භවනයෙන් ගෙන්වා. ඒ නාග රාජයා නගනලද ධවලච්ඡත්රක ඇති රාජ පර්ය්ෙන්ඞ්කයෙහි හිඳුවා. අනේක ප්රමකාර වූ සුවඳ මල් ආදීන් පූජා කොටැ, සර්වාභරණයෙන් සැරැහුණා වූ සොළොස් දහසක් පුරාඞ්ගනාවන් ලවා හාත් පසින් වට කරවා. “අප්ර මාණ වූ ඥන ඇති බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ රූපය මා ගේ නේත්රවයට විෂය කරව” යි ඕහට කියා, ඒ නාග රාජයා විසින් මවා පානාලද දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශිත්යඕනුව්ය්ණ්ජනයෙන් ද හෙබියා වූ නීල පීතාදී වූ පඞ්වරණ ඝන බුද්ධරශ්මි මලායෙන් දිලිසෙන්නා වූ බුද්ධ රූපය දැකැ පතුල් පිට පටන් ගෙනැ ඉස් මුදුන් දක්වා, ඉස් මුදුනෙහි පටන් ගෙනැ පතුල් පිට දක්වා, දෙපාර්ශ්වයෙහි පටන් ගෙනැ මධ්යඉය දක්වා, මධ්යවයෙහි පටන්ගෙනැ දෙපාර්ශ්වය දක්වා උපන්නා වූ ප්රීමති සැපයෙන් යුක්ත වූයේ, සතියක් මුළුල්ලෙහි ප්රිාතියෙන් දල්වනලද ඇස් සඟළින් නේත්රස පූජා කොටැ “සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ එකි එකී ධර්මස්කන්ධයට එකි එකි විහාරයෙකින් පූජා කෙරෙමි” යි එක් දවස මැ සයානූ කෙළක් වස්තු වියදම් කොටැ අශෝකාරාම නම් මහා විහාරය හා සියලු දස දහසක් යොදුන් ජම්බුද්වීපයෙහි සුවාසූ දහසක් නුවරවල සූවාසුදහසක් චෛත්යනයෙන් ප්රහතිමණ්ඩිත වූ සූවාසූ දහසක් විහාර කරවා, විහාර පූජා කරන්නා වූ දිනයෙහි සර්වාභරණයෙන් සැරැහුණා වූ අන්තඃපුර ස්ත්රි්න් සහිත වූ ප්රූමාණාතික්රාවන්ත වූ චතුරඞ්ගිණි සේනාව විසින් පිරිවරනලදු වැ, දිව්යාපුර සමෘද්ධියට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ සරහා පිළියෙළ කරන ලද සිත්කලු වූ පැළලුප් නුවර සිසාරා ඇවිදැ විහාරයට ගොස්, එකෙනෙහි රැස් වූ අසූකෙළක් පමණ භික්ෂූන් වහන්සේ හා සයානු ලක්ෂයක් පමණ භිකුෂුණින් වහන්සේ ද මධ්යවයෙහි සිටැ ඒ භීක්ෂු භික්ෂුණින් ගේ ලොක විවරණ ප්රා්තිහාර්ය්න් යෙහි ආනුභාවයෙන් අශෝකරාමයෙහි මැ සිටැ සතර දිග බලන්නේ’ හාත්පසින් සමුද්රය පර්ය්් න්ත වූ ජම්බුද්වීපය දැකැ. සූවාසුදහසක් විහාර ද උදාරතර වූ මහත් වූ විහාර පූජාවෙන් බබළන්නා වූ දැකැ; උදාරතර වූ ප්රීතති ප්ර මෝද යෙන් යුක්ත වූයේ, ශාසනයට තමා ගේ හිමිබව ප්රාූර්ථනා කරන්නේ, යුවරජ වූ තිස්ස කුමාරයන් මහණ වූ තැන් පටන් මහණ වීම කැමැත්තා වූ සම්පූර්ණ වූ විසිවයස් ඇති ප්රශධාන පුත්රම’වූ මිහිඳු රාජ කුමාරයන් ද, ස්වාමි වු අග්ගි බ්ර හ්මරාජ කුමාරයන් මහණ වූ තැන් පටන් ගිහි ගෙයි ඇල්මක් නැත්තා වූ අටළොස් හැවිරිදි වයස් ඇති සඞ්ඝමිත්රාහ නම් වූ රාජ කුමාරිකාවන් ද මහණ කරවා. ඉක්බිත්තෙන්- ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ උදාසනක් සේ මැ තුන් සිවුරු ඇත්කඳ මත්තෙහි තබා පස්විසි යාළක් සුවඳ හා පන්සියයක් සුවඳ මල් කරඩු හා සමඟ නිග්රෝ ධ ස්ථවිරයන් වහන්සේට පිළිගන්වනු කොටැ යවන්නේ යැ. දවාලැ දු එසේ මැ යවන්නේ යැ. සවස දු එසේ මැ යවන්නේ යැ. තුන් වේලෙහි සළු පෙරළන්නා වූ මහරජ “අප ගේ මහ තෙරුන් වහන්සේට සිවුරු දී යැවූයේ දැ” යි පිළිවිසැ බලා මැ සථ පෙරළන්නේ යැ. මහ තෙරුන් වහන්සේ ද තුන් වේලේ තමන් වහන්සේ වැළඳැ අළ සිවූරු සම්ප්රාපප්ත සබ්රම් සරුන් වහන්සේට දෙන සේකැ. එකල්හි දඹදිව සඞ්ඝයා වහන්සේට බොහෝ සේ නිග්රෝ්ධ මහතෙරුන් වහන්සේ ගේ සිවුරු මැ වූයේ යැ. පිණ්ඩපාතාදි වූ ප්රේත්ය ය නිග්රෝ ධ මහ තෙරුන් වහන්සේ සන්තක දෙය මැ භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේට වූයේ යැ. මෙසේ ඒ ධර්මාශෝක රජ නිග්රෝෝධ ස්ථවිරයන් වහන්සේට දවසක් පාසා ලක්ෂයක් ද, බුදුන් ගේ චෛත්ය යෙහි ගඳ දුම මල් පහන් ආදීන් පූජා කරනු පිණිසැ ලක්ෂයක් ද, ධර්මධර භික්ෂුන් වහන්සේට සිවුපසය පිණිසැ ලක්ෂයක් ද, සඞ්ඝයා වහන්සේට ලක්ෂයක් ද, සතර වාසල් දොරෙහි ගිතෙල් මී උක්සකුරු ආදි වූ බෙහෙත් පිණිසැ ලක්ෂයක් දැ යි මෙසේ දවසක් දවසක් පාසා පන්ලක්ෂයක් වස්තු වියදම් කොටැ ශාසනයෙහි බොහෝලාභ පැවැත් වූයේ යැ.
මෙසේ බොහෝ වූ සම්පත් සුන්දර වූ ප්රොඥ ඇති සත්ත්වයෝ ලදින්, පහ වූ මද ප්රේමාදාදි වූ දෝෂයන් හා හරනලද කාමයෙහි ඇලුම්ද ඇත්තාහු සත්ත්වයනට පීඩා නො කොටැ කුසල් කිරීමෙහි ඇලුම් ඇති වැ, බොහෝ වූ අනේක ප්රටකාර වූ කුශලයෙන් රත්නත්රබයෙහි දු කර්මඵල සම්බන්ධයෙහි දු පහන් වූ සිත් ඇති වැ කරන්නාහු යි. එහෙයින් කියනලදි.
“ඉති විහවමනප්පං සාධුපඤ්ඤා ලහිත්වා
විගතමදපමාදා ධත්තකාමප්පසඞ්ගා,
අකරීය ජනඛෙදං පුඤ්ඤකම්මාභිරාමා
විවිධවිපුලපුඤ්ඤං සුප්පසන්නා කරොන්ති” යි.
එකල්හි තීර්ථකයෝ
එකල්හි තීර්ථකයෝ රජ්ජුරුවන් අනු වැ ගියා වූ ජම්බුද්වීප වාසීන් ගෙන් සම්භාවන නොලදින්. ලාභ සත්කාර කැමැති වන්නාහු, ශාසන යෙහි මහණ වැ ‘මේ ධර්මය යැ, මේ විනය යැ’ යි තමන් තමන් ගේ ලබ්ධිය ප්ර්කාශ කරන්නාහු, ප්රයවුජ්යාකව නො ලැබැ තුමූ මැ හිසකේ කපා සිවුරු හැඳැ පෙරෙවැ විහාරවලැ ඇවිදින්නාහු පොහොයට ද පවුරුණුවට ද සඞ්ඝකර්මයට ද ගණකර්මයට ද වදනාහු යැ. තව ද, භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ විසින් ධර්මයෙන් විනයෙන් ශාස්තෘ ශාසන යෙන් නිග්රඅහ කරනු ලබන්නාහු ද, ධර්මානුකූල වූ විනයානුකූල වූ ප්රදතිපත්තියෙහි නො සිටැ, ශාසනයට අනේක ප්රයකාර වූ දෝෂයන් හා කිලුටු හා ලබ්ධි කණ්ටක ද උපදවා ගිනි දෙවියාට පූජා කෙරෙමින් පඤ්වතාප තප්පනය කෙරෙමින් සූර්ය්ණ යාට නමස්කාර කෙරෙමින් වසන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඊට පළමු මැ තිස්ස නම් මහා බ්ර්හ්මයෙක් මත්තෙහි බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහි ඉපැදීම පිණිසැ වඩනාලද ධ්යාහනයන් ඇත්තේ. ආයු ගෙවී සිටියේ, දෙවෙනි සඞ්ගායනාව කළා වූ සර්වඥ ශ්රායවකයන් විසින් බ්ර හ්ම ලෝකයට ගොස් “පින්වත! මෙයින් එක්සිය අටළොස් හවුරුද්දෙකින් මත්තෙහි ශාසනයෙහි මහත් වූ දෝෂයෙක් උපදනේ යැ. අපි සියලු මනුෂ්ය ලෝකයා හා සදිව්යි ලෝක පරීක්ෂා කරන්නමෝ ඒ උපද්ර ව නසාලන්නට නිසි වූ කිසිවක්හු නො දැකැ, බ්රමහ්ම ලෝකය පරීක්ෂා කරන්නමෝ පින්වත් වූ තොප දුටුම්හ. සත්පුරුෂයාණනි! තොපට යාච්ඥ කරම්හ. මනුෂ්යත ලෝකයෙහි ඉපැදැ ශාසන සංග්ර හය කරවු” යි කියා යාච්ඥ කරනලද්දේ ‘යහපතැ’ යි ඉතා සතුටු වැ ගිවිස්සේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේ මනුෂ්යි ලෝකයට අවුදින් බාල වූ සිග්ගවැ යැ, වණ්ඩවජ්ජි යැ යන නම ඇති ස්ථවිරයන් දෙදෙනා කැඳවා “තිස්ස නම් මහා බ්රැහ්මයා මනුෂ්යජ ලෝකයෙහි උපදනේ යැ. තොප දෙදෙනා අතුරින් එක්කෙනෙක් ඔහු මහණ කරවාලව. එක් කෙනෙක් බුද්ධ වචනය උගන්වාලව. මේ තොප දෙදෙනා ගේ සංගීති මණ්ඩලයට නොඊම නිසා හැම දෙනා වහන්සේ විසින් පමුණු වනලද දඬුවමැ” යි කියා, ක්රාමයෙන් පිරිනිවි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් තිස්ස නම් මහා බ්රණහ්ම තෙමෙ “මම වනාහි ශාසනයට වන්නාවූ උපද්රත වය නසා ශාසන සංග්රඩහය කරන්නට සමර්ත්ථ වෙමි” යි ප්රීිති නැමැති සාගරයෙහි ගැලී රසාතලයට බස්නාක්හු මෙන් බ්ර්හ්ම ලෝකයෙන් ච්යුතත වැ උතුම් වූ උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇති අපමණ වූ යස පරිවාරයෙන් යුත්ත වු සියලු ලෝකයෙහි ප්රූසිද්ධ වූ මොග්ගලී නම් බ්රා හ්මණයා නිසා ඒ බ්රාතහ්මණයා ගේ කුලයෙන් හා ශීලයෙන් හා රූපයෙත් සමෘද්ධ වූ බ්රාතහ්මණකාන්තාව කුසැ ඉපැදැ, මහත් වූ පෙරහැර පරිහරණය කරනු පබන්නේ, සිත්කලු වූ යෞවනයට පැමිණැ සොළොස් හැවිරිදි වුයේ යැ. වේදත්රවයයෙහි පරතෙරට පැමිණෑ මධුර වූ උදාර වූ වචන සෞන්දර්ය්ැ යෙන් යුක්ත වූයේ, කවි ජනයන් ගේ සිත් නැමැති පියුම් වනය පුබුදුවමින් කීමෙහි බිණීමෙහි දක්ෂ වී යැ.
ඉක්බිත්තෙන් මෙග්ගලී නම් ඒ කුමාර තෙමේ තමා මවු කුස පිළිසිඳගත් තැන් පටන් ගෙනැ ගෙට සිඟාවැඩැ සත් අවුරුද්දක් ඇවෑමෙන් “මෙතැනින් ඹබ්බට වැඩැපුව මැනැවැ ” යි ලබන ලද බස් පමණකට පැහැදැ. එතැන් පටන් ඒ මොග්ගලී නම් බමුණා විසින් නිරන්තරයෙන් තබා දෙනලද භෝජන ඇති වැ, එක් දවසක් “බ්රාතහ්මණ මානවකයා දැන් මහණ කරන්නට කලැ” යි ඒ ගෙයි සියලු අසුන් අන්තර්ධෘන කොටැ තමා ගේ අස්නෙහි හුන්නාවූ ඒ සිග්ගව ස්ථවිරයන් වහන්සේ දැකැ කිපී. නොසතුටු වූ සිත් ඇති වැ, සෘග් වේදය යජුස්වේදය සාම වේදය යන වේදත්රීයයෙහි ද, වෘක්ෂාදීන් ගේ නාම ප්රෘකාශ කරන්නාවූ නිඝණ්ඩුයෙහි හා ක්රිීයා කල්ප විකල්ප නම් වූ කවි ජනයනට උපකාර වූ ඡන්දෝ ලක්ෂණයෙහි ද, ශික්ෂානිරැක්ති ප්රූභෙදයෙහි ද, ඉතිහාස නම් වූ මහා භාරථ ග්රසන්ථය පස්වනු කොටැ ඇති ක්ෂත්රිදය විද්යාියෙහි ද, යම් යම් ග්ර න්ථි ස්ථානයක් ඇත් නම්. ඒ ඒ සියල්ල තෙරුන් වහන්සේ අතින් විචාරා ඒ තෙරුන් වහන්සේ විසින් ඒ සියල්ල විසර්ජනය කොටැ, නැවැතැ “ යම් ක්ෂිණාශ්රනවයක්හු ගේ සිත උත්පත්තික්ෂණයෙහි උපදී ද, නිරෝධ ක්ෂණයට නොගියේ ද, ඒ ක්ෂීණාශ්රතවයා ගේ සිත හඞ්ගක්ෂණයෙහි නිරුද්ධ වෙයි. ව්යුරති චිත්තය හඞ්ගක්ෂණයට පැමිණේ ද, උත්පත්තික්ෂණය ඉක්මුණු බැවින් ව්යුතතියෙන් මත්තෙහි නූපදී ද, ඒ ක්ෂීණාශ්රණවයා ගේ සිත උත්පත්තික්ෂණයෙහි උපදිද්. ඒ ක්ෂණයෙහි නිරෝධය නැති බැවින් නිරුද්ධ නො වන්නේ දැ ” යි මෙසේ විචාරනලද චිත්ත යමක ප්රරශ්නයෙන් අඳුරු ගබඩාවකට වන්නාක්හු මෙන් කිසිවක් සලකාගත නො හී,
“ශ්රසමණයාණන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ ගේ මේ මන්ත්ර්ය මට දුන මැනවැ” යි කී කල්හි “ අප ගේ වේශය ගත් එකක් හට දෙම්හ ” යි සිග්ගව ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් මන්ත්ර යෙන් පොළොඹන ලද්දේ. තෙරුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ කායගතාසති කර්මස්ථානයෙහි භාවනා නමස්කාර කොටැ නොබෝ කලෙකින් මැ වණ්ඩවජ්ජි ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමීපයෙහි අර්ත්ථකථා සහිතවූ ත්රි්පිටක බුද්ධ වචනය ඉගෙනැ උපසපන් වැ, ආචාර්ය්හ උපාධ්යාදයයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ අතෙහි සියලු බුද්ධ වචනය පිහිටුවා ද්විතීය සංගිතිකාරකයන් වහන්සේ විසින් පනවන ලද දඬුවමින් මිදි ආයු පමණින් සිටැ පිරිනිවි කල්හි, කමටහන් වඩා, තදංග විමුක්තිය විෂ්කම්භණ විමුක්තිය සමුච්ඡෙද විමුක්ති ය ප්රපතිප්රඅශ්රුබ්ධි විමුක්තිය නිස්සරණ විමුක්තිය යන පඤ්චවිධ විමුක්ති නැමැති උත්පල යැ පදුම යැ පුණ්ඩරීක යැ රාජීව යැ ශතපත්රඤ යැ යන පඤ්චවිධ පද්මයෙන් ගැවැසි ගත්තා වූ. විදර්ශනා නැමැති තිර රේඛා ඇති, ශුෂ්කවිදර්ශකයහ අභිඥප්රා ප්තයහ ප්රතකෘතිශ්රාිවකයහ මහා ශ්රාාවකයහ ප්රධත්යේකබුද්ධයහ සම්ය්ක් සම්බුද්ධයහ යන ෂඩ්විද විදර්ශක නැමැති, කෘෂ්ණ හංසයහ පාණ්ඩු හංසයහ මනෝශීලාවර්ණ හංසයහ ශ්වේත හංසයහ පාක හංසයහ ධෘතරාෂ්ට්රහ හංසයහ යන ෂට්ප්රරකාර වූ හංස සමූහයා විසින් සෙවුනාලද්දාවූ, ආර්ය්යහ අෂ්ටාඞ්ගික මාර්ග නැමැති ජලයෙන් සම්පූර්ණ වූ නිර්වාණ නැමැති මහවිලට බැසැ, කෙලෙස්ලව නැමැති කලුෂය ශුද්ධ කොටැ, අර්හත් ඵලයට පැමිණියේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ මහා තෙරුන් වහන්සේ ශරත්කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්රප මණ්ඩලය මෙන් සර්වඥශාසන නැමැති ආකාශය බබුළුවන සේක්, දෙවියන් අසුරයන් ගරුඩයන් නාගයන් කිම්පුරුෂයන් විද්යන ධරයන් මනුෂ්යවයන් බ්රරහ්මයන් ආදී වූ සත්ත්වයන් විසින් වඳනාලද පාපියුම් ඇති වැ, මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහතෙරුන් වහන්සේ යැ යි ප්ර සිද්ධ වැ, සියලු ලෝකයෙහි තමන් වහන්සේ අනුබුද්ධ වැ සිටැත් සම්යවක් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙන් ධර්ම විනය දක්වා අශෝකා රාමයෙහි වසන සේකැ. එසමයෙහි ඒ අශෝකාරමයෙහි තීර්ත්ථක යන් විසින් එළවනලද ඉතා රෞද්ර් වූ ශාසන විපත්තිය දැකැ “දැන් මේ අධිකරණය උපනැ, එය සන්සිඳුවන්නට මෙහි වසන්නා වූ මවිසින් නො පිළිවන් වන්නේ යැ” යි දීර්ඝදර්ගි වූ ඒ මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ ප්රයධාන ශිෂ්යල වූ මිහිඳු මහතෙරුන් වහන්සේට භික්ෂු ගණයා පාවා දී ගංහිසැ අහෝගඞ්ග නම් පර්වතයට ගොස් සමාපත්ති සැප අනුභව කෙරෙමින් වසන සේකැ.
එකල්හි, ජම්බුද්වීපයෙහි
එකල්හි, ජම්බුද්වීපයෙහි සියලු විහාර තීර්ත්ථක සමූහයා විසින් ගැවසී ගත්කල්හි, සත්හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ පොහෝ පවුරුණු නුවුයේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ තෙමේ “අශෝකාරාමයෙහි සත් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි පොහෝ පවුරුණු සිඳී ගියේ යැ” යි අසා එක් අමාත්යුයක්හු “විහාරයට ගොස් ඒ අධිකරණය සන්හිඳුවාලා පොහෝ පවුරුණු කරවා ල” යි සම්මත කෙළේ යැ. ඒ අමාත්ය තෙමේ රජ්ජුරුවන් ගෙන් නැවත විචාරන්නට අසමර්ථ වූයේ යම් සේ සොරුන් මරා පසල් දනවු සෙමෙහි තබද්ද, එපරිද්දෙන් මැ “යම් කෙනෙක් පොහෝ පවුරුණු නො කෙරෙත් නම් රජ්ජුරුවන් වහන්සේ උන් මරවනු කැමැති සේක් වනැ” යි සිතා විහාරයට ගොස් භික්ෂු සඞ්ඝයා රැස් කරවා රජ්ජුරුවන් කී හස්න අස්වා “පොහෝ කළ මැනැවැ” යි කියා ඒ භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ විසින් “අපි ඒ තීර්ත්ථකයන් හා එක් වැ පොහෝ පවුරුණු නො කරම්හ” යි කි කල්හි තෙරුන් වහන්සේ ගේ පිළිවෙළින් කඩු යෙන් හිස් ගසන්නට පටන් ගත්තේ යැ.
ඊට පළමු වැ; ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් ගේ මල් වූ තිස්ස රාජ කුමාර තෙමේ යුවරාජ්ය්ශ්රීරය අනුභව කරන්නේ, එක් දවසක් මුව දඩ ගොස් මහා ධර්මරක්ෂිත නම් තෙරකෙනෙකුන් වහන්සේ වෘක්ෂ මූලයෙකැ වැඩැහුන්නහු මදසහිත වූ වන්යන හස්තියකු විසින් මල් සහිත වූ සල්අත්තෙකින් සලනු ලබන්නා දැකැ. “මමත් සර්වඥ ශාසනයට වැදැ කවර කලෙකැ වනයෙහි වෙසෙම් දෝහෝ” යි සිතන් නේ, එසමයෙහි ඒ තෙරුන් වහන්සේ ආකාශයට පැනැ නැඟී, සුපුෂ්පිත වූ පද්ම නැමැති මුඛයෙහි කෙසුරු සළා නමැති දන්ත පඞ්ක්තීන් නන්දා නම් පුෂ්කරිණියෙහි ශ්රිරසමෘද්ධියට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ අශෝකාරාමය පුෂ්කරිණියෙහි දියපිටැ සිටැ සිවුරු ආකාශ යෙහි වනා, පැන් සනහන්නහු දැකැ. “අද මැ මහණ වෙමි” යි රජ්ජුරුවන් අනුදන්වා, මහත් වූ සම්පත් ඇති පුරුෂයන් ලක්ෂයක් දෙනා හා සමඟ මහා ධර්මරක්ෂිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ රහත්බවට පැමිණි සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ තිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ අශෝකාරාමයෙහි වසන සේක්,රාජ නියෝගයෙන් ආවා වු ඒ අමාත්ය යා විසින් තෙර කීප දෙනකුන් වහන්සේ ගේ ඉස් ගසා හෙළාපුවා දැකැ ගොස්, ඒ අමාත්යනයාට ආසන්න වූ අස්නෙකැ වැඩැ හුන් සේකැ. ඒ අමාත්යඒ තෙමේ තෙරුන් වහන්සේ හැඳිනැ කඩුපත හෙළාලන්නට අසමර්ථ වූයේ ගොස් රජ්ජුරුවනට එපවත් දැන්වූයේ යැ. ඒ අසා ශෝක සහිත වූ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ අශෝකාරාමයට ගොස් “ස්වාමිනි! මේ අමාත්යයා මාගේ නියෝගයක් නැති වැ භික්ෂුන් වහන්සේ ගේ ඉස් ගසාපි යැ. මේ පාපය අප දෙදෙනා ගෙන් කවුරුනට විය යුතු. දැ” යි විචාරා, “ඒ පාපය තොපට යැයි කියාත් නැත. තොප දෙදෙනාට යැයි කියාත් නැත. ඒ පාපය අමාත්යියාට මැ යැ” යි කී කල්හි එදවස් මැ දසදසක් භික්ෂූන් පිරිවර කොටැ ඇති ධර්ම කථිකයන් සතර දෙනකුන් හා දහසක් දහසක් පුරුෂයන් පිරිවර කොටැ ඇති අමාත්යරයන් සතර දෙනකුන් ද “ස්වාමිනි! රජ්ජුරුවන් වහන්සේ කැඳවන සේකැ’ යි කියා මහ තෙරුන් වහන්සේ කැඳවාගෙනැ එව” යි යැවී යැ.
මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ, තමන් සමීපයට පැමිණියා වූ ඒ අමාත්යාවදින් ගේ එසේ කියනලද රාජ සන්දේශය අසා නො වැඩි සේකැ. දෙවෙනි වාරයෙහි ද ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවෝ දහසක් දහසක් දෙනා පිරිවර කොටැ ඇති ධර්ම කථිකයන් අට දෙනකුන් හා අමාත්යදයන් අටදෙනකුන් ද යවා, පළමු පරිද්දෙන් මැ කියවා තෙරුන් වහන්සේ ගේ නොඊම අසා, භික්ෂූන්වහන්සේ ගේ උපදේශයෙන් “ස්වාමිනි! ශාසනය පසු බස්නේ යැ ශාසන සඞ්ග්ර්හය පිණිසැ අපට සහාය වුව මැනැව” යි කියා දහසක් දහසක් පිරිවර කොටැ ඇති ධර්මකථිකයන් සොළොස් දෙනකුන් හා අමාත්ය”යන් සොළොස් දෙනකුන් ද යැවුවා හු යැ. මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ “ශාසනය පසු බස්සි ස්වාමිනි! ශාසන සංග්රොහය කරනු සදහා අපට සහාය වුව මැනැවැ” යි ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් කියා යැවූ අස්න අසා “මම වූ කලී මුල පටන් මැ ශාසන සංග්රනහය කෙරෙමි.යම් හෙයකින් මහණ කරවන ලද්දෙම් විම ද දැන් මට මේ ඒ කාලය පැමිණියේ යැ” යි සම්කඩ අතින් ගෙනැ මැ නැඟී සිටි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් “ තෙරුන් වහන්සේ වෘද්ධසේක් වී නමුත් අතවැටු ගැලකට හෝ සිවි ගෙයකට හෝ නොනැහෙන සේකැ” යි අසා එළවනලද බ්රුහ්මවිමානයක් හා සමාන වූ නැවෙහි සුවඳ මල් දමුදු මුතුලැලුදු වමාරන්නාක් වැනි වූ රන් තරු රිදී තරු, මැණික් තරුයෙන් හොබනාලද විසිතුරු වියන් බැඳැ, නොයෙක් ප්රනභා සමූහයෙන් දිලියෙන්නා වූ තීරයක් වට කොටැ බැඳැ සරහනලද මණ්ඩපයෙහි මොළොක් වූ සියුම් වූ ඇතිරිලි අතුරනලද අස්නේ හිඳැ, ප්ර සන්න වූ ගඞ්ගා නැමැති අඞ්ගනාව විසින් තරඞ්ග නැමැති හස්තයෙන් පෙණ පිඩු නැමැති මලින් පුදනු ලබන්නාක් වැනි වූ සේක්, දෙ ගං තෙරැ කරනලද ආරක්ෂා ඇති ගඞ්ගා නම් ගඞ්ගාවෙන් පැළලුප් නුවරට පැමිණැ නැවෙන් බස්නා සේක් මැ දන පමණ දියට බටුවා වූ ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් ගේ, “යම් හෙයෙකින් මම රජ්ජුරුවන් විසින් ප්රලශ්න විචාරනු සඳහා එවන ලද්දෙම් වෙම් ද, ඒ කාරණ යෙන් මෙතෙම මා ගේ අතැවැසි යැ” යි අත අලුලාගත් සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ ස්වකීය වූ උද්යාලනයට වඩාගෙනැ ගොස්, පිටතින් තුන් වළල්ලෙකැ ආරක්ෂා ලවා, තුමූ මැ තෙරුන් වහන්සේ ගේ පය සෝධා තෙල් ගල්වා සමීපයෙහි හිඳැ, තෙරුන් වහන්සේ ශාසන යෙහි සමර්ථ සේක් දො හො” යි පරීක්ෂා කරන පිණිසැ “ස්වාමීනි! මම එක් ප්රාදතිහාර්ය් ස යක් දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කී යැ. “කෙබඳු ප්රාතතිහාර්ය්කල යෙක් දැ” යි විදාළ කල්හි “ස්වාමිනි! පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කීයේ යැ. තෙරුන් වහන්සේ “සියලු පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තා ද: නොහොත් ප්ර්දේශ පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තා දැ” යි විචාළ සේකැ. රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනි! මේ දෙකින් කවරක් දුෂ්කර ද: නො කට හැක්කේ දැ” යි විචාළ කල්හි, “කිමෙක් ද? මහරජ! තලියේ පැන් පුරාලු කල්හි සියලු ජලය කම්පා කරන්නට දුෂ්කර ද: නොහොත් අර්ධයක් කම්පා කරන්නට දුෂ්කර දැ”යි විචාළ සේකැ. “ස්වාමිනි! අර්ධයක් කම්පා කරන්නට නො පිළිවන් වේ ද” යි කී යැ. එසේ වී නම් “මහ රජ්ජුරුවෙනි! එපරිද්දෙන් මැ ප්රකදේශ පෘථීවි කම්පාව නො කට හැක්කේ වේ දැ” යි කි සේකැ. එස් වී නම් “ස්වාමිනි! ප්රැදේශ පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කී යැ. “එබැවින් මහරජ! හාත්පසින් යොදනෙන් යොදනේ පූර්ව දිගින් එක්සකෙකින් සීමාව ඉක්මැ රථයෙක් සිටී වයි, දකුණු දිගින් දෙපයෙකින් සීමාව ඉක්මැ අශ්ව යෙක් සිටී වයි, පැළ දිගින් එක්පසෙකින් සීමාව ඉක්මැ පුරුෂයෙක් සිටී වයි. උතුරු දිගින් අර්ධභාගයෙකින් සීමාව ඉක්මැ එක් පැන් තලියෙක් සිටීව” යි කීකල්හි රජ්ජුරුවෝත් තෙරුන්වහන්සේ කී පරිද්දෙන් මැ කැරැවූ හ.
තෙරුන් වහන්සේ අභිඥපාදක කොටැ ඇති චතුර්ත්ථ ධ්යා නයට සමවැදැ එයින් නැගී “රජ්ජුරුවෝ දකිත්ව” යි යොදනක් පමණ පෘථිවි චලනය ඉටු සේකැ. එකල්හි නැගෙනහිරි දිශා භාගයෙහි සිටියා වූ රථයා ගේ ඇතුළු සීමායෙහි සිටැ රථ චක්රාය චලිත වූයේ යැ. ඉන් පිටත සිටියා වූ චක්ර ය නො සැලුණේ යැ. එපරිද්දෙන් මැ දකුණු දිගැ හා පැළදිගැද සිටියා වූ අශ්ව පුරුෂ දෙදෙනාගේ ඇතුළු සීමායෙහි සිටියා වූ පාදයෝ මැ චලිත වූ හ. ශරීරයෙන් අර්ධයෙක් අර්ධයෙක් ද චලිත වුයේ යැ. උතුරු දිගැ තබනලද පැන් තලියෙහි දු ඇතුළු සීමාවෙහි තුබූ අර්ධ භාගයක් ජලය මැ චලිත වූයේ යැ.පිටත තුබූ අර්ධ භාගයක් ජලය නිශ්චල වූයේ යැ. රජ්ජුරුවෝ මේ ප්රාුතිහාර්ය්න් ය දැකැ “තෙරුන් වහන්සේ දැන් ශාසන සංග්රගහය කරන්නට සමර්ථ සේකැ” යි නිෂ්ඨාවට පැමිණැ “ස්වාමිනි! අමාත්යරයා ගොස් තෙරුන් වහන්සේ ගේ හිස් ගැසූ පාපය අප දෙන්නා ගෙන් කාට වේ දැ” යි තෙරුන් වහන්සේ අතිනුත් විචාළෝ යැ.
ඒ අසා තෙරුන් වහන්සේ “කිමෙක් ද මහරජ! මේ අමාත්යහයා විහාරයට ගොස් භික්ෂූන් වහන්සේ මරා වා යි කියා තොපට එසේ වූ සිතිවිල්ලෙක් උපනි දැ” යි විචාරා “නැත ස්වාමිනි” යි කීකල්හි “ඉදින් මහරජ! තොපට එසේ වූ සිතිවිල්ලෙක් නූපන්නේ වී නම් තොපට පාපයක් නැතැ” යි වදාරා, රජ්ජුරුවනට ඒ කාරණය සර්වඥ වචන යෙන් හඟවන සේක්, “මහණෙනි! මම චේතනාව කර්මය යැ යි කියමි. කයින් වචසින් මනසින් සිතා කර්මය කරන්නේ යැ” යන මේ පාලිය ද චතුෂ්ක නිපාතයෙහි තිත්තිර ජාතකය ද ගෙනැ හැර දක්වා කර්ම විභාග කොටැ ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් නිශ්ශෝක කොටැ හාත් පසින් නිලාදි වූ පස්වනක් පැහැ ඇති මලින් හෙබියා වූ පුෂ්ප සුගන්ධ යෙන් ඒකසුගන්ධ වූ එම රාජෝද්යාිනයෙහි සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි වසන සේක්, රජ්ජුරුවනට සියලු සමය ඉගැන්වූ සේකැ. කෙසේ ඉගැන්වූ සේක් ද යත් :
අප බුදුන් සාරාසඞ්ඛ්ය කල්ප ලක්ෂයෙකින් මත්තෙහි සුමේධ නම් තාපස වැ දීපඞ්කර සර්වඥයන් වහන්සේ සමීපයට පැමිණැ හස්ත ප්රා ප්ත නිර්වාණ ධර්මය හැරැපියා, භව දුර්ගයට වැදැ, සමතිස් පැරුම් පුරා තුසී පුර පැමැණැ දසදහසක් සක්වළ දිව්ය බ්රගහ්මයන් ගේ ආරාධනා යෙන් කිඹුල්වතැ ඉපැද, බෝමැඩ වැඩහිඳැ සවාසන සකල ක්ලේශයන් නසා සර්වඥතාඥනය සමධිගම කොටැ ඉසිපතන මිගදායයෙහි දී ධම්සක්පවතුන් සූත්ර් දේශනාව කොටැ සියලු සත්ත්වයන් සංසාර නැමැති සාගරයෙන් ගොඩ නඟමින්. සංසාර නැමැති කාන්තාර යෙන් එතෙර කරවමින්, සංසාර නැමැති මලින් මුදමින්. විනේජන නැමැති ඇඹුල වනය ප්ර බෝධ කරවමින්. ධර්මාමෘත වර්ෂාව වස් වමින්, පන්සාලිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි වැඩ සිටැ සුවාසූදහසක් ධර්මස්කන්ධය දෙසන්නා වූ සර්වඥයන් වහන්සේ විසින් ලෝකයෙහි සද්ධර්මය හා සමාන වූ ධර්මය උපදනා සේ දැකැ මහසුප් මහ තෙරුන් වහන්සේට සද්ධර්ම ප්රනතිරූපක සූත්රක දෙසූ පරිදි දැක් වූ සේකැ. සද් ධර්මය පරීක්ෂා කොටැ ගතමනා පරිදි දක්වමින් සංඝයා වහන්සේට මහාපදේශ නම් සූත්රෂ දේශනාවක් කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ. අනාගත යෙහි සස්නට වදනා වූ පස් භයක් දැකැ, අනාගත භය නම් සූත්රම දේශනාවක් කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ. බුදුන් සූවිසි අසඞ්ඛ්යදයක් දිවයූ මනුෂ්යදයන් අමා මහ නිවනට පමුණුවා යමා හලැ සැතැපී පිරිනිවි කල්හි මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ ප්රැධාන කොටැ ඇති පන්සියයක් රහතන් වහන්සේ සර්වඥතාඥන අනාවරණඥන මාර්ගඥන ඵලඥන නැමැති රුවන් ආකරයෙහි උපන් දහම් රුවන් ගෙනැ රුවන් දමක් මෙන් ගොතා ස්ථවිර නිකාය නැමැති රත්න මණ්ජූෂයෙහි නිධාන කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ.
ඉක්බිති මහාසංඝික නිකායාදි සප්තදශ නිකාය වාසී වූ බුදු සතුරන් ඒ ඒ සූත්රත පදයෙහි නුනුවණීන් අර්ථ වරදවා ගෙනැ අනේක ප්රුකාර වූ දුර්ලබ්ධි උද්භූත කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ. ඉක්බිති වැ හෛමවතාදි වූ නවනිකායවාසි භික්ෂු ප්රපතිරූපක තීර්ථකයන් බුදුන් ගේ ධර්මය තීර්ථක ධර්මයෙහි බහා එක් කොටැ යොදාගෙනැ පෘථග්ජන ලෝකයා වඤ්චා කෙරෙමින් අධර්මය ධර්ම ලේශයෙන් දක්වා සර්වඥශාසනය භෙදයට පමුණුවා සද්ධර්මය හා සමාන කොටැ වර්ණපිටකාදී ග්රාන්ථ කළ පරිදි දැක් වූ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් මේ සියල්ලට මැ ප්රදභව ස්වරූපයෙන් සිටියා වූ ස්ථවිර නිකාය පූර්ණ චන්ද්රටමණ්ඩලයක් මෙන් නිකායාන්තර ලබ්ධි නැමැති අහ මහීකා ධූම රජස් රාහු යන පඤ්වෝප ක්ලේශයෙන් නොකිලිටි වැ. අමෘත රශ්මීන් සත්ත්ව නැමැති ඇඹුල වනය පුබුදුවමින් සියලු ලොව සනහමින් පවත්නා පරිදි දැක්වූ සේකැ. මෙපරිද්දෙන් ඒ මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ රජ්ජුරුවනට සියලු සමාන්තර ඉගැන්වූ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් කාලාශෝක රජහු ගේ පුත් වූ භද්ර සේන යැ. කෝරණ්ඩ වර්ණ යැ, මංගුර යැ, සබ්බඤ්ජහ යැ, ජාලික යැ, උභක යැ, සඤ්ජය යැ, කෝරව්යැ යැ. නන්දිවර්ධන යැ, පඤ්චමක යැයි දසබෑ රජදරු කෙනෙක් වූ හ. ඉක්බිත්තෙන් පෙර වන්නි වැ සිටියා වූ උග්ගසේන නන්ද යැ, පණ්ඩුක නන්ද යැ, පණ්ඩුගති නන්ද යැ, භූතපාල නන්ද යැ, රට්ඨපාල නන්ද යැ, ගෝවිසා නන්ද යැ දසසිද්ධක නන්ද යැ. කේවට්ඨ නන්ද යැ, ධන් නන්ද යැයි නන්ද රජදරුවෝ නව දෙනෙක් වූ හ.
ඉක්බිත්තෙන් විඩූඩහ සංග්රානමයෙහි කිඹුල්වත් පුරයෙන් නික්මැ ගියාවූ ශාක්යං රජදරුවන් විසින් කරනලද මෝරිය නම් නුවැරැ රාජ වංශයෙහි උපන්නාවූ චන්දගුත්ත නම් කුමාරයෙක් තෙමේ වාණක්යි නම් බමුණා විසින් උත්සාහ කරනලද්දේ, පැළලුප් නුවරැ රජ වියැ. ඒ රජහු ගේ පුත්රි වූ බින්දුසාර නම් කුමාරයෙක් පියාණන් ඇවෑමෙන් රාජ්ය යට පැමිණැ, එක් සියයක් රාජ කුමාරවරුනට පිය වූයේ යැ. ඒ එක් සියයක් රාජ කුමාරවරුන් අතුරින් මෞර්ය්රු වංශයෙහි උපන් නා වූ ධම්මා නම් බිසොවුන්ගේ අශෝක යැ, තිස්ස යැ යන නම් ඇති රජදරුවන් දෙදෙ නා අතුරින් වැඩිමහලු වූ අශෝක කුමාර ප්රයත්යදන්ත දේශයෙහි වූ අවන්ති රාජ්යඅය තෙපි ප්රැයෝජන විඳුම්හයි පියරජහු විසින් යවන ලද්දේ, පැළලුප් නුවරින් පනස් යොදුනෙකින් මත්තෙහි විඩූඩහයාගේ භයින් ආවා වූ ශාක්යු රජදරුවන් වාසස්ථාන වූ වේදිස නම් පුරයට පැමිණැ ඒ පුරයෙහි දිව්යාැඞ්ගනාවක හා සමාන වූ වේදිස නම් ශාක්ය කුමාරිකාව අග්රකමහිෂිය කොටැගෙනැ උදෙනි නම් රාජ ධානියෙහි රාජ්ය ය කරන්නේ, සියලු ලොවට ශාන්තිකර වූ මහේන්ද්රා නම් කුමාර කෙනෙකුන් ද ලෝකානන්දකර වූ සඞ්මිත්රාට නම් කුමාරි කාවක ද ලැබැ ඔවුන් දෙදෙනාගේ මුව පියුම් වනය දැක්මෙන් උපන්නා වූ සැපය අනුභව කරන්නේ, පියරජ්ජුරුවන් ගේ ගිලන් බව අසා වහාවහා පැළලුප් නුවරට ගොස් පිය රජ්ජුරුවන් ඉකුත් වූ කල්හි කළ මනා ආදාහන කෘත්ය ය කරවා ඒ රජ්ජුරුවන් ඇවෑමෙන් රාජ්යුය ගත්තේ යැ.
ඒ අසා සුමන නම් යුවරජ කිපී “අද මට මරණය හෝ වුව මැනැව රාජ්ය ය හෝ වුව මැනැව” යි අටඅනූවක් මල්බෑ නැමැති කේශර සිංහ රාජයන් විසින් පිරිවරනලදු වැ බද්දවලාහක නම් යෝධයා ප්රටධාන කොටැ ඇති සිංහ සමාන වූ බලපරාක්රදම ඇති සූර මහා යෝධයන් විසින් පස්වාමික කරන ලද්දාවූ සූර්ය්්ර රශ්මි වැදැගැන් මෙන් බබළන්නා වූ නිර්මල තල ඇති. ඌර්ධවමුඛ වූ කුන්ත නැමැති ලිය වනයෙන් නැංගා වූ නිලුපුල් මල් කැකුළු වනයෙන් ගහන වූ මහ විලක් මෙන් ආකාශ තලය සැරහීම කරන්නා වූ, පෙටීයන් ගේ යටිබඩ පැහැ සමාන වූ පැහැ ඇති තියුණු මුවහත් ඇති බඞ්ග පත්රළ යෙන් ආකාශ මධ්යැගත වූ දහස් ගණන් සූර්ය්හත් මණ්ඩලයෙන් මෙන් බබළන්නා වූ, රශ්මි මාලාවන් ඇති අඩයවි පෙළෙන් දවගත්තරු වැළක් මෙන් දිලියෙන්නා වූ, ප්රනමාණාතික්රාදන්ත වූ හස්ති අශ්ව රථ පදාති යැ යි කියන ලද චතුරංගිණි සේනාව විසින් පිරිවරන ලද්දේ ඔවුනොවුන් ගේ නිර්භීත නාද නැමැති මේඝ ගර්ජනා ඇති අනේක ප්ර කාර වූ තියුණු මුවහත් ඇති ආයුධ ප්රැහාරයෙන් පහළ වූ ආකාශ තලය වැනි වූ, අනේක හස්ති සන්නාහයන් ගේ දිලිහිමෙන් උපන්නා වූ අග්නිජ්වාලා නැමැති විදුලි සළායෙන් බැබැළන්නා වූ ගැඹුරු හඬ ඇති දුනු නැමැති මේඝයෙන් නික්මුණා වූ දහස් ගණන් ශර වර්ෂාවන් වස්වමින්; වර්ණ කිංකිණික ජ්වාලාවන් ගේ ඣඩ්කාර නාදයෙන් ඒක නින්නාද වූ, වර්ෂා කාලය ඉක්මිමෙන් නිර්මල වූ ආකාශ තලයක් වැනි වූ තියුණු වූ මුවහත් ඇති. අනේකප්රාකාර වූ රත්නාලෝකයෙන් දිලියෙන්නා වූ ඉසවිළි ඇති, භයානක වූ දර්ශනයන් හා රම්යර වූ දර්ශනයන්ද ඇති අඩයටි වර්ෂාවන් වස්වමින් ප්රිලය සාගර ජලයෙහි තරඞ්ග සමූහයක් මෙන් මැඩ ගෙනැ ඉදිරියට නික්මුණේ යැ.
එකල්හි ධර්මාශෝක රජ තෙමේ යුද්ධ නැමැති මහෝත්සවයෙහි සන්තෝෂයෙන් හරිත වූයේ. යෝධයන් ගේ වික්ර්මය දැක්මෙහි බලවත් අභිලාෂ ඇත්තේ, යුද්ධයට වැද ශත්ත්රැිසේනා නැමැති සමුද්රව මධ්ය්යෙහි ඛඞ්ග පත්රා නැමැති වහ්නි ජ්වාලයෙන් ගැවසි ගත්තා වූ වඩබාග්නියක් හා සදෘශ වූයේ. ශත්ත්රැ්මථනය කොටැ, යුවරාජ නැමැති චන්ද්රහයා අස්තයට ගිය කල්හි රාජකුමාර නැමැති තාරකා සමූහයා අන්තර්ධාන කොටැ, පැළලුප් නුවර නැමැති විල්හි ස්වකීය වූ බන්ධු වර්ග නැමැති පද්ම වනය දිලියෙන්නා වූ සූර්ය්ීය යා මෙන් ප්රිබෝධ කොටැ. සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ පරිනිරිවාණයෙන් දෙසිය අටළොස් හවුරුද්දකින් මත්තෙහි සියලු ජම්බුද්වීපයෙහි ඒකරාජ්යාළභිෂේකයට පැමිණියේ යැ.
තව ද ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ
තව ද ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ ආකාශයෙන් හා භුමියෙන් හා යොදනක් පමණ තැනැ පැතිර සිටියා වූ තෙජස් සමූයහන් ඇත්තේ යැ. දෙවියන් විසින් දවසක් පාසා අනවතප්ත විලින් ගෙනැ එනු ලබන්නා වූ සොළොස්කළයක් පැන් හා නාලිය දැවටූ දඬු ඇත්තේ යැ. එසේ මැ දවසක් පාසා දෙවියන් විසින් ගෙනැ එනලද බෙහෙත් ඇඹුල බෙහෙත් අරළු හා මී අඹ හා නෙයෙක් පැහැ ඇති කප්රුකින් උපන් සළු හා රන්වන් වූ අත්පිස්නාකඩ හා සදත් විලින් ගෙනැ එනලද පාන වර්ග යන් ද ඇත්තේ යැ. නාග භවනයෙහි නයින් විසින් ගෙනෙන ලද දිව කඩුපුල් මල් හා සුවඳ විලෙවුන් හා දිව අඳුන් හා සමන් මල් පට ද ඇත්තේ යැ. ගිරවුන් විසින් සදත් දහතළාවලින් ගෙනැ එනු ලබන්නා වූ අනුදහසක් යාළ පමණ ඇති ස්වයඤ්ජාත හැල් කරල් සමූහයන් ඇත්තේ යැ. මීයන් විසින් කුඩුතෝ නැති කරනලද නොකඩ සහල් ඇත්තේ යැ. ගන්නාලද මුවරඳ හා මල්මී ද ඇති භෘඞ්ග සමූහයා විසින් කරනලද මීයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ මුළුතැන් ගෙවල් ඇත්තේ යැ.වලස් සමූහයා විසින් ගසන ලද කුළු ඇති කම්මල් ඇත්තේ යැ. මිහිරි වූ මනෝඥ වූ කුරුවි කෙවිල්ලන් ගේ හඩින් පුරනලද අන්තඃපුර ඇත්තේ යැ. මෙසේ වාග්විෂයාතික්රාුන්ත වූ අපමණ වූ රාජර්ධියෙන් යුක්ත වූ ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ රාජකෘත්යර යෙන් නිවෘත්ත වැ මහණ බමුණනට උපස්ථාන කරනු කැමැත්තේ, අනේකප්රනකාර වූ පාෂාණ්ඩ වාසීන් ගෙන්වා ගුණ නුවණ පරීක්ෂා කොටැ අනුභව කරවා යවමින් දවස් හරනේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන්, සුමන රාජ කුමාරයන් ගේ විනාශය අසා භයින් ත්ර්ස්ත වැ නැගෙනහිරි වාසල්දොරට නුදුරු වූ චණ්ඩාල ග්රානමයට වන්නා වූ, දරුගබ් සහිත වූ, යුවරජ්ජුරුවන්ගේ බිසොවුන් විසින් ගම්දොරැ නුග ගසක් මුලැ දි වදන ලද්දා වූ, ඒ නුග ගස අධිගෘහිත වූ දෙවතාවා විසින් රක්ෂා කරනලද නිග්රෝවධ කුමාර තෙමේ සත්ඇවිරිද්දෙහි දී මැ වරුණ නම් මහතෙර කෙනකුන් වහන්සේ විසින් මහණ කරන ලදු වැ, රහත්බවට පැමිණැ සසර කෙළවරැ සිටි සේක්, එක්දවසක් පූර්ව දික් නැමැති කාන්තාව ගේ උදය පර්වත නැමැති මස්තකයෙහි පලන් රක්තොත්පලමය වූ මුදුන් මල්කඩක් වැන් වූ අර්ධසූර්ය්කෙ යා බබළන්නට පටන්ගත් කල්හි, උපාධ්යාුයයන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ දකුණු දොරින් නුවරට වැදැ මෑණියන් සුමනා දේවීන් දක්නා සඳහා නැගෙනහිරි වාසල් දොරට අභිමුඛ වැ යන සේක්, රාජාඞ්ගනයට පැමිණි සේකැ.
එකල්හි මුක්තා හාරයෙන් සිහිල් වූ ශරිර ඇත්තේ වී නමුත් ශත්ත්රැැ ජනයාට තැවුල් කරන්නා වූ; නිර්මල වූ ශෝභා ඇත්තේ වී නමුත් කිලිටි කරනලද ශත්ත්රැු වතිතාවන් ගේ මුඛපද්මශෝභාවන් ඇත්තා වූ ධර්මාශෝක රජතෙම සීමැදුරු කවුළුයෙන් බලන්නේ, ආලෝකන විලෝකන සම්මීඤ්ජන පසාරණාදි වූ සමෘද්ධ ඊර්යාගේ මපථයන් ඇති, පුරවාසී වූ සත්ත්වයන් ගේ ඇස් තමන් වහන්සේ කරා අදනාක් වැනි වූ දිගු පුළුල් වූ නිශ්චල වූ නෙත්රක රශ්මීන් වියදඩු පමණ තැන් හොබවමින් යන්නා වූ නිග්රෝගධ සාමණේරයන් වහන්සේ පූර්ව ජන්මයෙහි මීවෙළෙඳ වැ ඉපැද එක් ව කළා වූ පින් කමින් දැකැ- ඒ එසේ මැ යි, යම්තැනෙක්හි සම වූ ශ්රවද්ධා හා සම වූ ශීල හා සම වූ ත්යාරග හා සම වූ ප්රමඥත් ඇත්තාහු උපද්දිද, ඔහු මෙලොව්හි දූ පරලොව්හි දූ ඔවුනොවුන් දකිත්. එයින් වදාළහ: “ආකඩ්ඛෙය්යුංා චේ ගහපත යෝ දිට්ඨෙව ධම්මේ අඤ්ඤමඤ්ඤං පස්සිතුං, අභිසම්පරායඤ්ච අඤ්ඤමඤ්ඤං පස්සිතුං, උභෝව අස්සු සමසද්ධා සමසීලා සමවාගා සමපඤ්ඤා’ යි. මෙසේ පූර්ව ජන්මයෙහි එක් වැ කළ පිනින් ඔවුනොවුන් දැකැ පැහැදැ උපන්නා වූ ප්රෙමම හා බුහුමන් ද ඇත්තේ, සාමණේරයන් වහන්සේ කැඳවාගෙනැ නගන ලද ධවලච්ඡත්රසය යටැ පනවනලද සිංහාසන මස්තකයෙහි වඩා හිඳුවා වළදවා, සාමණෙරයන් වහන්සේ ගේ ධර්ම දේශනා නැමැති ශරීරය දැකැ. රත්න ත්ර්යයෙහි පැහැදැ, පර්ෂද් හා සමඟ ශරණ ශීලයෙහි පිහිටා. එතැන් පටන් සිත් නැමැති මහ සමුද්ර යෙහි වඩනා වූ ශ්රැද්ධා නැමැති තරඞ්ග සමූහයන් ඇත්තේ, පළමු රජ ගෙන් භෝජනය අනුභව කොටැ සිටියා වූ තීර්ත්ථකයන් සැට දහසක් දෙනා පිටත් කොටැ, සැටදහසක් භික්ෂූන් වහන්සේට ගිරවුන් විසින් ගෙනෙනලද හැල්සාලින් සමෘද්ධ කළා වූ භෝජනය තබ්වා, දෙවියන් විසින් ගෙනෙනලද අනවතප්ත ජලය හා නාලිය දැවටු දඬු ද එළවා නිරනිතරයෙන් භික්ෂූන් වහන්සේට උපස්ථාන කරන්නේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක්
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් ඒ ධර්මාුශෝක රජ තෙමේ රන් හැකිල්ලක් පොළොවට දමා, කල්පායුෂ්ක වූ මහාකාල නම් නා රජහු නාග භවනයෙන් ගෙන්වා. ඒ නාග රාජයා නගනලද ධවලච්ඡත්රක ඇති රාජ පර්ය්ෙන්ඞ්කයෙහි හිඳුවා. අනේක ප්රමකාර වූ සුවඳ මල් ආදීන් පූජා කොටැ, සර්වාභරණයෙන් සැරැහුණා වූ සොළොස් දහසක් පුරාඞ්ගනාවන් ලවා හාත් පසින් වට කරවා. “අප්ර මාණ වූ ඥන ඇති බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ රූපය මා ගේ නේත්රවයට විෂය කරව” යි ඕහට කියා, ඒ නාග රාජයා විසින් මවා පානාලද දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශිත්යඕනුව්ය්ණ්ජනයෙන් ද හෙබියා වූ නීල පීතාදී වූ පඞ්වරණ ඝන බුද්ධරශ්මි මලායෙන් දිලිසෙන්නා වූ බුද්ධ රූපය දැකැ පතුල් පිට පටන් ගෙනැ ඉස් මුදුන් දක්වා, ඉස් මුදුනෙහි පටන් ගෙනැ පතුල් පිට දක්වා, දෙපාර්ශ්වයෙහි පටන් ගෙනැ මධ්යඉය දක්වා, මධ්යවයෙහි පටන්ගෙනැ දෙපාර්ශ්වය දක්වා උපන්නා වූ ප්රීමති සැපයෙන් යුක්ත වූයේ, සතියක් මුළුල්ලෙහි ප්රිාතියෙන් දල්වනලද ඇස් සඟළින් නේත්රස පූජා කොටැ “සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ එකි එකී ධර්මස්කන්ධයට එකි එකි විහාරයෙකින් පූජා කෙරෙමි” යි එක් දවස මැ සයානූ කෙළක් වස්තු වියදම් කොටැ අශෝකාරාම නම් මහා විහාරය හා සියලු දස දහසක් යොදුන් ජම්බුද්වීපයෙහි සුවාසූ දහසක් නුවරවල සූවාසුදහසක් චෛත්යනයෙන් ප්රහතිමණ්ඩිත වූ සූවාසූ දහසක් විහාර කරවා, විහාර පූජා කරන්නා වූ දිනයෙහි සර්වාභරණයෙන් සැරැහුණා වූ අන්තඃපුර ස්ත්රි්න් සහිත වූ ප්රූමාණාතික්රාවන්ත වූ චතුරඞ්ගිණි සේනාව විසින් පිරිවරනලදු වැ, දිව්යාපුර සමෘද්ධියට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ සරහා පිළියෙළ කරන ලද සිත්කලු වූ පැළලුප් නුවර සිසාරා ඇවිදැ විහාරයට ගොස්, එකෙනෙහි රැස් වූ අසූකෙළක් පමණ භික්ෂූන් වහන්සේ හා සයානු ලක්ෂයක් පමණ භිකුෂුණින් වහන්සේ ද මධ්යවයෙහි සිටැ ඒ භීක්ෂු භික්ෂුණින් ගේ ලොක විවරණ ප්රා්තිහාර්ය්න් යෙහි ආනුභාවයෙන් අශෝකරාමයෙහි මැ සිටැ සතර දිග බලන්නේ’ හාත්පසින් සමුද්රය පර්ය්් න්ත වූ ජම්බුද්වීපය දැකැ. සූවාසුදහසක් විහාර ද උදාරතර වූ මහත් වූ විහාර පූජාවෙන් බබළන්නා වූ දැකැ; උදාරතර වූ ප්රීතති ප්ර මෝද යෙන් යුක්ත වූයේ, ශාසනයට තමා ගේ හිමිබව ප්රාූර්ථනා කරන්නේ, යුවරජ වූ තිස්ස කුමාරයන් මහණ වූ තැන් පටන් මහණ වීම කැමැත්තා වූ සම්පූර්ණ වූ විසිවයස් ඇති ප්රශධාන පුත්රම’වූ මිහිඳු රාජ කුමාරයන් ද, ස්වාමි වු අග්ගි බ්ර හ්මරාජ කුමාරයන් මහණ වූ තැන් පටන් ගිහි ගෙයි ඇල්මක් නැත්තා වූ අටළොස් හැවිරිදි වයස් ඇති සඞ්ඝමිත්රාහ නම් වූ රාජ කුමාරිකාවන් ද මහණ කරවා. ඉක්බිත්තෙන්- ඒ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ උදාසනක් සේ මැ තුන් සිවුරු ඇත්කඳ මත්තෙහි තබා පස්විසි යාළක් සුවඳ හා පන්සියයක් සුවඳ මල් කරඩු හා සමඟ නිග්රෝ ධ ස්ථවිරයන් වහන්සේට පිළිගන්වනු කොටැ යවන්නේ යැ. දවාලැ දු එසේ මැ යවන්නේ යැ. සවස දු එසේ මැ යවන්නේ යැ. තුන් වේලෙහි සළු පෙරළන්නා වූ මහරජ “අප ගේ මහ තෙරුන් වහන්සේට සිවුරු දී යැවූයේ දැ” යි පිළිවිසැ බලා මැ සථ පෙරළන්නේ යැ. මහ තෙරුන් වහන්සේ ද තුන් වේලේ තමන් වහන්සේ වැළඳැ අළ සිවූරු සම්ප්රාපප්ත සබ්රම් සරුන් වහන්සේට දෙන සේකැ. එකල්හි දඹදිව සඞ්ඝයා වහන්සේට බොහෝ සේ නිග්රෝ්ධ මහතෙරුන් වහන්සේ ගේ සිවුරු මැ වූයේ යැ. පිණ්ඩපාතාදි වූ ප්රේත්ය ය නිග්රෝ ධ මහ තෙරුන් වහන්සේ සන්තක දෙය මැ භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේට වූයේ යැ. මෙසේ ඒ ධර්මාශෝක රජ නිග්රෝෝධ ස්ථවිරයන් වහන්සේට දවසක් පාසා ලක්ෂයක් ද, බුදුන් ගේ චෛත්ය යෙහි ගඳ දුම මල් පහන් ආදීන් පූජා කරනු පිණිසැ ලක්ෂයක් ද, ධර්මධර භික්ෂුන් වහන්සේට සිවුපසය පිණිසැ ලක්ෂයක් ද, සඞ්ඝයා වහන්සේට ලක්ෂයක් ද, සතර වාසල් දොරෙහි ගිතෙල් මී උක්සකුරු ආදි වූ බෙහෙත් පිණිසැ ලක්ෂයක් දැ යි මෙසේ දවසක් දවසක් පාසා පන්ලක්ෂයක් වස්තු වියදම් කොටැ ශාසනයෙහි බොහෝලාභ පැවැත් වූයේ යැ.
මෙසේ බොහෝ වූ සම්පත් සුන්දර වූ ප්රොඥ ඇති සත්ත්වයෝ ලදින්, පහ වූ මද ප්රේමාදාදි වූ දෝෂයන් හා හරනලද කාමයෙහි ඇලුම්ද ඇත්තාහු සත්ත්වයනට පීඩා නො කොටැ කුසල් කිරීමෙහි ඇලුම් ඇති වැ, බොහෝ වූ අනේක ප්රටකාර වූ කුශලයෙන් රත්නත්රබයෙහි දු කර්මඵල සම්බන්ධයෙහි දු පහන් වූ සිත් ඇති වැ කරන්නාහු යි. එහෙයින් කියනලදි.
“ඉති විහවමනප්පං සාධුපඤ්ඤා ලහිත්වා
විගතමදපමාදා ධත්තකාමප්පසඞ්ගා,
අකරීය ජනඛෙදං පුඤ්ඤකම්මාභිරාමා
විවිධවිපුලපුඤ්ඤං සුප්පසන්නා කරොන්ති” යි.
එකල්හි තීර්ථකයෝ
එකල්හි තීර්ථකයෝ රජ්ජුරුවන් අනු වැ ගියා වූ ජම්බුද්වීප වාසීන් ගෙන් සම්භාවන නොලදින්. ලාභ සත්කාර කැමැති වන්නාහු, ශාසන යෙහි මහණ වැ ‘මේ ධර්මය යැ, මේ විනය යැ’ යි තමන් තමන් ගේ ලබ්ධිය ප්ර්කාශ කරන්නාහු, ප්රයවුජ්යාකව නො ලැබැ තුමූ මැ හිසකේ කපා සිවුරු හැඳැ පෙරෙවැ විහාරවලැ ඇවිදින්නාහු පොහොයට ද පවුරුණුවට ද සඞ්ඝකර්මයට ද ගණකර්මයට ද වදනාහු යැ. තව ද, භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ විසින් ධර්මයෙන් විනයෙන් ශාස්තෘ ශාසන යෙන් නිග්රඅහ කරනු ලබන්නාහු ද, ධර්මානුකූල වූ විනයානුකූල වූ ප්රදතිපත්තියෙහි නො සිටැ, ශාසනයට අනේක ප්රයකාර වූ දෝෂයන් හා කිලුටු හා ලබ්ධි කණ්ටක ද උපදවා ගිනි දෙවියාට පූජා කෙරෙමින් පඤ්වතාප තප්පනය කෙරෙමින් සූර්ය්ණ යාට නමස්කාර කෙරෙමින් වසන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඊට පළමු මැ තිස්ස නම් මහා බ්ර්හ්මයෙක් මත්තෙහි බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහි ඉපැදීම පිණිසැ වඩනාලද ධ්යාහනයන් ඇත්තේ. ආයු ගෙවී සිටියේ, දෙවෙනි සඞ්ගායනාව කළා වූ සර්වඥ ශ්රායවකයන් විසින් බ්ර හ්ම ලෝකයට ගොස් “පින්වත! මෙයින් එක්සිය අටළොස් හවුරුද්දෙකින් මත්තෙහි ශාසනයෙහි මහත් වූ දෝෂයෙක් උපදනේ යැ. අපි සියලු මනුෂ්ය ලෝකයා හා සදිව්යි ලෝක පරීක්ෂා කරන්නමෝ ඒ උපද්ර ව නසාලන්නට නිසි වූ කිසිවක්හු නො දැකැ, බ්රමහ්ම ලෝකය පරීක්ෂා කරන්නමෝ පින්වත් වූ තොප දුටුම්හ. සත්පුරුෂයාණනි! තොපට යාච්ඥ කරම්හ. මනුෂ්යත ලෝකයෙහි ඉපැදැ ශාසන සංග්ර හය කරවු” යි කියා යාච්ඥ කරනලද්දේ ‘යහපතැ’ යි ඉතා සතුටු වැ ගිවිස්සේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේ මනුෂ්යි ලෝකයට අවුදින් බාල වූ සිග්ගවැ යැ, වණ්ඩවජ්ජි යැ යන නම ඇති ස්ථවිරයන් දෙදෙනා කැඳවා “තිස්ස නම් මහා බ්රැහ්මයා මනුෂ්යජ ලෝකයෙහි උපදනේ යැ. තොප දෙදෙනා අතුරින් එක්කෙනෙක් ඔහු මහණ කරවාලව. එක් කෙනෙක් බුද්ධ වචනය උගන්වාලව. මේ තොප දෙදෙනා ගේ සංගීති මණ්ඩලයට නොඊම නිසා හැම දෙනා වහන්සේ විසින් පමුණු වනලද දඬුවමැ” යි කියා, ක්රාමයෙන් පිරිනිවි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් තිස්ස නම් මහා බ්රණහ්ම තෙමෙ “මම වනාහි ශාසනයට වන්නාවූ උපද්රත වය නසා ශාසන සංග්රඩහය කරන්නට සමර්ත්ථ වෙමි” යි ප්රීිති නැමැති සාගරයෙහි ගැලී රසාතලයට බස්නාක්හු මෙන් බ්ර්හ්ම ලෝකයෙන් ච්යුතත වැ උතුම් වූ උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇති අපමණ වූ යස පරිවාරයෙන් යුත්ත වු සියලු ලෝකයෙහි ප්රූසිද්ධ වූ මොග්ගලී නම් බ්රා හ්මණයා නිසා ඒ බ්රාතහ්මණයා ගේ කුලයෙන් හා ශීලයෙන් හා රූපයෙත් සමෘද්ධ වූ බ්රාතහ්මණකාන්තාව කුසැ ඉපැදැ, මහත් වූ පෙරහැර පරිහරණය කරනු පබන්නේ, සිත්කලු වූ යෞවනයට පැමිණැ සොළොස් හැවිරිදි වුයේ යැ. වේදත්රවයයෙහි පරතෙරට පැමිණෑ මධුර වූ උදාර වූ වචන සෞන්දර්ය්ැ යෙන් යුක්ත වූයේ, කවි ජනයන් ගේ සිත් නැමැති පියුම් වනය පුබුදුවමින් කීමෙහි බිණීමෙහි දක්ෂ වී යැ.
ඉක්බිත්තෙන් මෙග්ගලී නම් ඒ කුමාර තෙමේ තමා මවු කුස පිළිසිඳගත් තැන් පටන් ගෙනැ ගෙට සිඟාවැඩැ සත් අවුරුද්දක් ඇවෑමෙන් “මෙතැනින් ඹබ්බට වැඩැපුව මැනැවැ ” යි ලබන ලද බස් පමණකට පැහැදැ. එතැන් පටන් ඒ මොග්ගලී නම් බමුණා විසින් නිරන්තරයෙන් තබා දෙනලද භෝජන ඇති වැ, එක් දවසක් “බ්රාතහ්මණ මානවකයා දැන් මහණ කරන්නට කලැ” යි ඒ ගෙයි සියලු අසුන් අන්තර්ධෘන කොටැ තමා ගේ අස්නෙහි හුන්නාවූ ඒ සිග්ගව ස්ථවිරයන් වහන්සේ දැකැ කිපී. නොසතුටු වූ සිත් ඇති වැ, සෘග් වේදය යජුස්වේදය සාම වේදය යන වේදත්රීයයෙහි ද, වෘක්ෂාදීන් ගේ නාම ප්රෘකාශ කරන්නාවූ නිඝණ්ඩුයෙහි හා ක්රිීයා කල්ප විකල්ප නම් වූ කවි ජනයනට උපකාර වූ ඡන්දෝ ලක්ෂණයෙහි ද, ශික්ෂානිරැක්ති ප්රූභෙදයෙහි ද, ඉතිහාස නම් වූ මහා භාරථ ග්රසන්ථය පස්වනු කොටැ ඇති ක්ෂත්රිදය විද්යාියෙහි ද, යම් යම් ග්ර න්ථි ස්ථානයක් ඇත් නම්. ඒ ඒ සියල්ල තෙරුන් වහන්සේ අතින් විචාරා ඒ තෙරුන් වහන්සේ විසින් ඒ සියල්ල විසර්ජනය කොටැ, නැවැතැ “ යම් ක්ෂිණාශ්රනවයක්හු ගේ සිත උත්පත්තික්ෂණයෙහි උපදී ද, නිරෝධ ක්ෂණයට නොගියේ ද, ඒ ක්ෂීණාශ්රතවයා ගේ සිත හඞ්ගක්ෂණයෙහි නිරුද්ධ වෙයි. ව්යුරති චිත්තය හඞ්ගක්ෂණයට පැමිණේ ද, උත්පත්තික්ෂණය ඉක්මුණු බැවින් ව්යුතතියෙන් මත්තෙහි නූපදී ද, ඒ ක්ෂීණාශ්රණවයා ගේ සිත උත්පත්තික්ෂණයෙහි උපදිද්. ඒ ක්ෂණයෙහි නිරෝධය නැති බැවින් නිරුද්ධ නො වන්නේ දැ ” යි මෙසේ විචාරනලද චිත්ත යමක ප්රරශ්නයෙන් අඳුරු ගබඩාවකට වන්නාක්හු මෙන් කිසිවක් සලකාගත නො හී,
“ශ්රසමණයාණන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ ගේ මේ මන්ත්ර්ය මට දුන මැනවැ” යි කී කල්හි “ අප ගේ වේශය ගත් එකක් හට දෙම්හ ” යි සිග්ගව ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් මන්ත්ර යෙන් පොළොඹන ලද්දේ. තෙරුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ කායගතාසති කර්මස්ථානයෙහි භාවනා නමස්කාර කොටැ නොබෝ කලෙකින් මැ වණ්ඩවජ්ජි ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමීපයෙහි අර්ත්ථකථා සහිතවූ ත්රි්පිටක බුද්ධ වචනය ඉගෙනැ උපසපන් වැ, ආචාර්ය්හ උපාධ්යාදයයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ අතෙහි සියලු බුද්ධ වචනය පිහිටුවා ද්විතීය සංගිතිකාරකයන් වහන්සේ විසින් පනවන ලද දඬුවමින් මිදි ආයු පමණින් සිටැ පිරිනිවි කල්හි, කමටහන් වඩා, තදංග විමුක්තිය විෂ්කම්භණ විමුක්තිය සමුච්ඡෙද විමුක්ති ය ප්රපතිප්රඅශ්රුබ්ධි විමුක්තිය නිස්සරණ විමුක්තිය යන පඤ්චවිධ විමුක්ති නැමැති උත්පල යැ පදුම යැ පුණ්ඩරීක යැ රාජීව යැ ශතපත්රඤ යැ යන පඤ්චවිධ පද්මයෙන් ගැවැසි ගත්තා වූ. විදර්ශනා නැමැති තිර රේඛා ඇති, ශුෂ්කවිදර්ශකයහ අභිඥප්රා ප්තයහ ප්රතකෘතිශ්රාිවකයහ මහා ශ්රාාවකයහ ප්රධත්යේකබුද්ධයහ සම්ය්ක් සම්බුද්ධයහ යන ෂඩ්විද විදර්ශක නැමැති, කෘෂ්ණ හංසයහ පාණ්ඩු හංසයහ මනෝශීලාවර්ණ හංසයහ ශ්වේත හංසයහ පාක හංසයහ ධෘතරාෂ්ට්රහ හංසයහ යන ෂට්ප්රරකාර වූ හංස සමූහයා විසින් සෙවුනාලද්දාවූ, ආර්ය්යහ අෂ්ටාඞ්ගික මාර්ග නැමැති ජලයෙන් සම්පූර්ණ වූ නිර්වාණ නැමැති මහවිලට බැසැ, කෙලෙස්ලව නැමැති කලුෂය ශුද්ධ කොටැ, අර්හත් ඵලයට පැමිණියේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ මහා තෙරුන් වහන්සේ ශරත්කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්රප මණ්ඩලය මෙන් සර්වඥශාසන නැමැති ආකාශය බබුළුවන සේක්, දෙවියන් අසුරයන් ගරුඩයන් නාගයන් කිම්පුරුෂයන් විද්යන ධරයන් මනුෂ්යවයන් බ්රරහ්මයන් ආදී වූ සත්ත්වයන් විසින් වඳනාලද පාපියුම් ඇති වැ, මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහතෙරුන් වහන්සේ යැ යි ප්ර සිද්ධ වැ, සියලු ලෝකයෙහි තමන් වහන්සේ අනුබුද්ධ වැ සිටැත් සම්යවක් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙන් ධර්ම විනය දක්වා අශෝකා රාමයෙහි වසන සේකැ. එසමයෙහි ඒ අශෝකාරමයෙහි තීර්ත්ථක යන් විසින් එළවනලද ඉතා රෞද්ර් වූ ශාසන විපත්තිය දැකැ “දැන් මේ අධිකරණය උපනැ, එය සන්සිඳුවන්නට මෙහි වසන්නා වූ මවිසින් නො පිළිවන් වන්නේ යැ” යි දීර්ඝදර්ගි වූ ඒ මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ ප්රයධාන ශිෂ්යල වූ මිහිඳු මහතෙරුන් වහන්සේට භික්ෂු ගණයා පාවා දී ගංහිසැ අහෝගඞ්ග නම් පර්වතයට ගොස් සමාපත්ති සැප අනුභව කෙරෙමින් වසන සේකැ.
එකල්හි, ජම්බුද්වීපයෙහි
එකල්හි, ජම්බුද්වීපයෙහි සියලු විහාර තීර්ත්ථක සමූහයා විසින් ගැවසී ගත්කල්හි, සත්හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ පොහෝ පවුරුණු නුවුයේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ තෙමේ “අශෝකාරාමයෙහි සත් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි පොහෝ පවුරුණු සිඳී ගියේ යැ” යි අසා එක් අමාත්යුයක්හු “විහාරයට ගොස් ඒ අධිකරණය සන්හිඳුවාලා පොහෝ පවුරුණු කරවා ල” යි සම්මත කෙළේ යැ. ඒ අමාත්ය තෙමේ රජ්ජුරුවන් ගෙන් නැවත විචාරන්නට අසමර්ථ වූයේ යම් සේ සොරුන් මරා පසල් දනවු සෙමෙහි තබද්ද, එපරිද්දෙන් මැ “යම් කෙනෙක් පොහෝ පවුරුණු නො කෙරෙත් නම් රජ්ජුරුවන් වහන්සේ උන් මරවනු කැමැති සේක් වනැ” යි සිතා විහාරයට ගොස් භික්ෂු සඞ්ඝයා රැස් කරවා රජ්ජුරුවන් කී හස්න අස්වා “පොහෝ කළ මැනැවැ” යි කියා ඒ භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ විසින් “අපි ඒ තීර්ත්ථකයන් හා එක් වැ පොහෝ පවුරුණු නො කරම්හ” යි කි කල්හි තෙරුන් වහන්සේ ගේ පිළිවෙළින් කඩු යෙන් හිස් ගසන්නට පටන් ගත්තේ යැ.
ඊට පළමු වැ; ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් ගේ මල් වූ තිස්ස රාජ කුමාර තෙමේ යුවරාජ්ය්ශ්රීරය අනුභව කරන්නේ, එක් දවසක් මුව දඩ ගොස් මහා ධර්මරක්ෂිත නම් තෙරකෙනෙකුන් වහන්සේ වෘක්ෂ මූලයෙකැ වැඩැහුන්නහු මදසහිත වූ වන්යන හස්තියකු විසින් මල් සහිත වූ සල්අත්තෙකින් සලනු ලබන්නා දැකැ. “මමත් සර්වඥ ශාසනයට වැදැ කවර කලෙකැ වනයෙහි වෙසෙම් දෝහෝ” යි සිතන් නේ, එසමයෙහි ඒ තෙරුන් වහන්සේ ආකාශයට පැනැ නැඟී, සුපුෂ්පිත වූ පද්ම නැමැති මුඛයෙහි කෙසුරු සළා නමැති දන්ත පඞ්ක්තීන් නන්දා නම් පුෂ්කරිණියෙහි ශ්රිරසමෘද්ධියට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ අශෝකාරාමය පුෂ්කරිණියෙහි දියපිටැ සිටැ සිවුරු ආකාශ යෙහි වනා, පැන් සනහන්නහු දැකැ. “අද මැ මහණ වෙමි” යි රජ්ජුරුවන් අනුදන්වා, මහත් වූ සම්පත් ඇති පුරුෂයන් ලක්ෂයක් දෙනා හා සමඟ මහා ධර්මරක්ෂිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ රහත්බවට පැමිණි සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ තිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ අශෝකාරාමයෙහි වසන සේක්,රාජ නියෝගයෙන් ආවා වු ඒ අමාත්ය යා විසින් තෙර කීප දෙනකුන් වහන්සේ ගේ ඉස් ගසා හෙළාපුවා දැකැ ගොස්, ඒ අමාත්යනයාට ආසන්න වූ අස්නෙකැ වැඩැ හුන් සේකැ. ඒ අමාත්යඒ තෙමේ තෙරුන් වහන්සේ හැඳිනැ කඩුපත හෙළාලන්නට අසමර්ථ වූයේ ගොස් රජ්ජුරුවනට එපවත් දැන්වූයේ යැ. ඒ අසා ශෝක සහිත වූ ධර්මාශෝක රජ තෙමේ අශෝකාරාමයට ගොස් “ස්වාමිනි! මේ අමාත්යයා මාගේ නියෝගයක් නැති වැ භික්ෂුන් වහන්සේ ගේ ඉස් ගසාපි යැ. මේ පාපය අප දෙදෙනා ගෙන් කවුරුනට විය යුතු. දැ” යි විචාරා, “ඒ පාපය තොපට යැයි කියාත් නැත. තොප දෙදෙනාට යැයි කියාත් නැත. ඒ පාපය අමාත්යියාට මැ යැ” යි කී කල්හි එදවස් මැ දසදසක් භික්ෂූන් පිරිවර කොටැ ඇති ධර්ම කථිකයන් සතර දෙනකුන් හා දහසක් දහසක් පුරුෂයන් පිරිවර කොටැ ඇති අමාත්යරයන් සතර දෙනකුන් ද “ස්වාමිනි! රජ්ජුරුවන් වහන්සේ කැඳවන සේකැ’ යි කියා මහ තෙරුන් වහන්සේ කැඳවාගෙනැ එව” යි යැවී යැ.
මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ, තමන් සමීපයට පැමිණියා වූ ඒ අමාත්යාවදින් ගේ එසේ කියනලද රාජ සන්දේශය අසා නො වැඩි සේකැ. දෙවෙනි වාරයෙහි ද ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවෝ දහසක් දහසක් දෙනා පිරිවර කොටැ ඇති ධර්ම කථිකයන් අට දෙනකුන් හා අමාත්යදයන් අටදෙනකුන් ද යවා, පළමු පරිද්දෙන් මැ කියවා තෙරුන් වහන්සේ ගේ නොඊම අසා, භික්ෂූන්වහන්සේ ගේ උපදේශයෙන් “ස්වාමිනි! ශාසනය පසු බස්නේ යැ ශාසන සඞ්ග්ර්හය පිණිසැ අපට සහාය වුව මැනැව” යි කියා දහසක් දහසක් පිරිවර කොටැ ඇති ධර්මකථිකයන් සොළොස් දෙනකුන් හා අමාත්ය”යන් සොළොස් දෙනකුන් ද යැවුවා හු යැ. මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ “ශාසනය පසු බස්සි ස්වාමිනි! ශාසන සංග්රොහය කරනු සදහා අපට සහාය වුව මැනැවැ” යි ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් කියා යැවූ අස්න අසා “මම වූ කලී මුල පටන් මැ ශාසන සංග්රනහය කෙරෙමි.යම් හෙයකින් මහණ කරවන ලද්දෙම් විම ද දැන් මට මේ ඒ කාලය පැමිණියේ යැ” යි සම්කඩ අතින් ගෙනැ මැ නැඟී සිටි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් “ තෙරුන් වහන්සේ වෘද්ධසේක් වී නමුත් අතවැටු ගැලකට හෝ සිවි ගෙයකට හෝ නොනැහෙන සේකැ” යි අසා එළවනලද බ්රුහ්මවිමානයක් හා සමාන වූ නැවෙහි සුවඳ මල් දමුදු මුතුලැලුදු වමාරන්නාක් වැනි වූ රන් තරු රිදී තරු, මැණික් තරුයෙන් හොබනාලද විසිතුරු වියන් බැඳැ, නොයෙක් ප්රනභා සමූහයෙන් දිලියෙන්නා වූ තීරයක් වට කොටැ බැඳැ සරහනලද මණ්ඩපයෙහි මොළොක් වූ සියුම් වූ ඇතිරිලි අතුරනලද අස්නේ හිඳැ, ප්ර සන්න වූ ගඞ්ගා නැමැති අඞ්ගනාව විසින් තරඞ්ග නැමැති හස්තයෙන් පෙණ පිඩු නැමැති මලින් පුදනු ලබන්නාක් වැනි වූ සේක්, දෙ ගං තෙරැ කරනලද ආරක්ෂා ඇති ගඞ්ගා නම් ගඞ්ගාවෙන් පැළලුප් නුවරට පැමිණැ නැවෙන් බස්නා සේක් මැ දන පමණ දියට බටුවා වූ ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් ගේ, “යම් හෙයෙකින් මම රජ්ජුරුවන් විසින් ප්රලශ්න විචාරනු සඳහා එවන ලද්දෙම් වෙම් ද, ඒ කාරණ යෙන් මෙතෙම මා ගේ අතැවැසි යැ” යි අත අලුලාගත් සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ ස්වකීය වූ උද්යාලනයට වඩාගෙනැ ගොස්, පිටතින් තුන් වළල්ලෙකැ ආරක්ෂා ලවා, තුමූ මැ තෙරුන් වහන්සේ ගේ පය සෝධා තෙල් ගල්වා සමීපයෙහි හිඳැ, තෙරුන් වහන්සේ ශාසන යෙහි සමර්ථ සේක් දො හො” යි පරීක්ෂා කරන පිණිසැ “ස්වාමීනි! මම එක් ප්රාදතිහාර්ය් ස යක් දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කී යැ. “කෙබඳු ප්රාතතිහාර්ය්කල යෙක් දැ” යි විදාළ කල්හි “ස්වාමිනි! පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කීයේ යැ. තෙරුන් වහන්සේ “සියලු පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තා ද: නොහොත් ප්ර්දේශ පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තා දැ” යි විචාළ සේකැ. රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනි! මේ දෙකින් කවරක් දුෂ්කර ද: නො කට හැක්කේ දැ” යි විචාළ කල්හි, “කිමෙක් ද? මහරජ! තලියේ පැන් පුරාලු කල්හි සියලු ජලය කම්පා කරන්නට දුෂ්කර ද: නොහොත් අර්ධයක් කම්පා කරන්නට දුෂ්කර දැ”යි විචාළ සේකැ. “ස්වාමිනි! අර්ධයක් කම්පා කරන්නට නො පිළිවන් වේ ද” යි කී යැ. එසේ වී නම් “මහ රජ්ජුරුවෙනි! එපරිද්දෙන් මැ ප්රකදේශ පෘථීවි කම්පාව නො කට හැක්කේ වේ දැ” යි කි සේකැ. එස් වී නම් “ස්වාමිනි! ප්රැදේශ පෘථිවි කම්පාව දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කී යැ. “එබැවින් මහරජ! හාත්පසින් යොදනෙන් යොදනේ පූර්ව දිගින් එක්සකෙකින් සීමාව ඉක්මැ රථයෙක් සිටී වයි, දකුණු දිගින් දෙපයෙකින් සීමාව ඉක්මැ අශ්ව යෙක් සිටී වයි, පැළ දිගින් එක්පසෙකින් සීමාව ඉක්මැ පුරුෂයෙක් සිටී වයි. උතුරු දිගින් අර්ධභාගයෙකින් සීමාව ඉක්මැ එක් පැන් තලියෙක් සිටීව” යි කීකල්හි රජ්ජුරුවෝත් තෙරුන්වහන්සේ කී පරිද්දෙන් මැ කැරැවූ හ.
තෙරුන් වහන්සේ අභිඥපාදක කොටැ ඇති චතුර්ත්ථ ධ්යා නයට සමවැදැ එයින් නැගී “රජ්ජුරුවෝ දකිත්ව” යි යොදනක් පමණ පෘථිවි චලනය ඉටු සේකැ. එකල්හි නැගෙනහිරි දිශා භාගයෙහි සිටියා වූ රථයා ගේ ඇතුළු සීමායෙහි සිටැ රථ චක්රාය චලිත වූයේ යැ. ඉන් පිටත සිටියා වූ චක්ර ය නො සැලුණේ යැ. එපරිද්දෙන් මැ දකුණු දිගැ හා පැළදිගැද සිටියා වූ අශ්ව පුරුෂ දෙදෙනාගේ ඇතුළු සීමායෙහි සිටියා වූ පාදයෝ මැ චලිත වූ හ. ශරීරයෙන් අර්ධයෙක් අර්ධයෙක් ද චලිත වුයේ යැ. උතුරු දිගැ තබනලද පැන් තලියෙහි දු ඇතුළු සීමාවෙහි තුබූ අර්ධ භාගයක් ජලය මැ චලිත වූයේ යැ.පිටත තුබූ අර්ධ භාගයක් ජලය නිශ්චල වූයේ යැ. රජ්ජුරුවෝ මේ ප්රාුතිහාර්ය්න් ය දැකැ “තෙරුන් වහන්සේ දැන් ශාසන සංග්රගහය කරන්නට සමර්ථ සේකැ” යි නිෂ්ඨාවට පැමිණැ “ස්වාමිනි! අමාත්යරයා ගොස් තෙරුන් වහන්සේ ගේ හිස් ගැසූ පාපය අප දෙන්නා ගෙන් කාට වේ දැ” යි තෙරුන් වහන්සේ අතිනුත් විචාළෝ යැ.
ඒ අසා තෙරුන් වහන්සේ “කිමෙක් ද මහරජ! මේ අමාත්යහයා විහාරයට ගොස් භික්ෂූන් වහන්සේ මරා වා යි කියා තොපට එසේ වූ සිතිවිල්ලෙක් උපනි දැ” යි විචාරා “නැත ස්වාමිනි” යි කීකල්හි “ඉදින් මහරජ! තොපට එසේ වූ සිතිවිල්ලෙක් නූපන්නේ වී නම් තොපට පාපයක් නැතැ” යි වදාරා, රජ්ජුරුවනට ඒ කාරණය සර්වඥ වචන යෙන් හඟවන සේක්, “මහණෙනි! මම චේතනාව කර්මය යැ යි කියමි. කයින් වචසින් මනසින් සිතා කර්මය කරන්නේ යැ” යන මේ පාලිය ද චතුෂ්ක නිපාතයෙහි තිත්තිර ජාතකය ද ගෙනැ හැර දක්වා කර්ම විභාග කොටැ ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් නිශ්ශෝක කොටැ හාත් පසින් නිලාදි වූ පස්වනක් පැහැ ඇති මලින් හෙබියා වූ පුෂ්ප සුගන්ධ යෙන් ඒකසුගන්ධ වූ එම රාජෝද්යාිනයෙහි සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි වසන සේක්, රජ්ජුරුවනට සියලු සමය ඉගැන්වූ සේකැ. කෙසේ ඉගැන්වූ සේක් ද යත් :
අප බුදුන් සාරාසඞ්ඛ්ය කල්ප ලක්ෂයෙකින් මත්තෙහි සුමේධ නම් තාපස වැ දීපඞ්කර සර්වඥයන් වහන්සේ සමීපයට පැමිණැ හස්ත ප්රා ප්ත නිර්වාණ ධර්මය හැරැපියා, භව දුර්ගයට වැදැ, සමතිස් පැරුම් පුරා තුසී පුර පැමැණැ දසදහසක් සක්වළ දිව්ය බ්රගහ්මයන් ගේ ආරාධනා යෙන් කිඹුල්වතැ ඉපැද, බෝමැඩ වැඩහිඳැ සවාසන සකල ක්ලේශයන් නසා සර්වඥතාඥනය සමධිගම කොටැ ඉසිපතන මිගදායයෙහි දී ධම්සක්පවතුන් සූත්ර් දේශනාව කොටැ සියලු සත්ත්වයන් සංසාර නැමැති සාගරයෙන් ගොඩ නඟමින්. සංසාර නැමැති කාන්තාර යෙන් එතෙර කරවමින්, සංසාර නැමැති මලින් මුදමින්. විනේජන නැමැති ඇඹුල වනය ප්ර බෝධ කරවමින්. ධර්මාමෘත වර්ෂාව වස් වමින්, පන්සාලිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි වැඩ සිටැ සුවාසූදහසක් ධර්මස්කන්ධය දෙසන්නා වූ සර්වඥයන් වහන්සේ විසින් ලෝකයෙහි සද්ධර්මය හා සමාන වූ ධර්මය උපදනා සේ දැකැ මහසුප් මහ තෙරුන් වහන්සේට සද්ධර්ම ප්රනතිරූපක සූත්රක දෙසූ පරිදි දැක් වූ සේකැ. සද් ධර්මය පරීක්ෂා කොටැ ගතමනා පරිදි දක්වමින් සංඝයා වහන්සේට මහාපදේශ නම් සූත්රෂ දේශනාවක් කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ. අනාගත යෙහි සස්නට වදනා වූ පස් භයක් දැකැ, අනාගත භය නම් සූත්රම දේශනාවක් කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ. බුදුන් සූවිසි අසඞ්ඛ්යදයක් දිවයූ මනුෂ්යදයන් අමා මහ නිවනට පමුණුවා යමා හලැ සැතැපී පිරිනිවි කල්හි මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ ප්රැධාන කොටැ ඇති පන්සියයක් රහතන් වහන්සේ සර්වඥතාඥන අනාවරණඥන මාර්ගඥන ඵලඥන නැමැති රුවන් ආකරයෙහි උපන් දහම් රුවන් ගෙනැ රුවන් දමක් මෙන් ගොතා ස්ථවිර නිකාය නැමැති රත්න මණ්ජූෂයෙහි නිධාන කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ.
ඉක්බිති මහාසංඝික නිකායාදි සප්තදශ නිකාය වාසී වූ බුදු සතුරන් ඒ ඒ සූත්රත පදයෙහි නුනුවණීන් අර්ථ වරදවා ගෙනැ අනේක ප්රුකාර වූ දුර්ලබ්ධි උද්භූත කළ පරිදි දැක්වූ සේකැ. ඉක්බිති වැ හෛමවතාදි වූ නවනිකායවාසි භික්ෂු ප්රපතිරූපක තීර්ථකයන් බුදුන් ගේ ධර්මය තීර්ථක ධර්මයෙහි බහා එක් කොටැ යොදාගෙනැ පෘථග්ජන ලෝකයා වඤ්චා කෙරෙමින් අධර්මය ධර්ම ලේශයෙන් දක්වා සර්වඥශාසනය භෙදයට පමුණුවා සද්ධර්මය හා සමාන කොටැ වර්ණපිටකාදී ග්රාන්ථ කළ පරිදි දැක් වූ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් මේ සියල්ලට මැ ප්රදභව ස්වරූපයෙන් සිටියා වූ ස්ථවිර නිකාය පූර්ණ චන්ද්රටමණ්ඩලයක් මෙන් නිකායාන්තර ලබ්ධි නැමැති අහ මහීකා ධූම රජස් රාහු යන පඤ්වෝප ක්ලේශයෙන් නොකිලිටි වැ. අමෘත රශ්මීන් සත්ත්ව නැමැති ඇඹුල වනය පුබුදුවමින් සියලු ලොව සනහමින් පවත්නා පරිදි දැක්වූ සේකැ. මෙපරිද්දෙන් ඒ මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ රජ්ජුරුවනට සියලු සමාන්තර ඉගැන්වූ සේකැ.
2. සඞ්ගීති විස්තර කථාව
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක මහරජ ඒ සතිය ඇතුළතැ තමා සමීපයට උපස්ථානයට ආවා වූ යක්ෂයන් දෙදෙනකු ලවා, සියලු ජම්බුද්වීපයෙහි භික්ෂූන් වහන්සේ අශෝකාරාමයට රැස් කරවා. සත්වන දවස් තෙරුන් වහන්සේ කැඳවාගෙනැ විහාරයට ගොස්, තිරය ඇතුළෙහි තෙරුන් වහන්සේ හා එක් වැ එකත් පස් වැ හිඳැ සමසම ලබ්ධි ඇත්තා වූ භික්ෂුන් එක් තැනෙකැ රැස් කරවා, ඉන් එකි එකී භික්ෂූ සමූහයා සමීපයට කැඳවා ගෙන්වාගෙනැ “ස්වාමිනි! බුදුහු කවරවාදී සේක් දැ” යි විචාළේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ‘ආත්මය නිත්යක යැ’ යි ගත් චතුර් විධ වූ ඒකත්ය් ශාස්වතවාදීහු ‘බුදුහු ඒකත්යව ශාග්චතවාදී සේකැ’ යි කීහ. එසේ මැ ආත්මයා ගේ අන්තය ඇත්තේ යැ’යි කියා ද ‘නැත්තේ යැ’ යි කියා ද ගත්තා වූ චතුර්විධ අන්තානන්තිකවාදීහු ද; තම තමන් ගේ ලබ්ධි විචාළ කල්හි ඒ තබා අනෙක් අනෙක් දැයක් කියා වික්ෂේප කරවන්නා වූ චතුර්විධ අමරාවික්ෂේපිකවාදීහු ද: ‘සියලු ලෝකවාසී වූ සත්ත්වයා කුශලාකුශලාදී වූ හේතුවක් නැති වැ මැ නිෂ්කාරණයෙන් උපන්නේ යැ’ යි ගත්තා වූ අතීත්ය සමුත්පත්තිකවාදිහු ද; ‘ආත්මය සංඥ ඇත්තේ යැ’ යි ගත්තා වූ ෂෝඩෂප්රතකාර සංඥිවාදීහූ ද; “ආත්මය සංඥ නැත් තේ යැ’ යි ගත්තා වූ අෂ්ටප්රතකාර අසඥිවාදිහූ ද; ආත්මය සංඥ ඇත්තේ යැ’යි කියා ද ‘නැත්තේ යැ’ යි කියා ද ගත්තා වූ අෂ්ටප්රකකාර නෛව සංඥිනාසඥිවාදීහු ද; ‘මරනයෙන් මත්තෙහි ආත්මය සිඳෙයි, මතු උප්පත්තියෙක් නැතැ’ යි ගත්තා වූ සප්ත ප්ර;කාර උච්ඡෙදවාදිහු ද; මුඛය දක්වා රුධිර පානය කොටැ සම්පූර්ණ වු කල නිර්වෘත්ත වන්නා වූ ජලුකාවන් මෙන් ‘රූපශබ්දාදි වූ පඤ්චකාම කොට්ඨාසය අනුභව කළ කලැ තෘෂ්ණා නිර්වෘත්තිය වන්නේ යැ. එ මැ නිර්වාණ යැ’ යි ගත්තා වූ පඤ්ච පුකාර දෘෂ්ටධර්ම නිර්වාණවාදිහු ද බුදුහු මේ මේ වාදී සේකැ’ යි කීහ.
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවෝ පළමු කොටැ මැ උගන්නා ලද සමය ඇති බැවින් “මොහු භික්ෂුහු නො වෙති. මොහු අන්යසතිර්ථක යහ” යි දැනැ ඔවුනට සුදුපිළි දී සැට දහසක් තීර්ථකයන් සිවුරු හරවා භික්ෂුන් වහන්සේ ද සමීපයට කැඳවා ගෙන්වා ගෙනැ “ස්වාමිනි! බුදුහු කවරවාදීහු දැ” යි විචාරා “මහ රජ්ජුරුවෙනි! සර්වඥෙය ධර්මයන් සර්වාකාරයෙන් විභාග කොටැ කියන හෙයින් බුදුහු විහජ්ජවාදි සේකැ” යි කී කල්හි “ ස්වාමිනි! බුදුහු විහජ්ජ්වාදී සේක් දැ” යි කියා තෙරුන් වහන්සේ ගෙන් විචාරා “එසේ මැ මහ රජ්ජුරුවෙනි” යි කී කල්හි “ස්වාමිනි! දැන් ශාසනය ශුද්ධියට ගියේ ය. භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ පොහොය කරන සේක් වා” යි කියා වට රැකවල් ලවා නුවරට වන්නාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ආයුෂ්මත් වු මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස මහ තෙරුත් වහන්සේ, සමඟ සංඝයා හා එක් වැ සමඟි පොහොය කොටැ ඒ සමාගමයෙහි රැස් වූ සැට ලක්ෂයක් භික්ෂුන් වහන්සේ මධ්යායෙහි පරවාදීන් ගේ වාද මඩිමින් බුදුන් විසින් දෙසන ලද මාතෘකා ඇති කථාවස්තු ප්රටකරණ නම් ධර්මයක් විස්තර කොටැ වදාරා, ඒ සැට ලක්ෂයක් භික්ෂුන් වහන්සේ ගෙන් තෝරා, ත්රිවපිටක පර්යාට ලකප්තිධර වූ චතුෂ්ප්රදතිසංවිදා ප්රාැප්ත වූ ත්රියවිද්යාය අෂ්ට විද්යා්යෙන් යුක්ත වූ දහසක් භික්ෂුන් වහන්සේ ගෙනැ, අශෝකාරාමයෙහි රැස් වැ හිඳැ ධර්මා ශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් කරන ලද ආරක්ෂා ඇති සේක්, සියලු ශාසන මල ශුද්ධ කොටැ මහා කාශ්යවප ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙන් ද යස ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙන් ද ධර්ම විනය සඞ්ගායනා කොටැ නව මසෙකින් නිම කළ සේකැ. එකල්හි ශාසන ස්ථිතිය කාරණ කොටැ සාධුකාර දෙන්නාක් මෙන් සඞ්ගායනා කෙළවරැ මහ පොළොව කම්පා වූයේ යැ.
සැට දහසක් පමණ තීර්ථක නැමැති රාත්රිො භාගයට පැමිණියා වූ දූර් ලබ්ධි නැමැති ඝනාන්ධකාර මනා කොටැ නසා තිස්ස ස්ථවිර නැමැති සූර්ය්සා යා විසින් මනෝඥ වූ යම් තෘතිය සඞ්ගායනා නමැති විලෙක් ප්රමබෝධයට පමුණුවන ලද්දේ ද. ඒ තෘතිය සඞ්ගායනාවත් මා විසින් දන්වන ලද්දේ යැ. එහෙයින් කියන ලදී:
“යා සඨිතිත්ථීයසහස්ස නිසාගතං තං
දුල්ලද්ධිඝෝරතිමිරං විනිභච්ච සම්මා,
සාංතිස්සථෙරරවිනා ගමිතා විකාස
සඞ්ගීති චාරුනලිනි අපි දස්සිතා මේ “ යි
තෘතිය සඞ්ගීති කතා යි.
ඉක්බිත්තෙන් ‘ආත්මය නිත්යක යැ’ යි ගත් චතුර් විධ වූ ඒකත්ය් ශාස්වතවාදීහු ‘බුදුහු ඒකත්යව ශාග්චතවාදී සේකැ’ යි කීහ. එසේ මැ ආත්මයා ගේ අන්තය ඇත්තේ යැ’යි කියා ද ‘නැත්තේ යැ’ යි කියා ද ගත්තා වූ චතුර්විධ අන්තානන්තිකවාදීහු ද; තම තමන් ගේ ලබ්ධි විචාළ කල්හි ඒ තබා අනෙක් අනෙක් දැයක් කියා වික්ෂේප කරවන්නා වූ චතුර්විධ අමරාවික්ෂේපිකවාදීහු ද: ‘සියලු ලෝකවාසී වූ සත්ත්වයා කුශලාකුශලාදී වූ හේතුවක් නැති වැ මැ නිෂ්කාරණයෙන් උපන්නේ යැ’ යි ගත්තා වූ අතීත්ය සමුත්පත්තිකවාදිහු ද; ‘ආත්මය සංඥ ඇත්තේ යැ’ යි ගත්තා වූ ෂෝඩෂප්රතකාර සංඥිවාදීහූ ද; “ආත්මය සංඥ නැත් තේ යැ’ යි ගත්තා වූ අෂ්ටප්රතකාර අසඥිවාදිහූ ද; ආත්මය සංඥ ඇත්තේ යැ’යි කියා ද ‘නැත්තේ යැ’ යි කියා ද ගත්තා වූ අෂ්ටප්රකකාර නෛව සංඥිනාසඥිවාදීහු ද; ‘මරනයෙන් මත්තෙහි ආත්මය සිඳෙයි, මතු උප්පත්තියෙක් නැතැ’ යි ගත්තා වූ සප්ත ප්ර;කාර උච්ඡෙදවාදිහු ද; මුඛය දක්වා රුධිර පානය කොටැ සම්පූර්ණ වු කල නිර්වෘත්ත වන්නා වූ ජලුකාවන් මෙන් ‘රූපශබ්දාදි වූ පඤ්චකාම කොට්ඨාසය අනුභව කළ කලැ තෘෂ්ණා නිර්වෘත්තිය වන්නේ යැ. එ මැ නිර්වාණ යැ’ යි ගත්තා වූ පඤ්ච පුකාර දෘෂ්ටධර්ම නිර්වාණවාදිහු ද බුදුහු මේ මේ වාදී සේකැ’ යි කීහ.
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවෝ පළමු කොටැ මැ උගන්නා ලද සමය ඇති බැවින් “මොහු භික්ෂුහු නො වෙති. මොහු අන්යසතිර්ථක යහ” යි දැනැ ඔවුනට සුදුපිළි දී සැට දහසක් තීර්ථකයන් සිවුරු හරවා භික්ෂුන් වහන්සේ ද සමීපයට කැඳවා ගෙන්වා ගෙනැ “ස්වාමිනි! බුදුහු කවරවාදීහු දැ” යි විචාරා “මහ රජ්ජුරුවෙනි! සර්වඥෙය ධර්මයන් සර්වාකාරයෙන් විභාග කොටැ කියන හෙයින් බුදුහු විහජ්ජවාදි සේකැ” යි කී කල්හි “ ස්වාමිනි! බුදුහු විහජ්ජ්වාදී සේක් දැ” යි කියා තෙරුන් වහන්සේ ගෙන් විචාරා “එසේ මැ මහ රජ්ජුරුවෙනි” යි කී කල්හි “ස්වාමිනි! දැන් ශාසනය ශුද්ධියට ගියේ ය. භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ පොහොය කරන සේක් වා” යි කියා වට රැකවල් ලවා නුවරට වන්නාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ආයුෂ්මත් වු මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස මහ තෙරුත් වහන්සේ, සමඟ සංඝයා හා එක් වැ සමඟි පොහොය කොටැ ඒ සමාගමයෙහි රැස් වූ සැට ලක්ෂයක් භික්ෂුන් වහන්සේ මධ්යායෙහි පරවාදීන් ගේ වාද මඩිමින් බුදුන් විසින් දෙසන ලද මාතෘකා ඇති කථාවස්තු ප්රටකරණ නම් ධර්මයක් විස්තර කොටැ වදාරා, ඒ සැට ලක්ෂයක් භික්ෂුන් වහන්සේ ගෙන් තෝරා, ත්රිවපිටක පර්යාට ලකප්තිධර වූ චතුෂ්ප්රදතිසංවිදා ප්රාැප්ත වූ ත්රියවිද්යාය අෂ්ට විද්යා්යෙන් යුක්ත වූ දහසක් භික්ෂුන් වහන්සේ ගෙනැ, අශෝකාරාමයෙහි රැස් වැ හිඳැ ධර්මා ශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් කරන ලද ආරක්ෂා ඇති සේක්, සියලු ශාසන මල ශුද්ධ කොටැ මහා කාශ්යවප ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙන් ද යස ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙන් ද ධර්ම විනය සඞ්ගායනා කොටැ නව මසෙකින් නිම කළ සේකැ. එකල්හි ශාසන ස්ථිතිය කාරණ කොටැ සාධුකාර දෙන්නාක් මෙන් සඞ්ගායනා කෙළවරැ මහ පොළොව කම්පා වූයේ යැ.
සැට දහසක් පමණ තීර්ථක නැමැති රාත්රිො භාගයට පැමිණියා වූ දූර් ලබ්ධි නැමැති ඝනාන්ධකාර මනා කොටැ නසා තිස්ස ස්ථවිර නැමැති සූර්ය්සා යා විසින් මනෝඥ වූ යම් තෘතිය සඞ්ගායනා නමැති විලෙක් ප්රමබෝධයට පමුණුවන ලද්දේ ද. ඒ තෘතිය සඞ්ගායනාවත් මා විසින් දන්වන ලද්දේ යැ. එහෙයින් කියන ලදී:
“යා සඨිතිත්ථීයසහස්ස නිසාගතං තං
දුල්ලද්ධිඝෝරතිමිරං විනිභච්ච සම්මා,
සාංතිස්සථෙරරවිනා ගමිතා විකාස
සඞ්ගීති චාරුනලිනි අපි දස්සිතා මේ “ යි
තෘතිය සඞ්ගීති කතා යි.
සිංහල බෝධි වංසය-xii
ලඞ්කාවතරණ කථා
1. දේවානම්පියතිස්ස කථාව
ඉක්බිත්තෙන් ඊට පළමු වැ සත්ත්ව නැමැති භෘඞ්ග සමූහයාට වසන්ත වනයක් හා සමාන වූ ලාට රාජ්ය්යෙහි, ස්ත්රි් පුරුෂ නැමැති හංස සමූහයාට පියුම් විලක් හා සමාන වූ සිංහපුරයෙහි, සිංහයාට දා වූ බැවින් සිංහල යැයි ලබන ලද නම් ඇති ; කාලිඞ්ග චක්රයවර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ වංශයෙහි උපන්නා වූ සිංහබාහු කුමාරයන් ගේ ප්රචධාන පුත්රර වූ විජය රාජ කුමාර තෙමේ, යුවරජ තනතුරට පැමිණැ කේශර සිංහ පෝතකයකු මෙන් වික්රවමය මැ අසහාය කෘත්යුය කොට ඇත්තේ,යෝධයන් සත් සියයක් දෙනා පිරිවරා නැවකට නැඟී, සර්වේඥයන් වහන්සේ පරිනිර්ව ණය කරන්නා වූ දිනයෙහි ලඞ්කාද්වීපයට බැසැ, උපුල්වන් දෙවි රජ්ජුරුවන් විසින් බඳනාලද පිරිත් හු හා ඇඟැ ඉස්නා ලද පිරිත් පැන් හා ඇති පිරිවර ජනයා ඇත්තේ. බැලි වෙස් ගත්තා වූ සිංහපා නම් යක්ෂණිය අනු වැ පසු පස්සෙහි ගොස්. ස්නාන පානය පිණිසැ තම්මැන්නා විලට බටුවා වූ යෝධයන් සත් සියයක් දෙනා නො දැකැ විල සිසාරා ඇවිදුනා විජය කුමාර තෙමේ - කුවේණි නම් යක්ෂණිය තපස්වී කන්යාි වේශයක් මවාගෙනැ ගසක් මුලැ උන්නා දැකැ, “මැ විසින් මා ගේ යෝධයෝ ඒකාන්තයෙන් අල්ලා ගන්නා ලදහ”, යි නිශ්චය කොටැ පඤ්චායුධ සන්නද්ධ වැ තමා ගේ නම අස්වා සිංහ නාද කොටැ ගැඹුරු වූ අභිනව මේඝද්වනියක් හා සමාන වූ දුනු දිය අත පොළන හඬ අස්වා, කල්පාන්ත මේඝයකින් වැටී හුනු අශනි පාතයක් මෙන් ඈ ඉදිරියෙහි පෙනී, නාරාවය බොටුවෙහි තබා හිසකේ අල්ලා ගෙනැ තියුණු මුවහත් ඇති කඩුපත ඔසවා භය ගන්වා, භූමි ගර්භායෙහි සඟවා සිටුවනලද සත් සියයක් යෝධයන් අල්ලා ගෙන්වාගෙනැ, නැවතැ ඈ විසින් සත්කාර කරන ලදු වැ රාත්රිකයෙහි ඒ රුක්මුලැ ධවල වූ වියනින් හා ජවනිකායෙන් ද සරහන ලද ශ්රීු යහන් මස්තකයෙහි සැතැපී, සර්වාාභරණයෙන් සැරැහුණා වූ ඉතා සිත්කලු වූ සොළොස් හවුරුදු වයසට පැමිණියා වූ රූපයක් මවාගෙනැ සමීපයට පැමිණියා වූ ඒ කුවේණි නම් යක්ෂණිය ගේ දිව්ය වූ ශරීර ස්පර්ශය විදැ, ඈ ගේ ආනුභාවයෙන් ශිරිෂවාස්තු නම් වූ යක්ෂ පුරයට වැදැ, එහි මහා කාලසේන නම් ප්රභධාන යක්ෂයාට මැලෑඬුරෙහි ලංකා පුරයෙන් ගෙනැ එන ලද යක්ෂ කන්යාව ගේ විවා මඟුල් සඳහා රැස්වූ සියලු යක්ෂ සමූහයා මරා, සමුද්ර තීරය කෙළවර කොටැ ඇති ලඞ්කාතලය එක්සත් කොටැ එහි මැ තම්මැන්නා නම් නුවරක් කොට ගෙනැ, පඩු රජ්ජුරුවනට දූ වූ රාජ කුමාරිකා කෙනෙකුන් ගෙන්වා, පූර්වහ භාර්යා් ගසව වූ කුවේණි නම් යක්ෂණිය හැරැ බිසෙව් ගෙනැ; ඒ සාගර ගතියෙන් ක්ලාන්ත වූ යෝධයන් සත් සියයක් දෙනා භූමියෙහි ඔබන ලද අතුල් ඇති වැ හුන්නාවුන් විසින් තඹවන් වූ බිමැ රජසින් ගැවසී ගත්තා වූ අත්ල බලා තාම්රඹපාණි යැ යි කියන ලද බැවින් තාම්රවපර්ණි යැයි කියනු ලබන ලද දෙවෙනි නම් ඇති ලඞ්කාද්වීපයෙහි අපමණ වූ තේජස් ඇති වැ අටතිස් අවුරුද්දක් රාජ්යාය කෙළේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් භද්ර්කාත්යාපයනී නම් වූ ශාක්ය් කුමාරිකාව අග්රලමහේසිකා කොටැ ගන්නා ලද ලඞ්කායෙහි රාජ්යාාභිෂේක ඇති වැ, සංහ පුරයෙන් ගෙන එනලද, සංහල වංශයෙහි උපන්නා වූ, විජයරාජ කුමාරයන්ගේ මලණුවන් සුමිත්ත රජ්ජුරුවනට අග්රශ මහේසිකා වූ මදු රජ්ජුරුවනට දු වූ රාජ කන්යා ව ගේ පුත්ර් වූ, පණ්ඩුවාසුදේව නම් රජ තෙමේ තිස් අවුරුද්දක් රාජ්යවය කෙළේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඔහු පුත් විසි අවුරුද්දක් රාජ්යමය කළා වූ අභය රජ ද, ඔහු ගේ මල් වූ සතළොස් අවුරුද්දක් රාජ්යජය කළා වු ගණතිස්ස නම් රජ ද, ඔවුන් ගේ බෑණනු වූ දීඝගාමණි නම් ශාක්යම පුත්රරයා හට උපන්නා වූ සත්පුරුෂ ජනයාට ආකර වූ අනුරාධපුරය ප්රණථමයෙන් ඇති කළා වූ සැත්තෑ අවුරුද්දක් රාජ්ය ය කළ පණ්ඩුකාභය නම් මහ රජ ද, ඒ රජහු ගේ අග්රාමහීෂිය වූ ස්වර්ණපාලිකාවන් ගෙන් උපන්නා වූ; මහමෙවුනා උයන ප්ර ථමයෙන් ඇති කළා වූ සැට අවුරුද්දක් රාජ්යූය කළා වූ මුටසීව නමු රජ දැ යි මේ ලඞ්කාධිපති වූ රජදරුවන් ඇවෑමෙන්; අසම්භින්න වූ ක්ෂත්රිසය වංශයෙහි උපන්නා වූ, අභිෂේකමංගල්යරයෙහිදි පෘථිවි තලයෙන් උපන්නා වූ අනේක ප්රකාර වූ මුක්තාමාණික්යාදදී වු රත්නයන් හා නොඑක් නිධාන සමූහයන් ද ඇති, සමුද්රම තීරයෙන් නැංගා වූ අනේක ප්රනකාර වූ සමුද්රිරත්නයන් ඇති, සෑපවුගල් පාවරැ උණ පඳුරෙක්හි හටගත්තා වූ රථ පදනා කැවිටි පමණ වූ පැහැසර වත් වූ සිත්කලු වූ විසිතුරු වු ලතා යෂ්ටි යැ, ශකුන යෂ්ටි යැ යි කියනලද රත්න යෂ්ටීන් තුන් දෙනකු ඇති මුහුදු වෙරළින් නැංගා වූ ඇතුන් වැනි මුතු යැ. අසුන් වැනි මුතු යැ. රථ වැනි මුතු යැ, නෙල්ලි වැනි මුතු යැ, කුඹක්ගෙඩි වැනි මුතු යැ. වළලු වැනි මුතු යැ, මුදු වැනි මුතු යැ. ආකාරයෙහි උපන් මුතු යැ යි මේ අෂ්ටවිධ වූ මුක්තාඵලයන් ඇති, නමට බිඳෙන්නා වූ සතුරන් ගේ සිත් ඇති, භක්ති ප්රේ මයෙන් අවනත වූ ස්වදේශ වාසි වු අන්ය දේශවාසී වූ ද සියලු ජන සමූහයන් ඇති, ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් දෙවනලද උතුම් වූ දෙවන අභිෂේක් ඇති දෙවනපෑතිස් රජ රාජ්යකයට පැමිණැ, පහ වූ භය හා ශඩ්කා ද ඇති නිෂ්කලඩ්ක වූ ලඩ්කාව රක්ෂා කරන්නේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් භද්ර්කාත්යාපයනී නම් වූ ශාක්ය් කුමාරිකාව අග්රලමහේසිකා කොටැ ගන්නා ලද ලඞ්කායෙහි රාජ්යාාභිෂේක ඇති වැ, සංහ පුරයෙන් ගෙන එනලද, සංහල වංශයෙහි උපන්නා වූ, විජයරාජ කුමාරයන්ගේ මලණුවන් සුමිත්ත රජ්ජුරුවනට අග්රශ මහේසිකා වූ මදු රජ්ජුරුවනට දු වූ රාජ කන්යා ව ගේ පුත්ර් වූ, පණ්ඩුවාසුදේව නම් රජ තෙමේ තිස් අවුරුද්දක් රාජ්යවය කෙළේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඔහු පුත් විසි අවුරුද්දක් රාජ්යමය කළා වූ අභය රජ ද, ඔහු ගේ මල් වූ සතළොස් අවුරුද්දක් රාජ්යජය කළා වු ගණතිස්ස නම් රජ ද, ඔවුන් ගේ බෑණනු වූ දීඝගාමණි නම් ශාක්යම පුත්රරයා හට උපන්නා වූ සත්පුරුෂ ජනයාට ආකර වූ අනුරාධපුරය ප්රණථමයෙන් ඇති කළා වූ සැත්තෑ අවුරුද්දක් රාජ්ය ය කළ පණ්ඩුකාභය නම් මහ රජ ද, ඒ රජහු ගේ අග්රාමහීෂිය වූ ස්වර්ණපාලිකාවන් ගෙන් උපන්නා වූ; මහමෙවුනා උයන ප්ර ථමයෙන් ඇති කළා වූ සැට අවුරුද්දක් රාජ්යූය කළා වූ මුටසීව නමු රජ දැ යි මේ ලඞ්කාධිපති වූ රජදරුවන් ඇවෑමෙන්; අසම්භින්න වූ ක්ෂත්රිසය වංශයෙහි උපන්නා වූ, අභිෂේකමංගල්යරයෙහිදි පෘථිවි තලයෙන් උපන්නා වූ අනේක ප්රකාර වූ මුක්තාමාණික්යාදදී වු රත්නයන් හා නොඑක් නිධාන සමූහයන් ද ඇති, සමුද්රම තීරයෙන් නැංගා වූ අනේක ප්රනකාර වූ සමුද්රිරත්නයන් ඇති, සෑපවුගල් පාවරැ උණ පඳුරෙක්හි හටගත්තා වූ රථ පදනා කැවිටි පමණ වූ පැහැසර වත් වූ සිත්කලු වූ විසිතුරු වු ලතා යෂ්ටි යැ, ශකුන යෂ්ටි යැ යි කියනලද රත්න යෂ්ටීන් තුන් දෙනකු ඇති මුහුදු වෙරළින් නැංගා වූ ඇතුන් වැනි මුතු යැ. අසුන් වැනි මුතු යැ. රථ වැනි මුතු යැ, නෙල්ලි වැනි මුතු යැ, කුඹක්ගෙඩි වැනි මුතු යැ. වළලු වැනි මුතු යැ, මුදු වැනි මුතු යැ. ආකාරයෙහි උපන් මුතු යැ යි මේ අෂ්ටවිධ වූ මුක්තාඵලයන් ඇති, නමට බිඳෙන්නා වූ සතුරන් ගේ සිත් ඇති, භක්ති ප්රේ මයෙන් අවනත වූ ස්වදේශ වාසි වු අන්ය දේශවාසී වූ ද සියලු ජන සමූහයන් ඇති, ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් දෙවනලද උතුම් වූ දෙවන අභිෂේක් ඇති දෙවනපෑතිස් රජ රාජ්යකයට පැමිණැ, පහ වූ භය හා ශඩ්කා ද ඇති නිෂ්කලඩ්ක වූ ලඩ්කාව රක්ෂා කරන්නේ යැ.
2. ධර්ම දූත කථාව
එසමයෙහි මොග්ගලිපුත්තිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ ඒ තුන්වන සඞ්ගායනාව කොටැ, නිමවා, “අනාගතයෙහි ශාසනය කොතැන්හි පිහිටා දොහෝ”යි පරීක්ෂා කරන සේක්, “ප්රසත්යසන්ත ජනපදයෙහි මනා කොටැ පිහිටන්නේ යැ” යි දැනැ, මජ්ඣන්තික ස්ථවිරයන් වහන්සේ කාශ්මීර ගන්ධාර රාජ්යනයට යැවූ සේක. එසේ මැ මහා දේව ස්ථවිරයන් වහන්සේ මහිංසක මණඩලයට යැවූ සේකැ. රක්බිත ස්ථවිරයන් වනවාසී භාගයට ද, යෝනකධම්මරක්ඛිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ අපරන්ත ජනපදයට ද, මහා ධම්මරක්ඛිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ මහරට දේශයට ද, මහා රක්ඛිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ යෝනක ලෝකයට ද , මජ්ඣිම ස්ථවිරයන් වහන්සේ හිමවන්ත දේශයට ද, සෝණ ස්ථවිරයන් වහන්සේ හා උත්තර ස්ථවිරයන් වහන්සේත් ස්වර්ණභූමියට ද , තමන් වහන්සේ ගේ සද්ධි විහාරික වූ උපසම්පදාමාලකයේ දී මැ සිවුපිළිසිඹීයා හා සමඟ රහත් වැ තමන් වහන්සේ සමීපයෙහි දි මැ පිටකත්රිය සංගෘහිත වූ සියලු ධර්මමය හා ස්ථවිරවාද ද තුන් අවුරුද්දක් ඇතුළතැ ඉගෙනැ තමන් වහන්සේට අන්තේවාසික වූ දහසක් පමණ භික්ෂූන් වහන්සේට ප්රවධාන ස්ථානාන් තරයට පැමිණියාවූ ආයුෂ්මත් වූ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ලඞ්කා සංඛ්යාටත වූ තාමුපර්ණී ද්විපයට ද යැවු සේකැ. ඒ සියලු ස්ථවිරයන් වහන්සේ මැ ඒ ඒ දිසාභාගයට වඩනාසේක් පස් පස් නම වැඩි සේක.
එයින් ආයුෂ්මත් වූ මජ්ඣන්තික තෙරුන් වහනසේ පැළලුප් නුවරින් අහසට පැන නැඟී, ප්රුත්යලන්ත ජනපදයෙහි හිමාලය වනයෙහි ආරාවල නම් විලට බැසැ ඒ විල පිටැ සක්මන් කරන සේක්, “ජින්න හින්නපටධර වූ මේ තෙමේ කවරෙක්ද, අපගේ විල පැන් පයින් මැඬ කිලිටිකරන්නේ යැ” යි ක්රෝ ධයෙන් මඩනා ලද්දා වූ ආරාවල නම් නාරජහු අනේක ප්රේකාර භයානක ස්වරූප ඇති කයක් මවා, දුමමින් දිලියෙමින් ආයුධ වර්ෂ වන් වස්වා පරුස වචනයෙන් තැති ගන්වන්නාහු, තමන් වහනසේ ගේ ඍද්ධි බලයෙන් ප්රයතිබාහනය කොටැ, ඔහුගේ අනුභාව නැති කොටැ, ඒ ක්ෂණයට සුදුසු වූ ධර්ම කථායෙන් සුවාසු දහසක් නයින් හා අන්යු වුත් බොහෝ වූ හිමවන්ත දේශවාසී වූ ගන්ධර්වස දිව්යන යක්ෂ රාක්ෂසයන් ද හා සමඟ ඒ ආරාවල නම් නාරජහු ශරණ ශීලයෙහි පිහිටුවා, පඤ්වක නම් යක්ෂයා ද ඔහු ගේ භාර්යයා වූ භාරිකී නම් යක්ෂණිය හා පන්සියයක් පුත්රපයන් හා සමඟ සෝවාන් පෙළෙහි පිහිටුවා, උතුම් වූ ප්රී්ති ප්රරමෝදයට පැමිණියා වූ ඒ නාග රාජයා විසිනුද ස්වකීය වූ රත්න පර්ය් යකඬ්කයෙහි වඩා හිදුවා දිව්යැ චාමරයෙන් පවන් සලා කරනුලබන්නා වූ උපස්ථාන ඇති සේක්, නයින් හට කළ මනා පූජා සත්කාර ගෙනැ පැමිණියා වූ කාශ්මීර ගන්ධාර රාජ්යෙවාසී වූ සත්ත්වයනට සංයුත් සඟියැ සළායතන වගෙහි ආශීවිෂෝපම සූත්රා්න්ත දේශනාව කොටැ අසූදහසක් පමණ ප්රාිණීනට චතුස්සත්යාාවබෝධය කරවා, අමා මහ නිවන් දක්වා, ලක්ෂයක් දෙනා මහණ කරවා, කාශ්මීර ගන්ධාර රාජ්ය්ය අද දක්වා කසා වතින් බබුළුවා ඍෂිවරයන් වහනසේ ගේ ශරීරමාරුතයෙන් ඒකසුගන්ධ කළ සේකැ.
මහාදේව ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද මහිංසක මණ්ඩලයට ගොස් මැඳම සභි යැ උපරිපනසැ දේවදූත සූත්රාංන්ත දේශනාව කොටැ, සතළිස් දහසක් ප්රියණීක් හට - “ භෙඨාමග්ගත්තයේ ඤාණං ධම්ම චක්ඛුන්ති සඤ්ඤිත” යි කියන ලද බැවින් යට මාර්ගත්ර යයෙහි පැවැත් වූ ඥානය ධර්මචක්ෂුස නම් වෙයි. එබැවින් සියලු ප්රාතණීනට - තුන් මහ තුන් ඵල උපදවා, සතළිස්දහසක් ප්රා ණීන් මහණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටුවූ සේකැ.
රක්ෂිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද වනවාසී භාගයට ආකාශයෙහි සිටැ සංයුත්සඟියැ අනමතග්ග සංයුත් දේශනායෙන් වනවාසික වූ සත්ත්වයන් පහදවා, සැට දහසක් ප්රානණීන් හට චතුස්සත්යා්වබෝධය කොටැ සැත්තෑදහසක් ප්රාසණීන් මහණ කරවා, පන්සියයක් විහාර පිළිගත් සේකැ. යෝනකධර්මරක්ෂිත නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද අපරත්න ජනපදයට ගොස් අඞ්ගෝත්තර සහිතැ අග්ගික්ඛන්ධෝ පම සූත්රාඅන්ත දේශනායෙන් අපරත්න ජනපදවාසීන් පහදවා, සත්තිස් දහසක් ප්රානණීන් හට ධර්ම මෘත පානය කරවා, රජ කුලයෙන් මෑ පුරුෂයන් දහසක් දෙනා හා ස්ත්රී්න් දහසක් දෙනා ද මහණ කරවා එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේක.
එයින් ආයුෂ්මත් වූ මජ්ඣන්තික තෙරුන් වහනසේ පැළලුප් නුවරින් අහසට පැන නැඟී, ප්රුත්යලන්ත ජනපදයෙහි හිමාලය වනයෙහි ආරාවල නම් විලට බැසැ ඒ විල පිටැ සක්මන් කරන සේක්, “ජින්න හින්නපටධර වූ මේ තෙමේ කවරෙක්ද, අපගේ විල පැන් පයින් මැඬ කිලිටිකරන්නේ යැ” යි ක්රෝ ධයෙන් මඩනා ලද්දා වූ ආරාවල නම් නාරජහු අනේක ප්රේකාර භයානක ස්වරූප ඇති කයක් මවා, දුමමින් දිලියෙමින් ආයුධ වර්ෂ වන් වස්වා පරුස වචනයෙන් තැති ගන්වන්නාහු, තමන් වහනසේ ගේ ඍද්ධි බලයෙන් ප්රයතිබාහනය කොටැ, ඔහුගේ අනුභාව නැති කොටැ, ඒ ක්ෂණයට සුදුසු වූ ධර්ම කථායෙන් සුවාසු දහසක් නයින් හා අන්යු වුත් බොහෝ වූ හිමවන්ත දේශවාසී වූ ගන්ධර්වස දිව්යන යක්ෂ රාක්ෂසයන් ද හා සමඟ ඒ ආරාවල නම් නාරජහු ශරණ ශීලයෙහි පිහිටුවා, පඤ්වක නම් යක්ෂයා ද ඔහු ගේ භාර්යයා වූ භාරිකී නම් යක්ෂණිය හා පන්සියයක් පුත්රපයන් හා සමඟ සෝවාන් පෙළෙහි පිහිටුවා, උතුම් වූ ප්රී්ති ප්රරමෝදයට පැමිණියා වූ ඒ නාග රාජයා විසිනුද ස්වකීය වූ රත්න පර්ය් යකඬ්කයෙහි වඩා හිදුවා දිව්යැ චාමරයෙන් පවන් සලා කරනුලබන්නා වූ උපස්ථාන ඇති සේක්, නයින් හට කළ මනා පූජා සත්කාර ගෙනැ පැමිණියා වූ කාශ්මීර ගන්ධාර රාජ්යෙවාසී වූ සත්ත්වයනට සංයුත් සඟියැ සළායතන වගෙහි ආශීවිෂෝපම සූත්රා්න්ත දේශනාව කොටැ අසූදහසක් පමණ ප්රාිණීනට චතුස්සත්යාාවබෝධය කරවා, අමා මහ නිවන් දක්වා, ලක්ෂයක් දෙනා මහණ කරවා, කාශ්මීර ගන්ධාර රාජ්ය්ය අද දක්වා කසා වතින් බබුළුවා ඍෂිවරයන් වහනසේ ගේ ශරීරමාරුතයෙන් ඒකසුගන්ධ කළ සේකැ.
මහාදේව ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද මහිංසක මණ්ඩලයට ගොස් මැඳම සභි යැ උපරිපනසැ දේවදූත සූත්රාංන්ත දේශනාව කොටැ, සතළිස් දහසක් ප්රියණීක් හට - “ භෙඨාමග්ගත්තයේ ඤාණං ධම්ම චක්ඛුන්ති සඤ්ඤිත” යි කියන ලද බැවින් යට මාර්ගත්ර යයෙහි පැවැත් වූ ඥානය ධර්මචක්ෂුස නම් වෙයි. එබැවින් සියලු ප්රාතණීනට - තුන් මහ තුන් ඵල උපදවා, සතළිස්දහසක් ප්රා ණීන් මහණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටුවූ සේකැ.
රක්ෂිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද වනවාසී භාගයට ආකාශයෙහි සිටැ සංයුත්සඟියැ අනමතග්ග සංයුත් දේශනායෙන් වනවාසික වූ සත්ත්වයන් පහදවා, සැට දහසක් ප්රානණීන් හට චතුස්සත්යා්වබෝධය කොටැ සැත්තෑදහසක් ප්රාසණීන් මහණ කරවා, පන්සියයක් විහාර පිළිගත් සේකැ. යෝනකධර්මරක්ෂිත නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද අපරත්න ජනපදයට ගොස් අඞ්ගෝත්තර සහිතැ අග්ගික්ඛන්ධෝ පම සූත්රාඅන්ත දේශනායෙන් අපරත්න ජනපදවාසීන් පහදවා, සත්තිස් දහසක් ප්රානණීන් හට ධර්ම මෘත පානය කරවා, රජ කුලයෙන් මෑ පුරුෂයන් දහසක් දෙනා හා ස්ත්රී්න් දහසක් දෙනා ද මහණ කරවා එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේක.
මහාධර්මරක්ෂිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ මහරට දේශයට ගොසින් මහානාරදකාශ්යතප ජාතක දේශනාවෙන් මහරට දේශවාසීන් පහදවා, සුවාසූ දහසක් ප්රා්ණීන් මාර්ග ඵලයෙහි පිහිටුවා, කෙළෙස්දහසක් ප්රාසණීන් මහණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේකැ. මහාරක්ෂිත ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද යෝනට දේශයට ගොස්, කාලකාරාම සූත්රාාන්ත දේශනායෙන් යෝනක නම් දේශය පහදවා, එක් ලක්ෂ සත්තිස්දහසක් ප්රානණීනට මාර්ග ඵල නැමැති ආභරණ දී, දසදහසක් ප්රා ණීන් මහණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේකැ. මජ්ඣිම නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද කාශ්ය්ප ගෝත්ර යැ අලකදේව යැ දුන්දුසසරයැ සහසුදේව යැ යන ස්ථවිරයන් සතර දෙනා හා සමඟ හිමවන්ත දේශ භාගයට ගොස්, ධම්සක් පැවතුම් සූත්රාින්ත දේශනායෙන් ඒ දේශය පහදවා අසූ කෙළක් පමණ ප්රා,ණීන් හට මාර්ග නැමැති රුවන් දුන් සේකැ. ස්ථවිරයෝ පස්දෙන මැ පස් රට පහදවා එකි එකි කෙනෙකුන් වහන්සේ එකි එකි ලක්ෂය පමණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේකැ.
සෝණ ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද උත්තර ස්ථවිරයන් වහන්සේ හා සමඟ වැ ස්වර්ණභූමියට ගොස්, එදවස් රජ කුලයෙහි උපන්නා වූ රාජ කුමාරයකු පළමු පරිද්දෙන් මැ අනුභව කරන්නට සමුද්ර යෙන් නික්මැ එන්නා වූ එක් රාක්ෂසියක දැකැ, මනුෂ්යදයන් හඬමින් වලපිමින් සිටියැ දී තෙරුන් වහන්සේ දියුණු වූ ආත්මභාවයක් මවා, ඒ ආත්ම භාවයෙන් ඒ රාක්ෂසිය පර්ෂතද් මධ්යුයට කොටැ, දෑලයෙන් පරික්ෂේප කොටැ, යම් තාක් නො පෙනේ නම් ඒ තාක් පලවා දුරු කොටැ හාත් පසින් රැකවල් ලවා, එසමයෙහි රැස් වූ මහා ජන සමූහයා දික්සඟියැ සිල් කඳුවගැ බ්ර හ්මජාල සූත්රාින්ත දේශනායෙන් පහදවා ශරණ ශීලයෙහි පිහිටුවා, සැට දහසක් ප්රාලණීනට මාර්ගඵල ප්රනතිවේධය ඇති කරවා, තුන්දහස් පන්සියයක් පුරුෂයන් හා යෙළදහසක් ස්ත්රීනන් ද මහණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේකැ.
මහත් වූ කරුණා ඇති ස්වර්ඥයන් වහන්සේ විසිනුදු තමන් වහන්සේ කරා අදිනා ලද්දාවූ තමන් වහන්සේට පැමිණියා වූ අමෘත මහා නිර්වාාණ සැපය ද හැරැ ලොවට වැඩ සාධා දුන් සේක් ද, එසෙයින් මැ ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේලා ඒ ඒ ස්ථානයට ගොස් සියලු සත්ත්වයනට මාර්ග ඵල ප්රෙතිවේධය කරවමින් ලෝවැඩ කළ සේකැ. එහෙයින් කවර නම් සත්ත්වයෙන් ලෝවැඩ කිරීමෙහි ප්රඩමාද වේද? එහෙයින් කියන ලදි.
“මහාදයප්සායි ජිනස්ස කඩ්ඪනං
විභාය පත්තං අමතං සුඛම්පි තේ.
කරිංසු ලෝකස්ස හිතං තහිං තහිං
භවෙය්ය කෝ ලෝක හිතේ පමාදවා?” යි.
සෝණ ස්ථවිරයන් වහන්සේ ද උත්තර ස්ථවිරයන් වහන්සේ හා සමඟ වැ ස්වර්ණභූමියට ගොස්, එදවස් රජ කුලයෙහි උපන්නා වූ රාජ කුමාරයකු පළමු පරිද්දෙන් මැ අනුභව කරන්නට සමුද්ර යෙන් නික්මැ එන්නා වූ එක් රාක්ෂසියක දැකැ, මනුෂ්යදයන් හඬමින් වලපිමින් සිටියැ දී තෙරුන් වහන්සේ දියුණු වූ ආත්මභාවයක් මවා, ඒ ආත්ම භාවයෙන් ඒ රාක්ෂසිය පර්ෂතද් මධ්යුයට කොටැ, දෑලයෙන් පරික්ෂේප කොටැ, යම් තාක් නො පෙනේ නම් ඒ තාක් පලවා දුරු කොටැ හාත් පසින් රැකවල් ලවා, එසමයෙහි රැස් වූ මහා ජන සමූහයා දික්සඟියැ සිල් කඳුවගැ බ්ර හ්මජාල සූත්රාින්ත දේශනායෙන් පහදවා ශරණ ශීලයෙහි පිහිටුවා, සැට දහසක් ප්රාලණීනට මාර්ගඵල ප්රනතිවේධය ඇති කරවා, තුන්දහස් පන්සියයක් පුරුෂයන් හා යෙළදහසක් ස්ත්රීනන් ද මහණ කරවා, එහි ශාසනය පිහිටැවූ සේකැ.
මහත් වූ කරුණා ඇති ස්වර්ඥයන් වහන්සේ විසිනුදු තමන් වහන්සේ කරා අදිනා ලද්දාවූ තමන් වහන්සේට පැමිණියා වූ අමෘත මහා නිර්වාාණ සැපය ද හැරැ ලොවට වැඩ සාධා දුන් සේක් ද, එසෙයින් මැ ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේලා ඒ ඒ ස්ථානයට ගොස් සියලු සත්ත්වයනට මාර්ග ඵල ප්රෙතිවේධය කරවමින් ලෝවැඩ කළ සේකැ. එහෙයින් කවර නම් සත්ත්වයෙන් ලෝවැඩ කිරීමෙහි ප්රඩමාද වේද? එහෙයින් කියන ලදි.
“මහාදයප්සායි ජිනස්ස කඩ්ඪනං
විභාය පත්තං අමතං සුඛම්පි තේ.
කරිංසු ලෝකස්ස හිතං තහිං තහිං
භවෙය්ය කෝ ලෝක හිතේ පමාදවා?” යි.
3. මහින්දාගමන කථාව
මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේද “තාමුපර්ණණි ද්වීපයට ගොස් එහි ශාසනය පිහිටුවව”යි උපාධ්යාමයයන් වහන්සේ විසිනුදු භින්ෂු සංඝයා වහන්සේ විසිනුදු ආරාධනා කරන ලද සේක්. “මට තාමුපර්ණණිද්විපයට යන්නට මේ කල් වේ දෝ? නොවේදෝ” යි පරීක්ෂා කොටැ, “තව කල් නොවෙ”යි දැකැ, ‘යම්තාක් එයට යන්නට සුදුසුකල් පැමිණේ නම්, ඒතාක් නෑයන් බලම්හ’යි සිතා උපාධ්යාඑයයන් වහන්සේට හා භික්ෂු සංඝයා වහන්සේ ද වැඳැ හිල්මසැ අශෝකාරාමයෙන් නික්මැ, ඉද්ඪීය යැ උත්තිය යැ සම්බල යැ හද්දසාය යැ යන මේ ස්ථවිරයන් සතර දෙනා වහන්සේ හා සංඝමිත්රා්වන් ගේ පුත් වූ ප්රාඅප්ත වූ ෂඩ්අභිඥා ඇති සුමන සාමණෙරයන් වහන්සේ හා සමඟ ඥාතිසංග්රවහය සඳහා රජගහ නුවර සමීපයෙහි වූ දක්ෂිණගිරි නම් ජනපදයෙහි චාරිකා කරන සේක්, සමසක් ඇවෑමෙන් වේර්ඪරස පුරයට පැමිණ, එහි වසන්තා වූ ශාක්ය දූ වූ තමන් වහන්සේ ගේ ළමන්දුන් වේඪීය මහා දේවීන් දැකැ ඒ බිසොවුන් විසින් කරන ලද වේඨීසගිරි මහා විහාරයට වැදැ, ඒ විහාරයෙහි මසක් වැසැ පොසොන් මසැ මැදි පොහෝ දිනයෙහි රැස් වැ “අපට තාමුපර්ණනී ද්වීපයට යන්නට කලැ”යි දැනැ ශක්ර දේවේන්ද්ර යන් විසිනුද ආරාධනා කරන ලදුවැ භණ්ඩුක නම් වූ අනාගාමී වූ පණ්ඩුපලාස හෙවත් මහණවීමෙහි අභිලාෂ ඇත්තා වූ. වේඨීය මහා දේවිය ගේ නැගණියන් ගේ දුහිතෘව ගේ පුතණුවන් හා සමඟ තමන් වහනසේ ඇතුළු වූ සත් දෙනා වහන්සේ වේඨීස පර්වහතයෙන් ආකාශයට පැනනැගී නිර්මුල වූ පැන් ඇති විලෙක්හි හංස සමූහයා විසින් පිරිවරනලද රාජහංසියක මෙන් ප්රැසන්න වූ ආකාශයෙහි බබළමින් ක්ෂණයෙකින් තාමුපර්ුණණී ද්වීපයට අවුත්, සර්ව ඥයන් වහනසේ පිරිනිර්වා ණයෙන් දෙසිය සකිස් වන අවුරුද්දෙහි ධර්මාශෝක අජජුරුවන්ගේ අභිෂේකයෙන් අටළොස් වන අවුරුද්දෙහි දෙවනපෑතිස් රජජුරුවන්ගේ අභිෂේකයෙන් සත්වන මසැ තමන් වහනසේ උපසපන් වූ දොළොස් වසක් ඇති සේක්, අනුකූල වූ ජනයා විසින් සම්පූර්ණ වූ දොළොස් බැවින් අනුරාධපුර යැ යි ප්ර්සිද්ධ වූ නුවරැ නැඟෙරැහිරි දිශාවෙහි නිල් වූ වනලැහැබෙකින් හෙබියා වූ සිහිල් වූ ඝන වූ ඡායා ඇති, විසිතුරු වූ ගල්තලයෙන් හා පවිත්රන වූ සුදුවැල්ලෙන්ද ගැවැසී ගත්තා වූ භූමි ප්රිදේශ ඇති, මධුර වූ සිහිල් වූ පැන් පොකුණු ඇති, පූර්ව සර්වසඥවරයන් තුන්දෙනා වහන්සේ ගේ පාද ලාඤ්ඡනයෙන් පවිත්ර වු මිශ්රතක නම් පර්වරතයට බැසැ අඹතල නම් තෙනෙකැ වැඩහුන් සේකැ.
පරිනිර්වාිණ මඤ්චකයෙහි සැතැපුණා වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ලංකාවාසී වූ සත්ත්වයනට හිතවැඩ සඳහා මෑත භාගයෙහි ලංකාවාසීන් පහදවන්නට සමත්ව් යැ යි දේවසමාගමයෙහි දී ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ප්රවකාශ කොටැ දැක්වූ සේකැ. එසේ හෙයින් ලංකාවට සර්ව්ඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ සමාන වූ සේක්, ඒ ලංකාවට හිතවැඩ පිණිසැ ලංකාවාසී වූ දෙවියන් විසින් විශේෂයෙන් පුදනලදු වැ එලසමාපත්ති සැප අනුභව කෙරෙමි අඹතෙලෙහ වැඩහුන් සේකැ. එහෙයින් කියන ලදී.
“ලංකාපසාදනගුණේන වියාකතෝ සෝ
ලංකාහිතාය මුනිනා සයිතේන අන්තො,
ලංකාය සත්ථුසදිසෝ හිතහේතු තස්සා
ලංකාමරූහි මහිතො හිනිසීදි තත්ථ” යි.
ලංකාවතරණ කථා යි.
පරිනිර්වාිණ මඤ්චකයෙහි සැතැපුණා වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ලංකාවාසී වූ සත්ත්වයනට හිතවැඩ සඳහා මෑත භාගයෙහි ලංකාවාසීන් පහදවන්නට සමත්ව් යැ යි දේවසමාගමයෙහි දී ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ප්රවකාශ කොටැ දැක්වූ සේකැ. එසේ හෙයින් ලංකාවට සර්ව්ඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ සමාන වූ සේක්, ඒ ලංකාවට හිතවැඩ පිණිසැ ලංකාවාසී වූ දෙවියන් විසින් විශේෂයෙන් පුදනලදු වැ එලසමාපත්ති සැප අනුභව කෙරෙමි අඹතෙලෙහ වැඩහුන් සේකැ. එහෙයින් කියන ලදී.
“ලංකාපසාදනගුණේන වියාකතෝ සෝ
ලංකාහිතාය මුනිනා සයිතේන අන්තො,
ලංකාය සත්ථුසදිසෝ හිතහේතු තස්සා
ලංකාමරූහි මහිතො හිනිසීදි තත්ථ” යි.
ලංකාවතරණ කථා යි.
1. සම්මුඛ කථාව
එදවස් දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ
එදවස් දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ සියලු ලඞ්කාද්වීපවාසී වූ සත්ත්වයන් උත්සව කෙළි කෙළනා පරිද්දෙන් නක්ෂත්රඞ ඝෝෂණය කරවා, පුරවාසී වූ සත්ත්වයන් නකත් කෙළි කෙළනට පටන් ගත් කලිහි, තුමු සතළිස්දහසක් පුරුෂයන් මුව දඬ යනු කැමැති වැ, සරහා පිළියෙළ කරන ලද්දාවූ නුවරින් නික්මැ මිශ්ර ක පර්වැතයට අභිමුඛ වැ යන්නාහු “තෙරුන් වහනසේ රජ්ජුරුවනට දක්වමි”යි තිත්මුව වෙසක් මවාගෙනැ රජ්ජුරුයනට නුදුරු තැනෙකැ තණපත් අනුභව කරන්නාක් මෙන් ඇවිදිනා වූ දිව්යග පුත්ර යා දැකැ, මුවෙක් දොහෝ’යි සිතා ‘දැන් වික්ෂිප්ත වැ ප්රවමාද වැ සිටිතැනැත්තවු විදිනට තරම් නො වෙ’යි දුනුදිය අත පොළා, අත පොළන හඬින් තමන් බලා දුවන්නා වූ ඒ මුවා පසු පස්සේ දිවෙමින් අඹතලාවට නැඟි, එතැනට පැමිණැ අන්තර්ද්ධාන වූ ඒ මුවා නොදැක, “ඈත මෑත බලන්නා වූ රජ්ජුරුවෝ මා දකිත්වයි, සෙස්සවුන් නො දකින්ව”යි අධිෂ්ඨාන කොටැ ‘තිස්සය! තිස්ස ය! මෙසේ එවයි කියන්නා වූ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ දැකැ, මේ කඞ්කාද්වීපයෙහි උපන්නා වූ සත්ත්වයන් ගෙන් මාගේ නම අස්වා ‘තිස්ස යැ’යි යන එකෙක් නැත. එහෙයින් ‘මෙතෙම කවරෙක් දොහෝ’යි මනුෂ්ය්යෙක් දොහෝ. අසනුෂ්ය යෙක් දොහො’යි කියා සිතූහ. ඉක්බිත්තෙන් මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ අමනුෂ්ය් නොවන බව හඟවන පිණිසැ ‘මහ රජ්ජුරුවනි! අපි සර්වරඥ ශ්රාේවක වූ ශ්රොමණයම්හ. තොප කෙරෙහි අනුකම්පායෙන් ජම්බුද්වීපයෙන් මේ ලඞ්කාද්වීපයට ආම්හ’යි වදාළ සේකැ.
එහෙයින් කියන ලදි:
“ සමණා මයං මහාරාජ! ධම්මරාජස්ස සාවකා,
තවේව අනුකම්පාය ජම්බුදිපා ඉධාගතා”යි.
එකල්හි තෙරැන් වහනසේ ගේ මේ වචනය අසා නැවැතැ අදෘෂ්ටි මිත්රර වූ ධර්මාිශෝක රජ්ජුරුවන් විසිනුදු “ලෝකයෙහි දත යුතු යමි කිසි පදාර්ථයෙක් ඇත් නම් ඒ සියල්ල මැ ස්වයම්භු ඥානයෙන් විශේෂයෙන් දත් බැවින්, සර්වනඥතාඥානාදී ගුණයෙන් නිපන්නා වූ අර්හත් ඵල සඞ්ඛයාත වීමෝක්ෂය කෙළවර කොටැ ඇති ඥානයෙන් බුදුහු යැයි ගත් සව්නේ දත් බුදුන් ද: තමා ධරන්නා වූ සත්ත්වයන් සතර අපායෙහි දූ සංසාර වෘත්තයෙහි දූ නොහෙළා ධරන බැවින් ධර්මව යැ යි ගත් නෛර්යාර ණික ධර්මාය ද; දෘෂ්ටිශීල ශ්රාවමණ්යැයෙන් ගැළැපුණු බැවින් සඞ්ඝයා යි ගත් අෂ්ටාර්ය්් පුද්ගල සංඝයා ද මම සරණ ගියෙමි. ශාක්ය්පුත්රත වූ සර්වගඥයන් වහන්සේ ගේ ශාසනයෙහි උපාසකබවට පැමිණියෙහි. එසේ හෙයින් නරෝත්තම වූ රජ්ජුරුවෙනි! තෙපි දූ මේ අත්නත්රෙයයෙහි සිත පහදවා සැදෑ ඇති වැ සරණ ශීලයෙහි පිහිටුව” යි මෙසේ කියා එවනලද නොබෝ කලෙකැ ඇසූ අස්න සිහි කෙරෙමින් “ආර්ය්පිහයන් වහන්සේ දො හෝ වැඩිසේකැයි” යි එකෙණෙහි මැ ආයුධය දමා සුව දුක් කථා කෙරෙමින් එකතපස් වැ හුන්නාහු යැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදි:
“අහං බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච සරණං ගතෝ,
උපාසකත්තං දේසේසිං සක්ය්පුත්තස්ස සාසනෝ.
“ත්වම්පි’ මානි අතනානි උත්තමානි තරුත්තම,
චිත්තං පසාදයිත්වාන සද්ධාය සරණංවජ”යි.
මෙ සේ මෙබඳු හසුන් සිහි කොටැ ආයුධ තබා එකක් පස් වැ හිඳැ කථා කලාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් තෙරුන් වහන්සේ: සතළිස් දහසක් පුරුෂයන් ඇවිත් රජ්ජුරුවන් පිරිවරා ගත් කල්හි තමන් වහන්සේ හා කැටි වැ ආවා වූ අනෙක් සදෙනා දක්වා “මොහු කවරදා අවු දැ” යි විචාල කල්හි “මහරජ්ජුරුවනි! මා හා සමඟ මැ ආවාහු යැ” යි කියා නැවැතා ජම්බුද්වීපයෙහි දැන් මෙබඳු අන්යහ වූත් ශ්ර මණයන් වහන්සේ ඇද්දැ”යි විචාළ කල්හි “ඇත, මහ රජ්ජුරුවෙනි! දැන් ජම්බුද්වීපය කසාවතින් බබළන්නේ යැ. ජම්බුද්වීපයෙහි පූර්වේනිවාසානුස්මෘතිඥානය දිව්යව චක්ෂුරහිඥානය අශ්රවවක්ෂවකරඥානය වන ත්රිවවිද්යාන ඇත්තා වූ, ‘එකෝපි හුත්වා බහුධා හෝති’ යනාදීන් දක්වන ලද ඍද්ධිවිධ ඥානයට පැමැණියාවූ, ‘ඒවම්පි තේ මනෝ, ඉතිපි තේ මනෝ, ඉන්ථම්පි තේ මනෝ’ යනාදීන් ලද චේතෝපරිච්ඡේදක ඥානයෙහි දක්ෂ වූ ‘සෝ දිබ්බාය සෝත උභෝසද්දේ සුණති දිබ්බේ ව මානුසේ ච’ යනාදීන් දක්වන ලද දිව්ය ශ්රෝේත්ර් ධාතු ඇත්තාවූ සන්තාන ගත වූ රාගාදී ක්ලේශයන් කෙරෙන් දුරු වූ හෙයින්ද ද නැසූ බැවින් ද අර්හත් නම් වූ සර්වකඥ ශ්රාගවකයන් වහන්සේ පොහෝ සේකැ” යි වදාළ සේකැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදි.
“තේවිජ්ජා ඩද්ධිප්පන්නා ව චෙතෝපරියකෝවිදා
දිබ්බසෝතා ව රහන්තෝ බහු බුද්ධස්ස සාවකා” යි.
මෙසේ වදාරා රජ්ජුරුවන් විසින්මෙසේ වදාරා රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනී! කෙසේ වැඩි සේක් දැ”යි කිකල්හි “ මහ රජ! දියෙනුත් නො ආම්හ. ගොඩිනුත් නො ආම්හ”යි කියා, නැවතැ “රජ්ජුරුවන් ගේ ප්ර ඥා විශේෂයෙක් ඇද්දොහෝ”යි පරීක්ෂා කරන පිණිසැ ආස්සන වැ සිටි අඹ රුකක් පෑ රජ්ජුරුවන් අතින් ප්ර ශණයක් විචාරණ සේක්, “මහ රජ්ජුරුවෙනි! මේ කිනම් රුකෙක්දැ”යි විචාරා, “ස්වාමිනි! මේ අඹ ගසෙකැ”යි කී කල්හි, මහරජ! මේ අඹ ගස හැර අනෙකුත් අඹ ගස් ඇද්ද, නැද්ද”යි විචාළ සේකැ. “ස්වාමිනි! අනෙකුත් බොහෝ අඹ ගස් ඇත්තේ වේ දැ”යි කීකල්හි “මේ අඹ රුකත් ඒ අඹ ගසුත් හැර මහරජ! අන්ය වුත් උක්ෂ කෙනෙක් ඇද්දැ”යි විචාළ සේකැ. “ස්වාමිනී! අඹ නොවන්නා වූ උක්ෂයෝත් ඇත්තාහු වේ දැ”යි කීකල්හි “සෙසු අඹ ගසුත් අඹ නොවන ගසුත් හැරැ අන් කිසි ගසෙක් ඇද්දැ”යි සේකැ. “ ස්වාමිනී! ඒ දෙකින් පිටත් වැ වෙන් වැ සිටියේ මේ ගසැ මැ වේ දැ”යි කීකල්හි “යහපත, මහ රජ්ජුරුවනි! තෙපි නුවණැත්තව”යි ප්රැශංසා කළ සේකැ.
තවද ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ “මහරජ! තොපගේ නෑයෝ ඇද්ද” යි විචාරා “ස්වාමිනි! බොහෝ දෙන ඇතැ”යි කීකල්හි “මහ රජ්ජුරුවෙනි! තොපගේ නෑයෝත් ඇද්දැ” යි විචාරා “ස්වාමිනි! නෑයනට වඩා නො නෑයෝ බොහෝ වේදැ” යි කීකල්හි “තොපගේ නැයවුත් නොනෑයනුත් හැරැ අන් කිසි කෙනෙක් මහ රජ්ජුරුවෙනි! ඇද්දැ”යි විචාළ සේකැ, “ස්වාමිනි! දෙපක්ෂයෙන් වෙන් වැ සිටියේ මම මැ වේ දැ” යි කීකල්හි “යහපත, මහ රජ්ජුරුවෙනි! ඉතා නුවණත්තව ප්රදශ්නවිසර්ජනය කළ නිසා පහපතැ” යි ප්රජශංසා කොටැ “රජ්ජුරුවෝ ධර්ම්ය දැනගන්නට සමථියෝ යැ”යි දැනැ මැදුම් සඟියැ චුල්ලභත්තිපදෝපම සූත්රා“න්ත දේශනාව කොටැ, සතලිස් දහසක් පුරුෂයන් හා සමඟ රජ්ජුරුවන් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටැවු සේකැ.
එකල්හි රජ්ජුරුවෝ තමනට බත්වසුන් ගෙනෙන නියාව අසා, තෙරුන් වහන්සේ නිකාල භෝජනයෙන් වැළකිබව දැනැ ද, සදාචාරය රක්නා සඳහා ආහාරයෙන් පිළිවිසැ තෙරුන් වහන්සේ විසින් “දැන් මෙවේලේ පස්වරු නො වළදම්හ” යි කීකල්හි “එසේ නම් ස්වාමිනි! අපි නුවරට යම්හ”යි කියා “මහ රජ්ජුරුවෙනි! තෙපි යවු. අපි මෙහි රදම්හ” යි කී කලැ එසේ වී නම් ස්වාමීනි, මේ කුමාරයෝ අප හා කැටිවැ එත් වා කිවු යැ. “මේ කුමාර වූකලී අනාගාමී ඵලයට පැමැණියේ යැ. දැන් නොබෝ කලෙකින් මහණ වන්නේ යැ” යි කීකල්හි “එබැවින් ස්වාමිනි, උදැසන මැ රථයක් එවමි. ඒ රථයට නැඟී වැඩිය මැනැවයි” කියා නමස්කාර කොටැ පණ්ඩුපලාස කුමාරයා එකත් පසකට කැඳවා ගෙනැ ගොස්, තෙරුන් වහන්සේගේ නම් ගොත් විචාරා, තමන් යහළු වූ ධර්මානශෝක රජ්ජුරුවන් ගේ පුතණුවන් වහන්සේ නියාව අසා “ඒකාන්තයෙන් මැ මට වූයේ මහත් වූ බාධයෙකැ”යි සිතා තුටු පහටුවූ සිත් ඇති වැ නුවරට නික්මුණාහ.
එකෙණෙහි තෙරුන් වහන්සේ පණුඩුපලාසයා කර අගැ දී මැ රහත් කෙරෙමින් මහණ කරවා, සුමන සාමණේරයන් වහන්සේට “සුමනයෙනි! තෙපි මෙසේ එවු ‘බණ අසන්නට කලැ’යි අඬ ගාවු” යි කියා “කිමෙක් ද ස්වාමිනි! පහසු ලෝක ධාතුවට ඇසෙන පරිද්දෙන් අඬ ගාම් ද? නොහොත් මේ සක්වළට ඇසෙන පරිද්දෙන් අඬ ගාම්ද? මේ ලඞ්කාද්වීපයට ඇසෙන පරිද්දෙන් අඬ ගාම් දැ” යි විචාළ කල්හි “ සුමන සාමණේරයෙනි! මේ ලඞ්කාද්වීපයට අස්වමින් සද්ධර්මඅශ්ර වණට වහන්සේ ද “යහපත, ස්වාමිනි” යි කියා අභිඥා “පින්වත්නි! මේ බණ අසන්නට කලැ” යි තුන් විටක්යියලු ලඞ්කාද්වීපයට ඇසෙන පරිද්දෙන් බණ අසන්නට අඬ ගෑ සේකැ.
එවේලෙහි මැ පැමිණියා වූ මහත් වු දෙවතාසමාගමය දැකැ සම චිත්ත සූත්රාින්තදේශනාව කොටැ අසඞ්ඛ්යසයක් දෙවියන් අමා මහ නිවන් දක්වා, නාග සූපණියන් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටැවූ සේකැ. තව ද නොයෙක් අසඞ්ඛ්යන ගණන් දෙවියන් සර්ව ඥයන් වහන්සේ විද්යාමාන කාලයෙහි නිවන් දුටු හෙයින් දැන් මෙතෙක් දෙවියෝ කෙසේ වූ ද යත්: බුදුරජාණන් වහන්සේ ලොකයෙහි උපන් තැන් පටන් ගෙනැ සදෙව්ලෝ තුඹ සුණු පිරෑ නළක් මෙන් දෙවියන් ගෙන් සමුපූර්ණ වී යැ. නීරන්ධ්රස වී යැ. හුණ වනයක් බව වනයක් මෙන් ගහන වියැ. එසේ හෙයින් කීහ, සඟි අටුවායෙහි: “අම්භාකංසත්ථු ලෝකේ උපපන්න කාලතෝ පඨාය ඡ දේවලෝකා නිපුපිට්ඨං කොට්ටෙත්වා පූරිතනාළී විය සරවන නළවනං විය ව නිරන්තරා ජාතා”යි මේ කාරණයෙන් තෙරුන් වහන්සේ අසඞ්ඛ්ය යක් දෙවියන් නිවන් දක්වා නාග සුපණීයන් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටැ වූ සේකැ.
එදවස් දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ සියලු ලඞ්කාද්වීපවාසී වූ සත්ත්වයන් උත්සව කෙළි කෙළනා පරිද්දෙන් නක්ෂත්රඞ ඝෝෂණය කරවා, පුරවාසී වූ සත්ත්වයන් නකත් කෙළි කෙළනට පටන් ගත් කලිහි, තුමු සතළිස්දහසක් පුරුෂයන් මුව දඬ යනු කැමැති වැ, සරහා පිළියෙළ කරන ලද්දාවූ නුවරින් නික්මැ මිශ්ර ක පර්වැතයට අභිමුඛ වැ යන්නාහු “තෙරුන් වහනසේ රජ්ජුරුවනට දක්වමි”යි තිත්මුව වෙසක් මවාගෙනැ රජ්ජුරුයනට නුදුරු තැනෙකැ තණපත් අනුභව කරන්නාක් මෙන් ඇවිදිනා වූ දිව්යග පුත්ර යා දැකැ, මුවෙක් දොහෝ’යි සිතා ‘දැන් වික්ෂිප්ත වැ ප්රවමාද වැ සිටිතැනැත්තවු විදිනට තරම් නො වෙ’යි දුනුදිය අත පොළා, අත පොළන හඬින් තමන් බලා දුවන්නා වූ ඒ මුවා පසු පස්සේ දිවෙමින් අඹතලාවට නැඟි, එතැනට පැමිණැ අන්තර්ද්ධාන වූ ඒ මුවා නොදැක, “ඈත මෑත බලන්නා වූ රජ්ජුරුවෝ මා දකිත්වයි, සෙස්සවුන් නො දකින්ව”යි අධිෂ්ඨාන කොටැ ‘තිස්සය! තිස්ස ය! මෙසේ එවයි කියන්නා වූ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ දැකැ, මේ කඞ්කාද්වීපයෙහි උපන්නා වූ සත්ත්වයන් ගෙන් මාගේ නම අස්වා ‘තිස්ස යැ’යි යන එකෙක් නැත. එහෙයින් ‘මෙතෙම කවරෙක් දොහෝ’යි මනුෂ්ය්යෙක් දොහෝ. අසනුෂ්ය යෙක් දොහො’යි කියා සිතූහ. ඉක්බිත්තෙන් මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ අමනුෂ්ය් නොවන බව හඟවන පිණිසැ ‘මහ රජ්ජුරුවනි! අපි සර්වරඥ ශ්රාේවක වූ ශ්රොමණයම්හ. තොප කෙරෙහි අනුකම්පායෙන් ජම්බුද්වීපයෙන් මේ ලඞ්කාද්වීපයට ආම්හ’යි වදාළ සේකැ.
එහෙයින් කියන ලදි:
“ සමණා මයං මහාරාජ! ධම්මරාජස්ස සාවකා,
තවේව අනුකම්පාය ජම්බුදිපා ඉධාගතා”යි.
එකල්හි තෙරැන් වහනසේ ගේ මේ වචනය අසා නැවැතැ අදෘෂ්ටි මිත්රර වූ ධර්මාිශෝක රජ්ජුරුවන් විසිනුදු “ලෝකයෙහි දත යුතු යමි කිසි පදාර්ථයෙක් ඇත් නම් ඒ සියල්ල මැ ස්වයම්භු ඥානයෙන් විශේෂයෙන් දත් බැවින්, සර්වනඥතාඥානාදී ගුණයෙන් නිපන්නා වූ අර්හත් ඵල සඞ්ඛයාත වීමෝක්ෂය කෙළවර කොටැ ඇති ඥානයෙන් බුදුහු යැයි ගත් සව්නේ දත් බුදුන් ද: තමා ධරන්නා වූ සත්ත්වයන් සතර අපායෙහි දූ සංසාර වෘත්තයෙහි දූ නොහෙළා ධරන බැවින් ධර්මව යැ යි ගත් නෛර්යාර ණික ධර්මාය ද; දෘෂ්ටිශීල ශ්රාවමණ්යැයෙන් ගැළැපුණු බැවින් සඞ්ඝයා යි ගත් අෂ්ටාර්ය්් පුද්ගල සංඝයා ද මම සරණ ගියෙමි. ශාක්ය්පුත්රත වූ සර්වගඥයන් වහන්සේ ගේ ශාසනයෙහි උපාසකබවට පැමිණියෙහි. එසේ හෙයින් නරෝත්තම වූ රජ්ජුරුවෙනි! තෙපි දූ මේ අත්නත්රෙයයෙහි සිත පහදවා සැදෑ ඇති වැ සරණ ශීලයෙහි පිහිටුව” යි මෙසේ කියා එවනලද නොබෝ කලෙකැ ඇසූ අස්න සිහි කෙරෙමින් “ආර්ය්පිහයන් වහන්සේ දො හෝ වැඩිසේකැයි” යි එකෙණෙහි මැ ආයුධය දමා සුව දුක් කථා කෙරෙමින් එකතපස් වැ හුන්නාහු යැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදි:
“අහං බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච සරණං ගතෝ,
උපාසකත්තං දේසේසිං සක්ය්පුත්තස්ස සාසනෝ.
“ත්වම්පි’ මානි අතනානි උත්තමානි තරුත්තම,
චිත්තං පසාදයිත්වාන සද්ධාය සරණංවජ”යි.
මෙ සේ මෙබඳු හසුන් සිහි කොටැ ආයුධ තබා එකක් පස් වැ හිඳැ කථා කලාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් තෙරුන් වහන්සේ: සතළිස් දහසක් පුරුෂයන් ඇවිත් රජ්ජුරුවන් පිරිවරා ගත් කල්හි තමන් වහන්සේ හා කැටි වැ ආවා වූ අනෙක් සදෙනා දක්වා “මොහු කවරදා අවු දැ” යි විචාල කල්හි “මහරජ්ජුරුවනි! මා හා සමඟ මැ ආවාහු යැ” යි කියා නැවැතා ජම්බුද්වීපයෙහි දැන් මෙබඳු අන්යහ වූත් ශ්ර මණයන් වහන්සේ ඇද්දැ”යි විචාළ කල්හි “ඇත, මහ රජ්ජුරුවෙනි! දැන් ජම්බුද්වීපය කසාවතින් බබළන්නේ යැ. ජම්බුද්වීපයෙහි පූර්වේනිවාසානුස්මෘතිඥානය දිව්යව චක්ෂුරහිඥානය අශ්රවවක්ෂවකරඥානය වන ත්රිවවිද්යාන ඇත්තා වූ, ‘එකෝපි හුත්වා බහුධා හෝති’ යනාදීන් දක්වන ලද ඍද්ධිවිධ ඥානයට පැමැණියාවූ, ‘ඒවම්පි තේ මනෝ, ඉතිපි තේ මනෝ, ඉන්ථම්පි තේ මනෝ’ යනාදීන් ලද චේතෝපරිච්ඡේදක ඥානයෙහි දක්ෂ වූ ‘සෝ දිබ්බාය සෝත උභෝසද්දේ සුණති දිබ්බේ ව මානුසේ ච’ යනාදීන් දක්වන ලද දිව්ය ශ්රෝේත්ර් ධාතු ඇත්තාවූ සන්තාන ගත වූ රාගාදී ක්ලේශයන් කෙරෙන් දුරු වූ හෙයින්ද ද නැසූ බැවින් ද අර්හත් නම් වූ සර්වකඥ ශ්රාගවකයන් වහන්සේ පොහෝ සේකැ” යි වදාළ සේකැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදි.
“තේවිජ්ජා ඩද්ධිප්පන්නා ව චෙතෝපරියකෝවිදා
දිබ්බසෝතා ව රහන්තෝ බහු බුද්ධස්ස සාවකා” යි.
මෙසේ වදාරා රජ්ජුරුවන් විසින්මෙසේ වදාරා රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනී! කෙසේ වැඩි සේක් දැ”යි කිකල්හි “ මහ රජ! දියෙනුත් නො ආම්හ. ගොඩිනුත් නො ආම්හ”යි කියා, නැවතැ “රජ්ජුරුවන් ගේ ප්ර ඥා විශේෂයෙක් ඇද්දොහෝ”යි පරීක්ෂා කරන පිණිසැ ආස්සන වැ සිටි අඹ රුකක් පෑ රජ්ජුරුවන් අතින් ප්ර ශණයක් විචාරණ සේක්, “මහ රජ්ජුරුවෙනි! මේ කිනම් රුකෙක්දැ”යි විචාරා, “ස්වාමිනි! මේ අඹ ගසෙකැ”යි කී කල්හි, මහරජ! මේ අඹ ගස හැර අනෙකුත් අඹ ගස් ඇද්ද, නැද්ද”යි විචාළ සේකැ. “ස්වාමිනි! අනෙකුත් බොහෝ අඹ ගස් ඇත්තේ වේ දැ”යි කීකල්හි “මේ අඹ රුකත් ඒ අඹ ගසුත් හැර මහරජ! අන්ය වුත් උක්ෂ කෙනෙක් ඇද්දැ”යි විචාළ සේකැ. “ස්වාමිනී! අඹ නොවන්නා වූ උක්ෂයෝත් ඇත්තාහු වේ දැ”යි කීකල්හි “සෙසු අඹ ගසුත් අඹ නොවන ගසුත් හැරැ අන් කිසි ගසෙක් ඇද්දැ”යි සේකැ. “ ස්වාමිනී! ඒ දෙකින් පිටත් වැ වෙන් වැ සිටියේ මේ ගසැ මැ වේ දැ”යි කීකල්හි “යහපත, මහ රජ්ජුරුවනි! තෙපි නුවණැත්තව”යි ප්රැශංසා කළ සේකැ.
තවද ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ “මහරජ! තොපගේ නෑයෝ ඇද්ද” යි විචාරා “ස්වාමිනි! බොහෝ දෙන ඇතැ”යි කීකල්හි “මහ රජ්ජුරුවෙනි! තොපගේ නෑයෝත් ඇද්දැ” යි විචාරා “ස්වාමිනි! නෑයනට වඩා නො නෑයෝ බොහෝ වේදැ” යි කීකල්හි “තොපගේ නැයවුත් නොනෑයනුත් හැරැ අන් කිසි කෙනෙක් මහ රජ්ජුරුවෙනි! ඇද්දැ”යි විචාළ සේකැ, “ස්වාමිනි! දෙපක්ෂයෙන් වෙන් වැ සිටියේ මම මැ වේ දැ” යි කීකල්හි “යහපත, මහ රජ්ජුරුවෙනි! ඉතා නුවණත්තව ප්රදශ්නවිසර්ජනය කළ නිසා පහපතැ” යි ප්රජශංසා කොටැ “රජ්ජුරුවෝ ධර්ම්ය දැනගන්නට සමථියෝ යැ”යි දැනැ මැදුම් සඟියැ චුල්ලභත්තිපදෝපම සූත්රා“න්ත දේශනාව කොටැ, සතලිස් දහසක් පුරුෂයන් හා සමඟ රජ්ජුරුවන් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටැවු සේකැ.
එකල්හි රජ්ජුරුවෝ තමනට බත්වසුන් ගෙනෙන නියාව අසා, තෙරුන් වහන්සේ නිකාල භෝජනයෙන් වැළකිබව දැනැ ද, සදාචාරය රක්නා සඳහා ආහාරයෙන් පිළිවිසැ තෙරුන් වහන්සේ විසින් “දැන් මෙවේලේ පස්වරු නො වළදම්හ” යි කීකල්හි “එසේ නම් ස්වාමිනි! අපි නුවරට යම්හ”යි කියා “මහ රජ්ජුරුවෙනි! තෙපි යවු. අපි මෙහි රදම්හ” යි කී කලැ එසේ වී නම් ස්වාමීනි, මේ කුමාරයෝ අප හා කැටිවැ එත් වා කිවු යැ. “මේ කුමාර වූකලී අනාගාමී ඵලයට පැමැණියේ යැ. දැන් නොබෝ කලෙකින් මහණ වන්නේ යැ” යි කීකල්හි “එබැවින් ස්වාමිනි, උදැසන මැ රථයක් එවමි. ඒ රථයට නැඟී වැඩිය මැනැවයි” කියා නමස්කාර කොටැ පණ්ඩුපලාස කුමාරයා එකත් පසකට කැඳවා ගෙනැ ගොස්, තෙරුන් වහන්සේගේ නම් ගොත් විචාරා, තමන් යහළු වූ ධර්මානශෝක රජ්ජුරුවන් ගේ පුතණුවන් වහන්සේ නියාව අසා “ඒකාන්තයෙන් මැ මට වූයේ මහත් වූ බාධයෙකැ”යි සිතා තුටු පහටුවූ සිත් ඇති වැ නුවරට නික්මුණාහ.
එකෙණෙහි තෙරුන් වහන්සේ පණුඩුපලාසයා කර අගැ දී මැ රහත් කෙරෙමින් මහණ කරවා, සුමන සාමණේරයන් වහන්සේට “සුමනයෙනි! තෙපි මෙසේ එවු ‘බණ අසන්නට කලැ’යි අඬ ගාවු” යි කියා “කිමෙක් ද ස්වාමිනි! පහසු ලෝක ධාතුවට ඇසෙන පරිද්දෙන් අඬ ගාම් ද? නොහොත් මේ සක්වළට ඇසෙන පරිද්දෙන් අඬ ගාම්ද? මේ ලඞ්කාද්වීපයට ඇසෙන පරිද්දෙන් අඬ ගාම් දැ” යි විචාළ කල්හි “ සුමන සාමණේරයෙනි! මේ ලඞ්කාද්වීපයට අස්වමින් සද්ධර්මඅශ්ර වණට වහන්සේ ද “යහපත, ස්වාමිනි” යි කියා අභිඥා “පින්වත්නි! මේ බණ අසන්නට කලැ” යි තුන් විටක්යියලු ලඞ්කාද්වීපයට ඇසෙන පරිද්දෙන් බණ අසන්නට අඬ ගෑ සේකැ.
එවේලෙහි මැ පැමිණියා වූ මහත් වු දෙවතාසමාගමය දැකැ සම චිත්ත සූත්රාින්තදේශනාව කොටැ අසඞ්ඛ්යසයක් දෙවියන් අමා මහ නිවන් දක්වා, නාග සූපණියන් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටැවූ සේකැ. තව ද නොයෙක් අසඞ්ඛ්යන ගණන් දෙවියන් සර්ව ඥයන් වහන්සේ විද්යාමාන කාලයෙහි නිවන් දුටු හෙයින් දැන් මෙතෙක් දෙවියෝ කෙසේ වූ ද යත්: බුදුරජාණන් වහන්සේ ලොකයෙහි උපන් තැන් පටන් ගෙනැ සදෙව්ලෝ තුඹ සුණු පිරෑ නළක් මෙන් දෙවියන් ගෙන් සමුපූර්ණ වී යැ. නීරන්ධ්රස වී යැ. හුණ වනයක් බව වනයක් මෙන් ගහන වියැ. එසේ හෙයින් කීහ, සඟි අටුවායෙහි: “අම්භාකංසත්ථු ලෝකේ උපපන්න කාලතෝ පඨාය ඡ දේවලෝකා නිපුපිට්ඨං කොට්ටෙත්වා පූරිතනාළී විය සරවන නළවනං විය ව නිරන්තරා ජාතා”යි මේ කාරණයෙන් තෙරුන් වහන්සේ අසඞ්ඛ්ය යක් දෙවියන් නිවන් දක්වා නාග සුපණීයන් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටැ වූ සේකැ.
2. පුර ප්රේවෙශ කථාව
ඉක්බිත්තෙන් මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ඒ රාත්රිුය ඇවෑමෙන් ආකාශ නැමැති මහ විලට දහසක් පෙති ඇති ප්රසධාන පද්මයක් බඳු වූ දික් නැමැති කාන්තාව ගේ මුඛ සැරැහීමට කොකුම් තිලකයක් බඳු වු, සකල ලෝක නැමැති භවනයට ප්රේශස්ත ප්රොදීපයක් පඳු වූ සූර්ය්බඳු මණ්ඩලය නැඟි කල්හි; “ස්වාමිනි! රථය ගෙනැ. එන ලද, රථයට පැනනැංග මැනැවැ” යි දක්වනලද රජ්ජුරුවන් ගෙන් ගියා වූ රථාචාර්ය් ල යා ගේ වචනය අසා “අපි රථයට නො නැඟෙම්හ. තෝ පලා යා. අපි තා පසු පස්සෙහි එම්හ”යි කියා රථාචාර්ය්ි භයි යවා ආකාශයට පැනැනැඟී, අනුරාධපුරයට නැඟෙනහිරි දිශාභාගයෙහි අනවරතයෙන් ගැලෙන්නා වූ මෙදෙන් උතුම් වූ සියලු ලඞ්කාද්වීපයෙහි ස්ත්රීගන් ගේ පයෝධර නැමැති ඝටයෙන් අළලනලද රළපෙළ ඇති, අතිමත් වූ කලහංස සමූහයා ගේ කලහයෙන් ගිගුම් කනලද ඉවුරු ඇති, කොළොම් හෝ තෙරු ප්රසථමක චෛත්යනස්ථානයෙහි බව සෙකැ. රජ්ජුරුවෝ ද රථාචාර්ය්ථමකයා යවා නුවර සකස් කොටැ සරහවා අන්තඃපුර ස්ත්රීසජනයා ගේ මනදොළ පුරනු සදහා මාලිගාව ඇතුලෙහි මැ සුවඳ දුම් මල්දම් හා මුතුලැල්කඳු ද චමාරත්නාක් වැනි වූ රන් තරු රිදී තරු මැණික් තරුයෙන් හොබවනලද වියන් ඇති, අනේක ප්රතකාර වූ සුවඳ මල් සමූහයෙන් ගැවසී ගත්තාවූ, ඉතා ප්රාසාදාවහ වූ මණ්ඩපයක් කරවා, ඒ මණ්ඩපයෙහි අනේකප්රීකාර රත්න ශෝභාවෙන් දිලියෙන්නා නූ විසිතුරු වූ ඇතිරිලි අතුරන ලද අසුන් පනවා, රථාවාර්ය්න්නයා විසින් “ස්වාමීනි! ස්ථවිරයන් වහන්සේ වැඩි සේකැ. මට පසුවැ නික්මැ පෙරාතු වැ අවුත් නැගෙනහිර දොරටු වාසල් සමීපයෙහි සිටි සේකැ” යි කී කල්හි, ඉතා සතුටු වූ සිත් ඇති වැ, තෙමේ සර්වා්භරණයෙන් සැරැහී, එසේ මැ සර්වාුලංකාරයෙන් සැරැහුණා වූ නොයෙක් සිය ගණන් අමාත්යෙ සමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ විසිතුරු මලින් හා ධ්වජ පතාකාදින් හා පඤ්වාඩ්ගික තූර්ය්ිස නාදයෙන් ද ස්ථවිරයන් වහන්සේට විසිතුරු වූ පූජා සත්කාර කෙරෙමින්, මහත් වූ රාජානුභාවයෙන් පෙරගමන් කොටැ වැඳ පාත්රජය ගෙනැ, තෙරුන් වහන්සේට ඉදිරි ඉදිරි වැ යන්නේ යැ.
අලුත සුණුවම් කිරීමෙන් ධවල වූ නොයෙක් ප්ර්සාදයෙන් කෛලාසකූට පර්ව ත සමූහයක් බඳු වූ, සඳුන් කළුවැල් දෙව්දුරු තුවරලා කපුරු ආදී වූ සුවඳ සල්පිළින් ගන්ධමාදන පර්වබතප්රාරන්තයක් වැනි වූ, ඇඹුල උපුල රත් නෙළුම් එළනෙළුම් සිනිද්ද දෑසමන් සපු මල් ආදී මල් සල්පිලින් හැමකල්හිම මැ වසන්ත සමයක් වැනි වූ, විනපට දෙවාඟ දුහුල්පිළි තිහිරිපිළි ආදී වූ පිළි සල්පිලින් කල්ප වෘක්ෂයක් හා සමාන වූ, රන් රිදී මුතු මැණික් ආදී වූ රුවන් සල්පිලින් රත්නාකාර වූ, ගජ තුරඬ්ග යෝධ නර විලාසිනීන්ගේ අවිච්ජින්න සඤ්චාර ඇති, පුණ්යා නැමැති ජලයෙන් පිරිසිදු කරන ලද පාප සංඛ්යා්ත මල ඇති පිරිසිදු සිත්සතන් ඇති ජනයා විසින් සෙවුනා ලද, විචිත්රක වූ තොරණින් හා ධ්වජනයෙන් හා කෙහෙල් ගසින් හා පුන්කලස් පංක්තියෙන් හා සරහන ලද්දාවූ, නිර්ම ල වූ පැහැසරවත් වූ වැල්ලෙන් ධවල වූ අනේක ප්රාකාර වීථියෙන් හෙබියා වූ මන්දර පර්වහතයෙන් අළලනද්දා වූ ක්ෂිරසාගරය මෙන් ඇළැලී ගියා වූ ඇතුළු නුවරට වඩාගෙනැ ගොස්, ස්ර්වාභරණයෙන් ප්රාති මණ්ඩිත වූ භාවභාව ලීලාකරාක්ෂයෙන් හා චතුරංග සංගීතයෙන් ද යුක්ත වූ දිව්යා්ඞ්ගනාවන් හා සමාන වූ රාජ කන්යා වන් විසින් සංචාරය කරනලද්දා වූ, නොයෙක් රත්නාලෝකයෙන් හෙබියා වූ මාලිගාවට ගෙනවුත්, ස්වර්ණාමාලාවෙන් හා මුතුලැල් කලඹින්ද, සරහන ලද ධවලච්ඡත්ර් ඇති මනා කොටැ පනවනලද උතුම් වූ සිංහාසන මස්තකයෙහි වඬා හිඳුවා, උතුම් වූ ආහාර පානවර්ගැය සිය අතින් වළඳවා අමාත්යස සමූහයා විසින් පිරිවරනලදු වැ එකත්පස් වැ හුන්නේ යැ.
එ කල්හි රජ්ජුරුවන් ගේ මලණු වූ මහානාග නම් යුවරජහු ගේ බිසෝ වූ අනුලා දේවි තොමෝ රජගෙයි වසන්නි, රජ්ජුරුවන් විසන් අනුදන්නා ලදු වැ සර්වා භරණයෙන් සරහී ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රු මණ්ඩලය යේ උතුම් වූ සිත්කලු වු මුව මඬුලු ඇත්තී, සුපිපි නිලුපුල් බඳු වූ දිගු පුළුල් වූ ඇස් ඇත්ති. කෙම්පල සේ රත් වූ අධර පල්ලව ඇත්ති, මාණික්ය මය වූ කුණ්ඩලාභරණයෙහි මකරමය වූ පත්රවභංග කෙළවරැ රශ්මීන් පහරනා ලද කපෝල ඇති බැවින් කර්ණයපල්ලව සහිත වූවාක් වැනි වූ මුඛ ශෝභායෙන් බබළන්නී, රන්වන් වූ ශරීර ඇත්තී, ඉතා රත් වූ අතුල් පතුල් ඇත්තී, සම්පූර්ණර වූ වට මට වූ නිරුත්තර වූ පයෝධර යුවලක් අත්තී, ඉතා සිත්කලු වූ සිහින් වූ රේඛාත්රරයයෙකින් විරාජමාන වූ මධ්යව ප්රතදේශ ඇත්තී, බබළන්නා වූ මුක්තාභාරලතිකාවන් ගේ රශ්මිජ්චාලායෙහි ගැලුණා වූ ශරීර ඇති බැවින් ක්ෂිරසාගරයෙහි ගැලුණා වූ මුහුණ ඇති ශ්රෟි කාන්තාවක වැන්නී, මාහැඟි වූ මෙවුල් දම් හඬින් ගිගුම් කරන ලද පුළුලුකුළු ඇත්තී, හන් විසිතුරු වූ වස්ත්රාැභරණ ඇත්තී, ඇත් සොඬක් සේ ක්රපමෝන්නත වූ වට මට වූ ඌරු යුවලක් ඇත්තී, ධ්වනි පවත්වන මැණික්මය නුරුවළායෙන් ගැවසී ගත්තා වූ පාදයුගලයන් ඇත්තී, ප්රවදීප ශිඛාවක් මෙන් බබළන්නී, අභිනව වන රේඛාවක් බඳු වූ කොමළ වූ තුනුලිය ඇත්තී, මේරූ පර්ව්ත සමීපයෙහි හටගන්නා වූ වන ලියන් මෙන් ස්වර්ණු පත්රීයෙන් සැදුම ලද්දි; පන්සියයක් ස්ත්රීමන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ අවුත් ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සුවඳ මල් ආදීන් පූජා කොටැ එකත් පස් වැ වැදැ හුන්නි යැ.
එ කල්හි මිහිඳු මහතෙරුන් වහන්සේ පිරිවර සහිත වූ දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවනට ධර්මම රත්න වර්ෂාර වස්වා, ප්රෙජතවස්තු ද විමාන වස්තු ද සත්ය සංයුක්ත ද වදාරා, අනුලා නම් බිසොවුන් ප්රවධාන කොටැ ඇති පන්සියයක් ස්ත්රීතන් ශ්රෝ තාපත්ති ඵල නැමැති රත්නාලංකාරයෙන් සඑහා මහා ජන සමූහයා රාජාඞ්ගණයෙන් රැස් වැ තෙරුන් වහන්සේ ගේ දැක්ම නො ලැබ මහ හඞින් හඬන්න පටන් ගත් කල්හි “ඉදින් ඒ ජනයා මෙතැනට මැඩ ගෙනැ වදිත් නම් අනවසර යැ” යි මඟුල් ඇත්හල කසළ හරවා, සුදුවැලි තවරා පස්වනක් මල් විසුරුවා, සුදු වියන් බඳවා, මඟුලැතු සිටිනා තැන අසුන් පැනවූ කල්හි එතැනට ගොස් වැඩැහඳැ, දේවදූත සූත්රාළන්ත දේශනාව කොටැ දහසක් දෙනා සෝවාන් පෙලෙහි පිහිටවූ සේකැ.
ලංකාද්වීපයට සර්වේඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ හා සමාන වූ කිසි වෙක්හි ඇල්මක් නැත්තා වූ ඒ මිහිඳුමහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාවට ප්රූථම ස්ථානය වූ දෙතෙනෙක්හි වැඩැහිඳැ සිංහල භාෂාවෙන් ධර්මසදේශනා කොටැ ලංකාද්වීපයට ප්රෙදීපයක් වැනි වූ සේක්, මෙසේ ධර්මලයාගේ ප්රාථමයෙන් ලංකාද්වීපයට බැසිවීම කළ ස්කැ. එසේ හෙයින් කියන ලදි :-
“ලංකාදීපේ සෝ සත්ථුකප්පෝ අකප්පෝ
ලංකාධිට්ඨානේ ද්විසු ඨානේසු ථෙරෝ,
ධම්මං භාසිත්වා දීප භාසාව එවං
සද්ධම්මෝතාරං කාරයි දීපදීපෝ”යි
අලුත සුණුවම් කිරීමෙන් ධවල වූ නොයෙක් ප්ර්සාදයෙන් කෛලාසකූට පර්ව ත සමූහයක් බඳු වූ, සඳුන් කළුවැල් දෙව්දුරු තුවරලා කපුරු ආදී වූ සුවඳ සල්පිළින් ගන්ධමාදන පර්වබතප්රාරන්තයක් වැනි වූ, ඇඹුල උපුල රත් නෙළුම් එළනෙළුම් සිනිද්ද දෑසමන් සපු මල් ආදී මල් සල්පිලින් හැමකල්හිම මැ වසන්ත සමයක් වැනි වූ, විනපට දෙවාඟ දුහුල්පිළි තිහිරිපිළි ආදී වූ පිළි සල්පිලින් කල්ප වෘක්ෂයක් හා සමාන වූ, රන් රිදී මුතු මැණික් ආදී වූ රුවන් සල්පිලින් රත්නාකාර වූ, ගජ තුරඬ්ග යෝධ නර විලාසිනීන්ගේ අවිච්ජින්න සඤ්චාර ඇති, පුණ්යා නැමැති ජලයෙන් පිරිසිදු කරන ලද පාප සංඛ්යා්ත මල ඇති පිරිසිදු සිත්සතන් ඇති ජනයා විසින් සෙවුනා ලද, විචිත්රක වූ තොරණින් හා ධ්වජනයෙන් හා කෙහෙල් ගසින් හා පුන්කලස් පංක්තියෙන් හා සරහන ලද්දාවූ, නිර්ම ල වූ පැහැසරවත් වූ වැල්ලෙන් ධවල වූ අනේක ප්රාකාර වීථියෙන් හෙබියා වූ මන්දර පර්වහතයෙන් අළලනද්දා වූ ක්ෂිරසාගරය මෙන් ඇළැලී ගියා වූ ඇතුළු නුවරට වඩාගෙනැ ගොස්, ස්ර්වාභරණයෙන් ප්රාති මණ්ඩිත වූ භාවභාව ලීලාකරාක්ෂයෙන් හා චතුරංග සංගීතයෙන් ද යුක්ත වූ දිව්යා්ඞ්ගනාවන් හා සමාන වූ රාජ කන්යා වන් විසින් සංචාරය කරනලද්දා වූ, නොයෙක් රත්නාලෝකයෙන් හෙබියා වූ මාලිගාවට ගෙනවුත්, ස්වර්ණාමාලාවෙන් හා මුතුලැල් කලඹින්ද, සරහන ලද ධවලච්ඡත්ර් ඇති මනා කොටැ පනවනලද උතුම් වූ සිංහාසන මස්තකයෙහි වඬා හිඳුවා, උතුම් වූ ආහාර පානවර්ගැය සිය අතින් වළඳවා අමාත්යස සමූහයා විසින් පිරිවරනලදු වැ එකත්පස් වැ හුන්නේ යැ.
එ කල්හි රජ්ජුරුවන් ගේ මලණු වූ මහානාග නම් යුවරජහු ගේ බිසෝ වූ අනුලා දේවි තොමෝ රජගෙයි වසන්නි, රජ්ජුරුවන් විසන් අනුදන්නා ලදු වැ සර්වා භරණයෙන් සරහී ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රු මණ්ඩලය යේ උතුම් වූ සිත්කලු වු මුව මඬුලු ඇත්තී, සුපිපි නිලුපුල් බඳු වූ දිගු පුළුල් වූ ඇස් ඇත්ති. කෙම්පල සේ රත් වූ අධර පල්ලව ඇත්ති, මාණික්ය මය වූ කුණ්ඩලාභරණයෙහි මකරමය වූ පත්රවභංග කෙළවරැ රශ්මීන් පහරනා ලද කපෝල ඇති බැවින් කර්ණයපල්ලව සහිත වූවාක් වැනි වූ මුඛ ශෝභායෙන් බබළන්නී, රන්වන් වූ ශරීර ඇත්තී, ඉතා රත් වූ අතුල් පතුල් ඇත්තී, සම්පූර්ණර වූ වට මට වූ නිරුත්තර වූ පයෝධර යුවලක් අත්තී, ඉතා සිත්කලු වූ සිහින් වූ රේඛාත්රරයයෙකින් විරාජමාන වූ මධ්යව ප්රතදේශ ඇත්තී, බබළන්නා වූ මුක්තාභාරලතිකාවන් ගේ රශ්මිජ්චාලායෙහි ගැලුණා වූ ශරීර ඇති බැවින් ක්ෂිරසාගරයෙහි ගැලුණා වූ මුහුණ ඇති ශ්රෟි කාන්තාවක වැන්නී, මාහැඟි වූ මෙවුල් දම් හඬින් ගිගුම් කරන ලද පුළුලුකුළු ඇත්තී, හන් විසිතුරු වූ වස්ත්රාැභරණ ඇත්තී, ඇත් සොඬක් සේ ක්රපමෝන්නත වූ වට මට වූ ඌරු යුවලක් ඇත්තී, ධ්වනි පවත්වන මැණික්මය නුරුවළායෙන් ගැවසී ගත්තා වූ පාදයුගලයන් ඇත්තී, ප්රවදීප ශිඛාවක් මෙන් බබළන්නී, අභිනව වන රේඛාවක් බඳු වූ කොමළ වූ තුනුලිය ඇත්තී, මේරූ පර්ව්ත සමීපයෙහි හටගන්නා වූ වන ලියන් මෙන් ස්වර්ණු පත්රීයෙන් සැදුම ලද්දි; පන්සියයක් ස්ත්රීමන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ අවුත් ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සුවඳ මල් ආදීන් පූජා කොටැ එකත් පස් වැ වැදැ හුන්නි යැ.
එ කල්හි මිහිඳු මහතෙරුන් වහන්සේ පිරිවර සහිත වූ දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවනට ධර්මම රත්න වර්ෂාර වස්වා, ප්රෙජතවස්තු ද විමාන වස්තු ද සත්ය සංයුක්ත ද වදාරා, අනුලා නම් බිසොවුන් ප්රවධාන කොටැ ඇති පන්සියයක් ස්ත්රීතන් ශ්රෝ තාපත්ති ඵල නැමැති රත්නාලංකාරයෙන් සඑහා මහා ජන සමූහයා රාජාඞ්ගණයෙන් රැස් වැ තෙරුන් වහන්සේ ගේ දැක්ම නො ලැබ මහ හඞින් හඬන්න පටන් ගත් කල්හි “ඉදින් ඒ ජනයා මෙතැනට මැඩ ගෙනැ වදිත් නම් අනවසර යැ” යි මඟුල් ඇත්හල කසළ හරවා, සුදුවැලි තවරා පස්වනක් මල් විසුරුවා, සුදු වියන් බඳවා, මඟුලැතු සිටිනා තැන අසුන් පැනවූ කල්හි එතැනට ගොස් වැඩැහඳැ, දේවදූත සූත්රාළන්ත දේශනාව කොටැ දහසක් දෙනා සෝවාන් පෙලෙහි පිහිටවූ සේකැ.
ලංකාද්වීපයට සර්වේඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ හා සමාන වූ කිසි වෙක්හි ඇල්මක් නැත්තා වූ ඒ මිහිඳුමහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාවට ප්රූථම ස්ථානය වූ දෙතෙනෙක්හි වැඩැහිඳැ සිංහල භාෂාවෙන් ධර්මසදේශනා කොටැ ලංකාද්වීපයට ප්රෙදීපයක් වැනි වූ සේක්, මෙසේ ධර්මලයාගේ ප්රාථමයෙන් ලංකාද්වීපයට බැසිවීම කළ ස්කැ. එසේ හෙයින් කියන ලදි :-
“ලංකාදීපේ සෝ සත්ථුකප්පෝ අකප්පෝ
ලංකාධිට්ඨානේ ද්විසු ඨානේසු ථෙරෝ,
ධම්මං භාසිත්වා දීප භාසාව එවං
සද්ධම්මෝතාරං කාරයි දීපදීපෝ”යි
සිංහල බෝධි වංසය-xiii
මහාවිහාර ප්රතිග්රහණ කථා
1. මහා මේඝවන ප්රතිග්රහණ කථාව
ඉක්බිත්තෙන්
ඉක්බිත්තෙන් ප්ර ලය සාගරයෙහි රළ පතරක් මෙන් ස්ත්රීි පුරුෂ සමූහයා එන්නට පටන් ගත් කල්හි, “මඟුල් ඇත්හල ඉතා හකයැ” යි දකුණු වාසල් දොර සමීපයෙහි පුෂ්ප ඵල පල්ලවයෙන් හරිත වූ වෘක්ෂ සමූහයෙන් හෙබිනා වූ පුෂ්ප නැමැති දන්තයෙන් දෙවියන් සතුටු කරවන්නා වූ නන්දානෝද්යාුනයට අපහාස කොටැ පලුපත් නැමැති අතින් කැඳවා මා හා සම වන්නට තා ගේ ආයාසයෙන් ප්රලයෝජන නැති,යි පක්ෂි නාදයෙන් හා භෘඞ්ග නාදයෙන් ද ගර්ජනා කරන්නාක් වැනි වූ නන්දතන නම් සමීප වනයෙහි අසුන් පැන වූ කල්හි එතැන්හි දු වැඩහිඳැ මැදුම්සඟියැ උපරිපණසැ බාල පණ්ඩිත සූත්රාුන්ත දේශනාව කොටැ ස්ත්රී න් දහසක් දෙනා හට ශ්රෝඩතාපත්ති ඵල නැමැති උත්තම අත්නයදී, පැමිණි පිසිණියවෙූ කුලස්ත්රීතන් හා සමග ධර්මයෙන් යුක්ත කථා කරන සේක්, සවස් වේලෙහි හුනස්නෙන් නැඟී මිශ්ර්ක පර්ව්තයට අභිමුඛ වැ වඬනා සේක්, “ස්වාමිනී! දැන් ඒ සෑගිරියට වඩින්නට කල් නො වෙයි. මේ නන්ද නෝද්යාමනය ආර්යයන් වහන්සේට වාසස්ථාන වේ වා”යි කි කල්හි “මහරජ්ජුරුවෙනි! ඒ නන්දනනෝද්යාසනය නුවරට ආසන්න යැ”යි ප්රඛතික්ෂේස කොටැ “එබැවින් ස්වාමිනි! මේ මහමෙවුනා නම් උයන මා ගේ පියාණන් වහන්සේ විසින් ඇති කරන ලද්දේ යැ. නුවරට ඉතා නුදුරු වන්නේ යැ. ඉතා නොළා වන්නේ යැ, එන යන කල අයාස බලවත් නොවන බැවින් සැප වූ ගමනාගමන ඇත්තේ යැ. ඒ මහමෙවුනා උයන්හි ස්ථවිරයන් වහන්සේ වාසය කරන සේක්වා”යි කි කල්හි “යහපත, රජ්ජුරුවෙනි” කියා වැළකැ, අනේක ප්ර කාර වූ පුෂ්ස ඵල පල්ලවයෙන් සැදුම් ලද වෘක්ෂ ගණයෙන් ගැවසි ගත්තා වූ, මදයෙන් උද්දමෙ වූ අනේක ප්රදකාර වූ භෘඞ්ගයන් විසින් නාද කරනලද්දා වූ තවද එහි භෘඞ්ගයෝ භෘඞ්ගාඞ්ගනාවන් හා සමඟ බොණ පමණ මල් මී බී, මුවරඳපට පෙරවැ භෘඞ්ග නාදයෙන් ගායනා කෙරෙමින්, කැල බැඳ නෙළිනවුන් වැනියහ. එසේ හෙයින් මෙබඳු වූ බෘඞ්ගනාද ඇති - පවිත්ර් වූ නිර්මූල වූ සිහිල් වූ විල් පොකුණු ආදියෙන් සස්වාමික කරන ලද්දාවූ, චිත්තෛකාග්ර තා සඞ්ඛ්යාලත වූ සමාධියට අනුකූල වූ මහමෙවුනා නම් උයනට වැදැ එහි දිව්යි විමානයක් හා සමාන වූ රාජ භවනයෙහි දිව යහනක් බඳු වූ සේනාසනයෙහි සමාපත්ති සැපයෙන් වුසු සේකැ. දෙවන දවස් උදෑසන ආවා වූ ලඞ්කාධිපති වූ දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් “කිමෙක්, ස්වාමිනි! මේ ප්රවමාදා වනය සැප දැ”යි විචාළ කල්හි, “එසේ යැ, මහ රජ්ජුරුවෙනි! මේ උද්යායනය ශ්රයමණයන් වහන්සේ ගේ වාසයට සරුප් වන්නේ යැ”යි කී කල්හි, ඒ උයන සංඝයා වහන්සේට ප්රාවේණි කොටැ දෙනු කැමැත්තා වූ රජ්ජුරුවන් විසින් “සිවාමිනි, භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට ආරාමය කැප දැ” යි විචාල කල්හි “කැප යැ මහ රජ්ජුරුවෙනි, බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින්, මහණෙනි! ආරාමය අනුදන්මි’ යි. වේළුවනාරාමය පිළිගෙනැ අනුදන්නාලද්දේ යැ” යි කී කල්හි. ඉක්බිත්තෙන් ප්රීවතියෙන් හා ප්රුසාදයෙන් ද සම්පූර්ණක වූ සිත් ඇති රජ්ජුරුවන් විසින් ස්වර්ණ්භිඞ්කාරය ගෙනැ “මේ මහා මේඝවනෝදයානය සංඝයා වහන්සේට දෙමි” යි තෙරුන් වහන්සේ ගේ අත්ලෙහි ඉඳනිල් මිණි වන් පැන් වත් කොටැ දුන් කල්හි, එකෙනෙහි කම්පා වන්නා වූ මහ පොළොව දැකැ, “ස්වාමීනි! කවර කාරණයෙකින් මේ මහි කම්පාව වේ දැ” විචාළ කල්හි, “මහ රජ්ජුරුවනි! තෙපි නො බවු. මේ ලඞ්කාද්වීපයෙහි සර්වචඥයන් වහන්සේ ගේ සස්න පිහිටන්නේ යැ. මේ උපන ද පළමු වන විහාරස්ථානය වන්නේ යැ. එසේ හෙයින් මේ මහී කම්පා වන්නට පූර්වදනිමිත්ත යැ” යි කියා රජ්ජුරුවන් පැහැදැ වූ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් ලඞ්කාද්වීපයට ප්ර දීපයක් බඳු වූ ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාධිපති වූ රජ්ජුරුවන් ඇරගෙනැ හිම බින්දු යෙන් සිහිල් වූ පවනින් ගිලිහුණා වූ පුෂ්ප සමූහයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ, අලුත පිපි වැනි ගියා වූ පුෂ්ප සමූහයෙහි ඝන වූ ප්රිහය සුගන්ධ ඇති, ප්රතභාත කාලයෙන් රම්ය වූ උද්යාහනයෙහි ඇවිදුනා සේක්. ශ්රී, මහා බෝධීන් වහන්සේට බස්නාහිරැ දොරටුවෙන් පිටතැ කරනලද රජ ගෙට දකුණු දිග් භාගයෙහි පුළිල රුකක් මූලට ගොස්, “පූර්වග සර්ව්ඥවරයන් තුන් දෙනා වහනසේ ගේ බුද්ධෝත්පාද කාලයෙහි මෙන් උපෝසථ පවාරණදි වූ සංඝ කර්ම පිණිසැ දැනුන් මෙතැන මලුයෙක් වන්නේ යැ”යි මහී කම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට දෑසමන් මල් අටමිටෙකින් පූජා කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් රජ ගෙට උතුර දිශා භාගයෙහි
ඉක්බිත්තෙන් රජ ගෙට උතුර දිශා භාගයෙහි පස්වනක් පියුමෙන් ගැවැසි ගත්තා වූ මධුර ජලයෙන් සම්පූර්ණෙ වූ ඉතා සිත්කලු වූ විලට ගොස් “ මේ සංඝයා වහන්සේට ගිනිහල් පොකුණ වන්නේ යැ”යි පෘථිවිකම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑසමන් මල් අට මිටෙකින් පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් රජ ගෙයි දොරටුවට ගොස් “පූර්වේ සර්වෙඥවරයන් තුන් දෙනා වහනසේ ගේ ජය මහා බෝධියෙන් දක්ෂිණ ශාඛාව ගෙනවුත් මෙතැන්හි පිහිටුවන ලද්දේ යැ. ඇන් අප ගේ සර්වුඥයන් වහන්සේ ගේ දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාව ද මේ ස්ථානයෙහි මැ පිහිටන්නේ යැ” යි භූමිකම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑ සමන් මල් අට මිටෙකින් පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් මන්ද මාරුතයෙන් කම්පා වන්නා වූ තරුණ වූ රත් වූ කොමළ වූ පල්ලව වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ පුත්රවයෙනි! කොයි යවු ද? මෙසේ එවු අප ගේ ශ්රීන සමෘද්ධිය අනුභව කරවු” යි කියන්නාක් වැනි වූ ලියඟනන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ මහ මිදෙල් මළුවට ගොස්, “මේ සංඝයා වහන්සේට මතු පොහෝ ගේ වන්නා වූ ලෝහකූට මහා ප්රූසාදයට ස්ථාන වන්නේ යැ” යි භූමිගර්ජනා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑසමන් අට මිටෙකින් පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් පැනඹමාලක ස්ථානයට ගොස් රජ්ජුරුවන් විසින් එළවනලද වර්ණි ගන්ධ රසයෙන් යුක්ත වූ විලිකුන් ආම්රි ඵලයන් එතැන්හි මැ වාඩහිඳැ වළදා, භූමිස්වාමි වූ රජ්ජුරුවන් ලවා රෝපණය කරවා, පාත්රැව සේදූ පැන් එහි වත් කොටැ, එකෙණෙහි නික්මුණා වූ අඹ දළු ඇති පතළා වූ වෙළෙප් හා අතු හා කොළපත් ද ඇති, එටලන්නා මා භල ඇති, ගිලිහී වැටෙන්නා වූ විලිකුන් ඵල ඇති, පැමිණෙන ලද භෘඞ්ගයන් හා කෙවිල්ලන් හා ලෙහෙනුන් ද ඇති. මී අඹ ගස බලා, “මේ සංඝ සන්නිපාතය වන්නා වූ ලාබත් බෙදන්නා වූ ස්ථානය වන්නේ යැ”යි පොළෝ ගුගුරවමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑසමන් මල් අට මිටෙකින් මැ පූජා කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඔල වෘක්ෂයෙන් ගැවැසිගත්තා වූ චතුශ් ශාලාව පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට ගොස් “මේ පූර්ව් සර්ව්ඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේ ගේ උයන් පිළිගන්නා දිනයෙහි හාත්පසින් ද්වීපවාසී වූ සත්ත්වයන් විසින් ගොනනලද පඬුරු තබා බෙදූ තැන වන්නේයැ.දැන් ඒ බත් බෙදන්නා වූ ස්ථානය වන්නේ යැ”යිමහී නාද පවත්වමින් ඒ ස්ථානයටද දෑසමන් මල් අට මිටෙකින් මෑ පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් ඇතුළු උද්යානනයෙහි ඉතා නිර්ම ල වූ සිහිල් වූ ජලයෙන් පිරුණා වූ, ඇඹුල උපුල රත් නෙළුම් හෙළ නෙළුම් ආදී වූ අනේක ප්ර්කාර වූ පුෂ්ප නැමැති ආභරණයෙන් සැරැහුණා වූ, ජලාශ්රි ත දෙවතාවන් ගේ නුරුවළා ධ්වනියක් බඳු වූ කලහංසයන් ගේ නාද ඇති, අනේක ප්ර කාර වූ ලිහිණි සමූහයාට වාසස්ථාන වූ ශරත් කාලයෙහි විල් සමෘද්ධියෙන් නුකුඩා වූ කුබුකන් නම් කුදු වෑ ඉස්මත්තේ දිය සමීපයෙහි රුවන්මැලි මහ සෑය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට ගොස් ශූමි කම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද සපු මල් අට මිටෙකින් මැ පූජා කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ප්ර ලය සාගරයෙහි රළ පතරක් මෙන් ස්ත්රීි පුරුෂ සමූහයා එන්නට පටන් ගත් කල්හි, “මඟුල් ඇත්හල ඉතා හකයැ” යි දකුණු වාසල් දොර සමීපයෙහි පුෂ්ප ඵල පල්ලවයෙන් හරිත වූ වෘක්ෂ සමූහයෙන් හෙබිනා වූ පුෂ්ප නැමැති දන්තයෙන් දෙවියන් සතුටු කරවන්නා වූ නන්දානෝද්යාුනයට අපහාස කොටැ පලුපත් නැමැති අතින් කැඳවා මා හා සම වන්නට තා ගේ ආයාසයෙන් ප්රලයෝජන නැති,යි පක්ෂි නාදයෙන් හා භෘඞ්ග නාදයෙන් ද ගර්ජනා කරන්නාක් වැනි වූ නන්දතන නම් සමීප වනයෙහි අසුන් පැන වූ කල්හි එතැන්හි දු වැඩහිඳැ මැදුම්සඟියැ උපරිපණසැ බාල පණ්ඩිත සූත්රාුන්ත දේශනාව කොටැ ස්ත්රී න් දහසක් දෙනා හට ශ්රෝඩතාපත්ති ඵල නැමැති උත්තම අත්නයදී, පැමිණි පිසිණියවෙූ කුලස්ත්රීතන් හා සමග ධර්මයෙන් යුක්ත කථා කරන සේක්, සවස් වේලෙහි හුනස්නෙන් නැඟී මිශ්ර්ක පර්ව්තයට අභිමුඛ වැ වඬනා සේක්, “ස්වාමිනී! දැන් ඒ සෑගිරියට වඩින්නට කල් නො වෙයි. මේ නන්ද නෝද්යාමනය ආර්යයන් වහන්සේට වාසස්ථාන වේ වා”යි කි කල්හි “මහරජ්ජුරුවෙනි! ඒ නන්දනනෝද්යාසනය නුවරට ආසන්න යැ”යි ප්රඛතික්ෂේස කොටැ “එබැවින් ස්වාමිනි! මේ මහමෙවුනා නම් උයන මා ගේ පියාණන් වහන්සේ විසින් ඇති කරන ලද්දේ යැ. නුවරට ඉතා නුදුරු වන්නේ යැ. ඉතා නොළා වන්නේ යැ, එන යන කල අයාස බලවත් නොවන බැවින් සැප වූ ගමනාගමන ඇත්තේ යැ. ඒ මහමෙවුනා උයන්හි ස්ථවිරයන් වහන්සේ වාසය කරන සේක්වා”යි කි කල්හි “යහපත, රජ්ජුරුවෙනි” කියා වැළකැ, අනේක ප්ර කාර වූ පුෂ්ස ඵල පල්ලවයෙන් සැදුම් ලද වෘක්ෂ ගණයෙන් ගැවසි ගත්තා වූ, මදයෙන් උද්දමෙ වූ අනේක ප්රදකාර වූ භෘඞ්ගයන් විසින් නාද කරනලද්දා වූ තවද එහි භෘඞ්ගයෝ භෘඞ්ගාඞ්ගනාවන් හා සමඟ බොණ පමණ මල් මී බී, මුවරඳපට පෙරවැ භෘඞ්ග නාදයෙන් ගායනා කෙරෙමින්, කැල බැඳ නෙළිනවුන් වැනියහ. එසේ හෙයින් මෙබඳු වූ බෘඞ්ගනාද ඇති - පවිත්ර් වූ නිර්මූල වූ සිහිල් වූ විල් පොකුණු ආදියෙන් සස්වාමික කරන ලද්දාවූ, චිත්තෛකාග්ර තා සඞ්ඛ්යාලත වූ සමාධියට අනුකූල වූ මහමෙවුනා නම් උයනට වැදැ එහි දිව්යි විමානයක් හා සමාන වූ රාජ භවනයෙහි දිව යහනක් බඳු වූ සේනාසනයෙහි සමාපත්ති සැපයෙන් වුසු සේකැ. දෙවන දවස් උදෑසන ආවා වූ ලඞ්කාධිපති වූ දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් “කිමෙක්, ස්වාමිනි! මේ ප්රවමාදා වනය සැප දැ”යි විචාළ කල්හි, “එසේ යැ, මහ රජ්ජුරුවෙනි! මේ උද්යායනය ශ්රයමණයන් වහන්සේ ගේ වාසයට සරුප් වන්නේ යැ”යි කී කල්හි, ඒ උයන සංඝයා වහන්සේට ප්රාවේණි කොටැ දෙනු කැමැත්තා වූ රජ්ජුරුවන් විසින් “සිවාමිනි, භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට ආරාමය කැප දැ” යි විචාල කල්හි “කැප යැ මහ රජ්ජුරුවෙනි, බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින්, මහණෙනි! ආරාමය අනුදන්මි’ යි. වේළුවනාරාමය පිළිගෙනැ අනුදන්නාලද්දේ යැ” යි කී කල්හි. ඉක්බිත්තෙන් ප්රීවතියෙන් හා ප්රුසාදයෙන් ද සම්පූර්ණක වූ සිත් ඇති රජ්ජුරුවන් විසින් ස්වර්ණ්භිඞ්කාරය ගෙනැ “මේ මහා මේඝවනෝදයානය සංඝයා වහන්සේට දෙමි” යි තෙරුන් වහන්සේ ගේ අත්ලෙහි ඉඳනිල් මිණි වන් පැන් වත් කොටැ දුන් කල්හි, එකෙනෙහි කම්පා වන්නා වූ මහ පොළොව දැකැ, “ස්වාමීනි! කවර කාරණයෙකින් මේ මහි කම්පාව වේ දැ” විචාළ කල්හි, “මහ රජ්ජුරුවනි! තෙපි නො බවු. මේ ලඞ්කාද්වීපයෙහි සර්වචඥයන් වහන්සේ ගේ සස්න පිහිටන්නේ යැ. මේ උපන ද පළමු වන විහාරස්ථානය වන්නේ යැ. එසේ හෙයින් මේ මහී කම්පා වන්නට පූර්වදනිමිත්ත යැ” යි කියා රජ්ජුරුවන් පැහැදැ වූ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් ලඞ්කාද්වීපයට ප්ර දීපයක් බඳු වූ ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාධිපති වූ රජ්ජුරුවන් ඇරගෙනැ හිම බින්දු යෙන් සිහිල් වූ පවනින් ගිලිහුණා වූ පුෂ්ප සමූහයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ, අලුත පිපි වැනි ගියා වූ පුෂ්ප සමූහයෙහි ඝන වූ ප්රිහය සුගන්ධ ඇති, ප්රතභාත කාලයෙන් රම්ය වූ උද්යාහනයෙහි ඇවිදුනා සේක්. ශ්රී, මහා බෝධීන් වහන්සේට බස්නාහිරැ දොරටුවෙන් පිටතැ කරනලද රජ ගෙට දකුණු දිග් භාගයෙහි පුළිල රුකක් මූලට ගොස්, “පූර්වග සර්ව්ඥවරයන් තුන් දෙනා වහනසේ ගේ බුද්ධෝත්පාද කාලයෙහි මෙන් උපෝසථ පවාරණදි වූ සංඝ කර්ම පිණිසැ දැනුන් මෙතැන මලුයෙක් වන්නේ යැ”යි මහී කම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට දෑසමන් මල් අටමිටෙකින් පූජා කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් රජ ගෙට උතුර දිශා භාගයෙහි
ඉක්බිත්තෙන් රජ ගෙට උතුර දිශා භාගයෙහි පස්වනක් පියුමෙන් ගැවැසි ගත්තා වූ මධුර ජලයෙන් සම්පූර්ණෙ වූ ඉතා සිත්කලු වූ විලට ගොස් “ මේ සංඝයා වහන්සේට ගිනිහල් පොකුණ වන්නේ යැ”යි පෘථිවිකම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑසමන් මල් අට මිටෙකින් පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් රජ ගෙයි දොරටුවට ගොස් “පූර්වේ සර්වෙඥවරයන් තුන් දෙනා වහනසේ ගේ ජය මහා බෝධියෙන් දක්ෂිණ ශාඛාව ගෙනවුත් මෙතැන්හි පිහිටුවන ලද්දේ යැ. ඇන් අප ගේ සර්වුඥයන් වහන්සේ ගේ දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාව ද මේ ස්ථානයෙහි මැ පිහිටන්නේ යැ” යි භූමිකම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑ සමන් මල් අට මිටෙකින් පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් මන්ද මාරුතයෙන් කම්පා වන්නා වූ තරුණ වූ රත් වූ කොමළ වූ පල්ලව වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ පුත්රවයෙනි! කොයි යවු ද? මෙසේ එවු අප ගේ ශ්රීන සමෘද්ධිය අනුභව කරවු” යි කියන්නාක් වැනි වූ ලියඟනන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ මහ මිදෙල් මළුවට ගොස්, “මේ සංඝයා වහන්සේට මතු පොහෝ ගේ වන්නා වූ ලෝහකූට මහා ප්රූසාදයට ස්ථාන වන්නේ යැ” යි භූමිගර්ජනා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑසමන් අට මිටෙකින් පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් පැනඹමාලක ස්ථානයට ගොස් රජ්ජුරුවන් විසින් එළවනලද වර්ණි ගන්ධ රසයෙන් යුක්ත වූ විලිකුන් ආම්රි ඵලයන් එතැන්හි මැ වාඩහිඳැ වළදා, භූමිස්වාමි වූ රජ්ජුරුවන් ලවා රෝපණය කරවා, පාත්රැව සේදූ පැන් එහි වත් කොටැ, එකෙණෙහි නික්මුණා වූ අඹ දළු ඇති පතළා වූ වෙළෙප් හා අතු හා කොළපත් ද ඇති, එටලන්නා මා භල ඇති, ගිලිහී වැටෙන්නා වූ විලිකුන් ඵල ඇති, පැමිණෙන ලද භෘඞ්ගයන් හා කෙවිල්ලන් හා ලෙහෙනුන් ද ඇති. මී අඹ ගස බලා, “මේ සංඝ සන්නිපාතය වන්නා වූ ලාබත් බෙදන්නා වූ ස්ථානය වන්නේ යැ”යි පොළෝ ගුගුරවමින් ඒ ස්ථානයට ද දෑසමන් මල් අට මිටෙකින් මැ පූජා කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඔල වෘක්ෂයෙන් ගැවැසිගත්තා වූ චතුශ් ශාලාව පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට ගොස් “මේ පූර්ව් සර්ව්ඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේ ගේ උයන් පිළිගන්නා දිනයෙහි හාත්පසින් ද්වීපවාසී වූ සත්ත්වයන් විසින් ගොනනලද පඬුරු තබා බෙදූ තැන වන්නේයැ.දැන් ඒ බත් බෙදන්නා වූ ස්ථානය වන්නේ යැ”යිමහී නාද පවත්වමින් ඒ ස්ථානයටද දෑසමන් මල් අට මිටෙකින් මෑ පූජා කළ සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් ඇතුළු උද්යානනයෙහි ඉතා නිර්ම ල වූ සිහිල් වූ ජලයෙන් පිරුණා වූ, ඇඹුල උපුල රත් නෙළුම් හෙළ නෙළුම් ආදී වූ අනේක ප්ර්කාර වූ පුෂ්ප නැමැති ආභරණයෙන් සැරැහුණා වූ, ජලාශ්රි ත දෙවතාවන් ගේ නුරුවළා ධ්වනියක් බඳු වූ කලහංසයන් ගේ නාද ඇති, අනේක ප්ර කාර වූ ලිහිණි සමූහයාට වාසස්ථාන වූ ශරත් කාලයෙහි විල් සමෘද්ධියෙන් නුකුඩා වූ කුබුකන් නම් කුදු වෑ ඉස්මත්තේ දිය සමීපයෙහි රුවන්මැලි මහ සෑය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට ගොස් ශූමි කම්පා කෙරෙමින් ඒ ස්ථානයට ද සපු මල් අට මිටෙකින් මැ පූජා කළ සේකැ.
2. අතීත කථාව
ඉක්බිත්තෙන් මිහිදු මහ තෙරුන් වහන්සේ
ඉක්බිත්තෙන් මිහිදු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලඞ්කාධිපති වූ දෙවන පැතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනි, පෘථිවිතලය කවර කාරණයෙකින් ගර්ජනා කෙරේ දැ” යි විචාළ කල්හි “මහරජ්ජුරුවෙනි, මේ ස්ථානය සර්වරඥයන් සතර දෙනෙකුන් වහන්ිසේ විසින් සෙවුනා ලද්දේ යැ. ඒ එසේමැ යි. මේ කල්පයෙහි පළමු වැ පහළ වූ කකුසඳ නම් බුදුන් සමයෙහි මේ මහමෙවුනා උයන මහාතිර්ථපක වන නම් වි යැ. නුවර නැගෙනහිරි දිශා භාගයෙහි අභයපුර නම් වියැ.
එහි අභය නම් රජ්ජුරුකෙනෙක් වූහ. මේ ලඞ්කාද්වීපය ඕජදීප නම් වි යැ. පිලයකූටය දේවකූට නම් වී යැ, එමසයෙහි බුදු රජාණන් වහන්සේ බලවත් වූ විෂමජ්වරයෙක් පීඩිත වූ ඕජදීප වාසී වූ සත්ත්වයන් දැක මහා කරුණායෙන් මෙහෙයන ලද සිත් ඇති සේක්, සතළිස් දහසක් පමණ අර්ය්යෙනයන් වහනසේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ ආකාශයෙන් අවුත් දේව කූටයෙහි පිහිටි සේකැ. එකල්හි ඕජදීපවාසී වූ: සත්ත්වයෝ බුද්ධානුභාවයෙන් පහ වූ විෂමජ්වර ඇත්තාහු තාරකා සමූහයා විසින් පිරිවරනලද නභෝමධ්යව ගත වූ පූර්ණ් චන්ද්රක මණ්ඩලය මෙන් සියලු ඕජදීපය එකාලෝක කොටැ සවනක් රස් විහිදුවන්නා වූ කකුසඳ නම් බුදු රජාණන් වහනසේ දැකැ වහා එතැනට රැස් වූවාහු යැත අභය රජ්ජුරුවෝ මහා ජනයා හා සමඟ බුදු රජාණන් වහනසේ වැඳ පුදා, නුවරට නුදුරු වූ මණ්ඩපයෙහි පනවනලද උත්ම් වූ රත්න පර්යංුදා කයෙහි වඩා හිඳුවා, සතළිස් දහසක් ක්ෂීණාශ්රවයන් වහන්සේ හා සමඟ බුදු රජාණන් වහනසේ අනේක ප්රිකාර වූ උතුම් වූ මධුර වූ ආහාර පාන වර්ගබය වැළඳ වූවාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් සර්වැඥයන් වහන්සේ වළඳා අන්තයෙහි නොකැලැ පිපෙන්නා වූ මලින් සැරහුණා වූ මහාතිර්ථව වනය මහීකම්පා කෙරෙමින් පිළිගෙනැ ධර්මලදේශනා කරන සේක්, සකළිස් දහසක් ප්රාිණීන් මාර්ග්ඵලයට පමුණුවා එතන්හි දිවා විහාර කොටැ, සවස් වේලෙහි බොධීන් වහනසේ පිහිටන්නට සුදුසු වූ ස්ථානයට ගොස් එතැන්හිදී සමාපත්තියට සමවැදැ එයින් නැඟී, “මා ගේ මහරි බෝධීන් වහන්සේ ගෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ රාජනන්දා නම් භික්ෂුණී මේ ස්ථානයට ඒවා “යි ඉටු සේකැ. ඒ රාජනන්දා නම් භික්ෂුණිය සර්වාඥයන් වහන්සේ සිතූ සිතිවිල්ල දැනැ, එකෙණෙහි මැ ඛේමවතී නම් රාජධානියෙහි ඛෙම නම් රජ්ජුරුවන් කැඳවාගෙනැ මහාබෝධි සමීපයට ගොස්, දක්ෂිණ මහා ශාඛාවෙහි රන් හිරිලියන් භිරක් ඛෙම රජ්ජුරුවන් ලවා හඳවා, තෙමේ මැ සිඳි ස්වණ කටාහයෙහි පිහිටියා වූ ඒ බෝධි ශාඛාව ගෙනැ පන්සියයක් භික්ෂුණින් හා දේවතාවන් විසින් පිරිවරනලදා වැ ඍද්ධියෙන් මේ ඕජදීපයට අවුත් සර්වහඥයන් වහන්සේ විසින් දික් කරන ලද දක්ෂිණ ශ්රිා හස්තයෙහි ස්වර්ණ් කටාභය සහිත වූ මහා බෝධිය පිහිටැවූ සේකැ. ඉක්භිත්තෙන් මහා බෝධිය සර්වකඥයන් වහන්සේ අභය රජ්ජුරුවනට දී, ඒ රජ්ජුරුවන් ලවා මහා තිථිවනයෙහි මහා බෝධිය පිහිටුවා, ඊට උතුරු දිශා භාගයෙහි මහරි මළුවට ගොස්, එතැන්හි වැඩහිඳැ ධර්මවදේශනා කොටැ විසිදහසක් ප්රාළණීන්හට චතුස්සත්යැ ප්රඳතිවේධය කොටැ ඊටත් උතුරු දිශා භාගයෙහි වු ථූපාරාමය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට ගොස්, එතැන්හි වැඩහිඳැ සමාපත්තියට, සම වැදැ, ඒ සමාපත්තියෙන් නැී ධර්මහදේශනා කොටැ, දසදහසක් ප්රාූණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා, මනුෂ්යඋයනට වැඳැ පුදාගන්නා සඳහා තමන් වහන්ාසේ ගේ ඩබරාව දී , පිරිවර සහිත වූ රාජනන්දා නම් ස්ථවිරයන් හා භින්ෂූන් දහසක් දෙනා වහනසේ හා සමඟ මහා දේව ස්ථවිරයන් වහනසේ මේ ඕජදීපයෙහි රඳවා, ඉක්බිත්තෙන් නැගෙනහිරි දිශාභාගයෙහි රුවන් මළුයෙහි සිටැ, ද්වීපවාසී වූ සත්ත්වයනට අනුශාසනා කොටැ, ශ්රාුවකයන් වහන්සේ හා සමඟ ආකාශයට පැනනැඟී ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තවද මහා රජ්ජුරුවෙනි!
තවද මහා රජ්ජුරුවෙනි! කකුසඳ නම් සර්වසඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි, උන්වහනසේ ගේ ශාසනය ද අන්තර්ඞාන වූ කල්හි, දෙ වැනි වැ පහළ වූ කොනාගමන නම් සර්වශඥයන් වහන්සේ සමයෙහි මේ මහමෙවුනා උයන මහා අනෝම වන නම වියැ. නුවර දකුණු දිශා භාගයෙහි වර්ධමාන පුරය වී යැ. සමෘද්ධ නම් රජ්ජුරුකෙනෙක් වූ හ. මේ ද්වීපය වර දීප නම් වියැ. පිලය කූටය සුමන කූට නම් වියැ. එ කල්හි කොතාගමන නම් සර්වවඥයන් වහන්සේ කලට වැසි නො වැසීමෙන් පීඩිත වූ වර දීපවාසී වූ සත්ත්වයන් දැකැ, තිස්දහසක් භික්ෂූන් වහනසේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ ආකාශයෙන් අවුත්, සුමන කූටයෙහි වැඩ සිටැ මනා කොටැ වර්ෂාවව වට කල්හි සියලු වර දීපවාසී වඋ සත්ත්වයන් හා සමගැ සමීපයට පැමිණියා වූ සමෘද්ධ නම් රජ්ජුරුවන් විසින් නුවරට නුදුරු තන්හි මහා අනෝම වනයට වඩා ගෙනැ යන ලද සේක්. එතැන්හි කරවා සරහනලද මණ්ඬපයෙහි පනවන ලද උතුම් වූ පර්යංලද සක මස්තකයට පැන නැඟී, ශ්රාවවක සමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ වැඩහිඳැ වළඳා, අන්තයෙහි අකාල පුෂ්පයෙන් හොබනා වූ මහා අනෝම වනය පෘථිවි තලය කම්පා කෙරෙමින් පිළිගෙනැ, අනූමෙවෙනි ධර්ම දේශනා කරන සේක් සිය දහසක් ප්රාමණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා පළමු බෝධි පිහිටි තැනට වැඬ. එතැන්හි දී සමාපත්තියට සම වැද එයින් නැඟී, මාගේ දඹුල් බෝධියෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ කනකදත්තා නම් භික්ෂුණී මේ ස්ථානයට ඒවා”යි සිතූ සේකැ. ඒ භික්ෂූණී බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ සිතිවිල්ල එකෙණෙහි මැ දැනැ. සෝභ රාජධානියෙහි සෝභ නම් රජ්ජුරුවන් කැඳවා ගෙනැ මහා බෝධීන් වහනසේ සමීපයට ගොස් දක්ෂිණ මහා ශාඛාවෙහි රත් හිරියෙලින් ගිරක් සෝභ රජ්ජුරුවන් ලවා හඳවා, තෙමේ මැ සිඳී ස්වර්ණ කටාභයෙහි පිහිටියා වූ ඒ බෝධිශාඛාව ගෙනැ පන්සියයක් භික්ෂූණීන් හා දේව දානවයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ ඍද්ධියෙන් මෙ ද්විපයට ගෙනවුත්, බුදු රජාණන් වහනසේ විසින් දික් කරන ලද දක්ෂිණ ශ්රී්හස්තයෙහි ස්වර්ණකටාහ සහිත වූ මහා බෝධිය පිහිටුවූ යැ. ඒ මහා බෝධිය සර්ව්ඥයන් වහන්සේ සමිද්ධ රජ්ජුරුවන් ලවා මහා අනෝම වනයෙහි පිහිටුවා ඊට උතුර දිශා භාගයෙහි නාමලුවට ගොස්, එතැන්හි වැඬහිදැ ධර්ම දේශනා කොටැ, විසි දහසක් ප්රාුණීනට චතුරාර්ය්්හි සත්යැ ප්ර තිවේධය කොටැ, ඊටත් උතුරු දිශා භාගයෙහි ථූපාරාමය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට වැඩැ, එතැන්හි දී සමාපත්තියට සමවැදැ එයින් නැඟී, ධර්ම දෙශනා කොටැ දසදහසක් ප්රාාණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා, මනුෂ්යනයන් විසින් වැඳපුදා ගන්නා පිණිස පටිධාතූන් වහනසේ දී, පිරිවර සහිත වූ කනකදත්තා නම් භික්ෂුණීන් හා භික්ෂූන් දහසක් දෙනා හා සමඟ මහා සුස්ස ස්ථවිරයන් වහනසේ මේ ද්විපයෙහි රඳවා, ඊට නැඟෙනහිරි දිශා භාගයෙහි සුදර්ශන නම් මලුවෙහි සිටැ, වර දීප වාසී වූ සත්ත්වයන් හට අනුශාසනා කොටැ භික්ෂු සංඝයා වහන්සේ හා සමඟ ආකාශයට පැන නැඟි ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තව ද මහරජ්ජුරුවෙනි! කෝනාගමන නම් සර්වජඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි, උන්වහන්සේ ශාසනයත් අන්තර්ධාන වූ කල්හි, තුන්වැනි වැ පහළ වූ කාශ්යමප සර්වසඥයන් වහන්සේ සමයෙහි මේ මහ මෙවුනා උයන මහ සාගර වන නම් වියැ. නුවර පශ්චිමදිසා භාගයෙහි විශාල පුර නම් වැ යැ. ජයන්ත නම් රජ්ජුරු කෙනෙක් නම් වූහ. මේ ද්විපය මණ්ඩදීප නම් වී යැ. පිලය කූටය සුභ කූට නම් වී යැ. එකල්හි කාශ්යමප සර්වීඥයන් වහන්සේ රජ යුවරජ දෙදෙනෙකුන්ගේ යුද්ධයෙන් උපන්නා වූ සත්ත්ව විනාශය දැකැ. කරුණා බලයෙන් මෙහෙයවන ලද සිත් ඇති වැ, විසිදහසක් ක්ෂිණාශ්රීවයන් පිරිවරා ආකාශයෙන් අවුත් සුභ කූටයෙහි සිටැ දිලිසෙමින්, යුද්ධය නසා සියලු මණ්ඩදීපවාසී වූ සත්ත්වයන් හා සමඟ සමීපයට පැමිණියාවූ ජයන්ත නම් රජ්ජුරුවන් විසින් නුවරට නුදුරු වූ මහා සාගරවනයට වඩා ගෙනැ එන ලදු වැ එතැන්හි කරන ලද මණ්ඩපයෙහි බබළන්නා වූ උතුම් වූ පර්යංජය කයට නැඟී වැඩහිඳැ. භෝජනාවසානයෙහි නො කලැ හටගත් මල්පල්ලෙන් ගැවැසී ගත්තා වූ මහා සාගර වනය භූමිගර්ජනා කෙරෙමින් පිළිගෙනැ ධර්මදේශනා කොටැ විසිදහසක් ප්රානණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා, මහා බෝධිය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට වැඩැ, එතැන්හිදි සමාපත්තියට සම වැඳැ එයින් නැඟී, “මාගේ නුග මහා බෝධියෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ සුධර්ම නම් භික්ෂුණී මේ ස්ථානයට ඒවා” යි ඉටු සේකැ. ඒ භික්ෂුණී බුදුන් ගේ අභිප්රායය දැනැ, එකෙණෙහි මැ බරණැස් රාජධානියෙහි බ්රකහ්මදත්ත රජ්ජුරුවන් කැඳවා ගෙනැ මහා බෝධි සමීපයට ගොස්, දක්ෂිණ මහා ශාඛායෙහි රත් සිරියෙලින් හිරක් බ්ර හ්ම දත්ත රජ්ජුරුවන් ලවා හඳවා තෙමේ මැ සිඳි ස්වරණ කටාභයෙහි පිහිටියා වූ ඒ බෝධි ශාඛාව ගෙනැ පන්සියයක් භික්ෂුණීන් හා දේව සමූහයා විසින්ද පිරිවරන ලදු වැ ඍද්ධියෙන් මේ ද්විපයට අවුත්, බුදුන් විසින් දික් කරන ලද දක්ෂිණ ශ්රීු හස්තයෙහි ස්වර්ණටකටාහ සහිත වූ මහා බෝධිය පැහැටැවී යැ.
ඉක්බිත්තෙන් බුදුහු
ඉක්බිත්තෙන් බුදුහු ඒ මහා බෝධිය ජයන්ත රජ්ජුරුවනට දී, ඒ රජ්ජුරුවන් ලවා මහා සාගර වනයෙහි මහා බෝධිය පිහිටුවා ඊට උතුරු දිශා භාගයෙහි හෝපලු මලුවට ගොස්, එතැන්හි දී ධර්ම දේශනා කොටැ සාර දහසක් ප්රාපණීනට චතුස්සත්යහ ප්රීතිවේධය කොටැ ඊටත් උතුරු දිශා භාගයෙහි ථූපාරාමස්ථානයට ගොස් එහි වැඩහිඳැ සමාපත්තියට සමවැදැ, එයින් නැඟී ධර්ම දේශනා කොටැ දසදහසක් ප්රාිණීන් මාර්ගැ ඵලයට පමුණුවා මනුෂ්යියන් වැඳපුදා ගන්නා සඳහා ජල සාටිකාව දී, පිරිවර සහිත වූ සුධර්මා නම් ස්ථවිරාවන් හා දහසක් භික්ෂූන් හා සමඟ සර්වනන්ද නම් ශ්රාිවකයන් මේ ද්වීපයෙහි රඳවා ඊට නැඟෙනහිර දිශාභාගයෙහි සොම්නස් නම් මලුවෙහි සිටැ මණ්ඩ දීපවාසී වූ සත්ත්වයනට අනුශාසනා කොටැ සංඝයා හා සමඟ ආකාශයට පැනනැඟී ජම්බු ද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තවද මහ රජ්ජුරුවෙනි, කාශ්යැප සර්වඟඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි, ඒ සර්වමඥයන් වහන්සේ ගේ ශාසනයද අන්තර්ධාන වූ කල්හි, සතර වැනි වැ පහළ වූ අප ගේ බුදු රජාණන් වහනසේ බුදු වූ නව වන මසැ දුරුතු පුණු පොහෝ දිනයෙහි, යක්ෂයන් ගෙන් ගැවසා ගත්තා වූ ලංකාද්වීපයට යැඩැ ලංකා මධ්යෙයෙහි තුන් යොදනක් දිග හා යොදනක් පුළුල ද ඇති මහානාග වනෝද්යාේනයෙහි මහා යක්ෂ සමාගසයෙහි දී ආකාශයෙහි සිටැ ප්රදලයකාලයෙහි උපන්නාවූ වැසි සුලභ හා සමාන වූ වර්ෂාඇවෙන් හා මාරුතයෙන් ද ලෝකාන්තරික නරකයෙහි අන්ධකාර හා සමාන වූ දරුණු වූ අන්ධකාර සමූහයෙන්ද ශීත නරකයෙහි ශීත හා සමාන වූ ඝන වූ ශිතලයෙන් ද කල්ප විනාශ කාලයෙහි උපන්නා වූ වාතයෙන් ඇලළී ගිය තද වූ මේඝ ගර්ජනාවක් හා සමාන වූ ආකාශ ගර්ජනාවෙන් හා මහී ගර්ජනාවෙන් ද යක්ෂයනට හය උපදවා, ඔවුන් විසින් යාවඤා කරන ලද අභය ඇති බුදුහු “තෙපි හැමදෙන සමඟ වැ මට ඉන්නා තැනක් දෙව” යි කියා “ස්වාමිනී! නුඹ වහනසේට සියලු ලංකාද්වීපයට දෙම්හ. නිදුකාණන් වහන්ස, අපට අභය දුන මැනවැ” යි කී කල්හි ඒ වැසි සුළඟ ආදී වූ, සියලු උපද්රාව අන්තර්ධාන කොටැ, යක්ෂයන් විසින් දෙන ලද භූමියෙහි සම්කඩ අතුටැ, එතන්හි වැඩ හිඳැ හාත්පසින් දිලියෙන්නා වූ සම්කඩ තමන් වහන්සේ ගේ අනුභාවයෙන් සමුද්රිපර්ය්නා න්ත කොටැ විදා, කල්පාන්ත වහ්නි සමූහයක් හා සමාන වූ වහ්නීන් මඩනා ලද්දා වූ, සමුද්රත ජලයට භය පත් වැ වෙරළ වට කොටැ දිවන්නා වූ යක්ෂයනට ගිරි දිවයින අනුභාවයෙන් හැරැ චක්වා, ඒ භයපත් වූ සියලු යක්ෂයන් ගිරිදිවයිනැ පිහිටැ ගිය කල්හි, ඒ ද්විපය ඒ ස්ථානයෙහි පිහිටුවා, සම්කඩ හකුළුවා වැඩ හිඳැ, එකල්හි රැස්වූ දේව සමාගමයෙහි ධර්ම දේශනා කොටැ, නො එක් කෙළ ගණන් ප්රාචණීන් අමා මහ නිවන් දක්වා සමන්ත කූටයෙහි වසන්නා වූ සුමන නම් දෙවි රජ්ජුරුවන් ශ්රෝහතාපත්ති ඵලයට පැමැණැ තමන් විසින් වැඳ පුදගන්නා සඳහා කරන ලද ආරාධනාවෙන් හිස පිරිමැඳැ නිල් වූ කේශ ධාතු මිටක් ඒ සමක් ඒ සමන් දෙවි රජ්ජුරුවනට දී ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
දෙවන වාරයෙහි, බුදු වූ පස්වන හවුරුද්දෙහි දියැ ගොඩ වසන්නා වූ චුලෝදර මහෝදර දෙමයිල් නා රජ්ජුරුවන්ගේ මිණි පලඟ නිසා උපන්නා වූ මහා යුද්ධයෙහි නයින් ගේ විනාශය දැකැ, බක්මසැ අව පොහෝ දිනයෙහි උදෑසන මැ සමිද්ධි සුමන නම් වෘක්ෂ දේවකාවා විසින් ධවලච්ඡතුයක් මෙන් සිරසට අනුලා ගෙනැ එනලද කිරිපළුරුකක් ඇති සේක් නාග දීපයට වැඩැ, යුද්ධ මධ්යායෙහි ආකාශයෙහි වැඩ හිඳැ, ළනාන්ධකාරයෙන් නාගයන් තැති ගත්වා, නැවැතැ අස් වසමින් ආලෝක දක්වා, ඒ දැකැ සතුටු වැ සමීපයට පැමිණියා වූ නයිනට සමඟ බවට සුදුසු වූ ධර්ම දේශනා කොටැ දෙමයිල් නාරජ දරුවන් විසින් පොළෝ පිට පිහිටි මිණිපලඟ මත්තෙහි වැඩ හිඳැ, නයින් විසින් දිව්යා ආහාර පාන වර්ග ගෙනැ අවුත් වැළදැ වූ කල්හි දියැ ගොඩැ වසන්නා වූ අසූකෙළක් පමණ නයින් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටුවා ඔවුන් විසින් නමස්කාර කරන පිණිසැ මාණික්ය පර්යංප කය හා කිරිපළු රුක එහි පිහිටුවා ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තුන් වන වාරයෙහි බුදු වූ අටවැනි හවුරුද්දේ මහෝදර නාරජ්ජුරුවන් ගේ මයිල් වූ මණිඅක්ඛික නම් රජ්ජුරුවන් විසින් ආරාධනා කරන ලද බුදුහු වෙසක් මසැ පොහෝ දිනයෙහි පන්සියයක් ශ්රාවවකයන් පිරිවරා කැලණි ප්රකදේශයෙහි මණිඅක්ඛික නම් රජ්ජුරුවන්ගේ භවනයට වැඩැ, එතැන්හි ඔහු විසින් මවනලද සිත්කලු වූ රත්න මණ්ඩපයෙහි රම්ය් වූ පර්යංඩැ කයෙහි වැඩ හිඳැ දිව්යල වූ ආහාර පාන වර්ග වළඳවා, නාග මානවිකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද ඒ නාරජ්ජුරුවන් විසින් දිව කඩුපුල් මල් හා සුවඳ විලවුන් ආදියෙන් ද පූජා කරන ලද සේක්. එතැන්හි දී ධර්මදේශනා කොටැ, හුනස්නෙන් නැඟි, සමන්තකූටයෙහි පාදලාඤ්ඡනය දක්වා, පර්ව,ත ප්රානන්තයෙහි දිවා ආහාර කොටැ එයින් වැඩැ දිගානක දාගබ පිහිටිය මනා තැනද මෙනුවර ශ්රීො මහා බෝධිය පිහිටිය මනා තැන ද මේ රුවන්මැලි මහසෑය පිහිටිය මනා තැන ද ථූපාරාමස්ථානය පිහිටිය මනාතැනද පන්සියයක් ක්ෂීණශ්ර වයන් හා සමඟ වැඩ හිදැ, සමාපත්තියට සමවැදැ එයින් නැඟී, මිහින්තලෙහි සල දාගබ පිහිටිය මනා තැන ද සිටැ දෙවියන් හා නයින්ද හට අනුශාසනා කොටැ ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ. “මෙසේ මහ රජ්ජුරුවෙනි” මේ ස්ථානය සර්විඥයන් සතර දෙනෙකුන් වහන්සේ විසින් සෙවුනා ලද්දේ යැ. මෙතන්හි මතු භාග්යලවත් වූ බුදු රජාණන් වහනසේ ගේ ද්රෝදණයක් පමණ ධාතූන් වහන්සේ විසින් සර්වඥ රූපය මවා ගෙනැ සැතපෙන ලද, එක්සිය විසිරියන් උස ඇති රත්නමාලි නම් අසදෘශ වූ චෛත්යසයක් වන්නේ යැ” යි වදාළ සේකැ. තව ද රත්නමාලි චෛත්ය ය අසදෘශ වූ පරිදි කෙසේ ද යත්:
ඉක්බිත්තෙන් මිහිදු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලඞ්කාධිපති වූ දෙවන පැතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනි, පෘථිවිතලය කවර කාරණයෙකින් ගර්ජනා කෙරේ දැ” යි විචාළ කල්හි “මහරජ්ජුරුවෙනි, මේ ස්ථානය සර්වරඥයන් සතර දෙනෙකුන් වහන්ිසේ විසින් සෙවුනා ලද්දේ යැ. ඒ එසේමැ යි. මේ කල්පයෙහි පළමු වැ පහළ වූ කකුසඳ නම් බුදුන් සමයෙහි මේ මහමෙවුනා උයන මහාතිර්ථපක වන නම් වි යැ. නුවර නැගෙනහිරි දිශා භාගයෙහි අභයපුර නම් වියැ.
එහි අභය නම් රජ්ජුරුකෙනෙක් වූහ. මේ ලඞ්කාද්වීපය ඕජදීප නම් වි යැ. පිලයකූටය දේවකූට නම් වී යැ, එමසයෙහි බුදු රජාණන් වහන්සේ බලවත් වූ විෂමජ්වරයෙක් පීඩිත වූ ඕජදීප වාසී වූ සත්ත්වයන් දැක මහා කරුණායෙන් මෙහෙයන ලද සිත් ඇති සේක්, සතළිස් දහසක් පමණ අර්ය්යෙනයන් වහනසේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ ආකාශයෙන් අවුත් දේව කූටයෙහි පිහිටි සේකැ. එකල්හි ඕජදීපවාසී වූ: සත්ත්වයෝ බුද්ධානුභාවයෙන් පහ වූ විෂමජ්වර ඇත්තාහු තාරකා සමූහයා විසින් පිරිවරනලද නභෝමධ්යව ගත වූ පූර්ණ් චන්ද්රක මණ්ඩලය මෙන් සියලු ඕජදීපය එකාලෝක කොටැ සවනක් රස් විහිදුවන්නා වූ කකුසඳ නම් බුදු රජාණන් වහනසේ දැකැ වහා එතැනට රැස් වූවාහු යැත අභය රජ්ජුරුවෝ මහා ජනයා හා සමඟ බුදු රජාණන් වහනසේ වැඳ පුදා, නුවරට නුදුරු වූ මණ්ඩපයෙහි පනවනලද උත්ම් වූ රත්න පර්යංුදා කයෙහි වඩා හිඳුවා, සතළිස් දහසක් ක්ෂීණාශ්රවයන් වහන්සේ හා සමඟ බුදු රජාණන් වහනසේ අනේක ප්රිකාර වූ උතුම් වූ මධුර වූ ආහාර පාන වර්ගබය වැළඳ වූවාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් සර්වැඥයන් වහන්සේ වළඳා අන්තයෙහි නොකැලැ පිපෙන්නා වූ මලින් සැරහුණා වූ මහාතිර්ථව වනය මහීකම්පා කෙරෙමින් පිළිගෙනැ ධර්මලදේශනා කරන සේක්, සකළිස් දහසක් ප්රාිණීන් මාර්ග්ඵලයට පමුණුවා එතන්හි දිවා විහාර කොටැ, සවස් වේලෙහි බොධීන් වහනසේ පිහිටන්නට සුදුසු වූ ස්ථානයට ගොස් එතැන්හිදී සමාපත්තියට සමවැදැ එයින් නැඟී, “මා ගේ මහරි බෝධීන් වහන්සේ ගෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ රාජනන්දා නම් භික්ෂුණී මේ ස්ථානයට ඒවා “යි ඉටු සේකැ. ඒ රාජනන්දා නම් භික්ෂුණිය සර්වාඥයන් වහන්සේ සිතූ සිතිවිල්ල දැනැ, එකෙණෙහි මැ ඛේමවතී නම් රාජධානියෙහි ඛෙම නම් රජ්ජුරුවන් කැඳවාගෙනැ මහාබෝධි සමීපයට ගොස්, දක්ෂිණ මහා ශාඛාවෙහි රන් හිරිලියන් භිරක් ඛෙම රජ්ජුරුවන් ලවා හඳවා, තෙමේ මැ සිඳි ස්වණ කටාහයෙහි පිහිටියා වූ ඒ බෝධි ශාඛාව ගෙනැ පන්සියයක් භික්ෂුණින් හා දේවතාවන් විසින් පිරිවරනලදා වැ ඍද්ධියෙන් මේ ඕජදීපයට අවුත් සර්වහඥයන් වහන්සේ විසින් දික් කරන ලද දක්ෂිණ ශ්රිා හස්තයෙහි ස්වර්ණ් කටාභය සහිත වූ මහා බෝධිය පිහිටැවූ සේකැ. ඉක්භිත්තෙන් මහා බෝධිය සර්වකඥයන් වහන්සේ අභය රජ්ජුරුවනට දී, ඒ රජ්ජුරුවන් ලවා මහා තිථිවනයෙහි මහා බෝධිය පිහිටුවා, ඊට උතුරු දිශා භාගයෙහි මහරි මළුවට ගොස්, එතැන්හි වැඩහිඳැ ධර්මවදේශනා කොටැ විසිදහසක් ප්රාළණීන්හට චතුස්සත්යැ ප්රඳතිවේධය කොටැ ඊටත් උතුරු දිශා භාගයෙහි වු ථූපාරාමය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට ගොස්, එතැන්හි වැඩහිඳැ සමාපත්තියට, සම වැදැ, ඒ සමාපත්තියෙන් නැී ධර්මහදේශනා කොටැ, දසදහසක් ප්රාූණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා, මනුෂ්යඋයනට වැඳැ පුදාගන්නා සඳහා තමන් වහන්ාසේ ගේ ඩබරාව දී , පිරිවර සහිත වූ රාජනන්දා නම් ස්ථවිරයන් හා භින්ෂූන් දහසක් දෙනා වහනසේ හා සමඟ මහා දේව ස්ථවිරයන් වහනසේ මේ ඕජදීපයෙහි රඳවා, ඉක්බිත්තෙන් නැගෙනහිරි දිශාභාගයෙහි රුවන් මළුයෙහි සිටැ, ද්වීපවාසී වූ සත්ත්වයනට අනුශාසනා කොටැ, ශ්රාුවකයන් වහන්සේ හා සමඟ ආකාශයට පැනනැඟී ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තවද මහා රජ්ජුරුවෙනි!
තවද මහා රජ්ජුරුවෙනි! කකුසඳ නම් සර්වසඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි, උන්වහනසේ ගේ ශාසනය ද අන්තර්ඞාන වූ කල්හි, දෙ වැනි වැ පහළ වූ කොනාගමන නම් සර්වශඥයන් වහන්සේ සමයෙහි මේ මහමෙවුනා උයන මහා අනෝම වන නම වියැ. නුවර දකුණු දිශා භාගයෙහි වර්ධමාන පුරය වී යැ. සමෘද්ධ නම් රජ්ජුරුකෙනෙක් වූ හ. මේ ද්වීපය වර දීප නම් වියැ. පිලය කූටය සුමන කූට නම් වියැ. එ කල්හි කොතාගමන නම් සර්වවඥයන් වහන්සේ කලට වැසි නො වැසීමෙන් පීඩිත වූ වර දීපවාසී වූ සත්ත්වයන් දැකැ, තිස්දහසක් භික්ෂූන් වහනසේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ ආකාශයෙන් අවුත්, සුමන කූටයෙහි වැඩ සිටැ මනා කොටැ වර්ෂාවව වට කල්හි සියලු වර දීපවාසී වඋ සත්ත්වයන් හා සමගැ සමීපයට පැමිණියා වූ සමෘද්ධ නම් රජ්ජුරුවන් විසින් නුවරට නුදුරු තන්හි මහා අනෝම වනයට වඩා ගෙනැ යන ලද සේක්. එතැන්හි කරවා සරහනලද මණ්ඬපයෙහි පනවන ලද උතුම් වූ පර්යංලද සක මස්තකයට පැන නැඟී, ශ්රාවවක සමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ වැඩහිඳැ වළඳා, අන්තයෙහි අකාල පුෂ්පයෙන් හොබනා වූ මහා අනෝම වනය පෘථිවි තලය කම්පා කෙරෙමින් පිළිගෙනැ, අනූමෙවෙනි ධර්ම දේශනා කරන සේක් සිය දහසක් ප්රාමණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා පළමු බෝධි පිහිටි තැනට වැඬ. එතැන්හි දී සමාපත්තියට සම වැද එයින් නැඟී, මාගේ දඹුල් බෝධියෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ කනකදත්තා නම් භික්ෂුණී මේ ස්ථානයට ඒවා”යි සිතූ සේකැ. ඒ භික්ෂූණී බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ සිතිවිල්ල එකෙණෙහි මැ දැනැ. සෝභ රාජධානියෙහි සෝභ නම් රජ්ජුරුවන් කැඳවා ගෙනැ මහා බෝධීන් වහනසේ සමීපයට ගොස් දක්ෂිණ මහා ශාඛාවෙහි රත් හිරියෙලින් ගිරක් සෝභ රජ්ජුරුවන් ලවා හඳවා, තෙමේ මැ සිඳී ස්වර්ණ කටාභයෙහි පිහිටියා වූ ඒ බෝධිශාඛාව ගෙනැ පන්සියයක් භික්ෂූණීන් හා දේව දානවයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ ඍද්ධියෙන් මෙ ද්විපයට ගෙනවුත්, බුදු රජාණන් වහනසේ විසින් දික් කරන ලද දක්ෂිණ ශ්රී්හස්තයෙහි ස්වර්ණකටාහ සහිත වූ මහා බෝධිය පිහිටුවූ යැ. ඒ මහා බෝධිය සර්ව්ඥයන් වහන්සේ සමිද්ධ රජ්ජුරුවන් ලවා මහා අනෝම වනයෙහි පිහිටුවා ඊට උතුර දිශා භාගයෙහි නාමලුවට ගොස්, එතැන්හි වැඬහිදැ ධර්ම දේශනා කොටැ, විසි දහසක් ප්රාුණීනට චතුරාර්ය්්හි සත්යැ ප්ර තිවේධය කොටැ, ඊටත් උතුරු දිශා භාගයෙහි ථූපාරාමය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට වැඩැ, එතැන්හි දී සමාපත්තියට සමවැදැ එයින් නැඟී, ධර්ම දෙශනා කොටැ දසදහසක් ප්රාාණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා, මනුෂ්යනයන් විසින් වැඳපුදා ගන්නා පිණිස පටිධාතූන් වහනසේ දී, පිරිවර සහිත වූ කනකදත්තා නම් භික්ෂුණීන් හා භික්ෂූන් දහසක් දෙනා හා සමඟ මහා සුස්ස ස්ථවිරයන් වහනසේ මේ ද්විපයෙහි රඳවා, ඊට නැඟෙනහිරි දිශා භාගයෙහි සුදර්ශන නම් මලුවෙහි සිටැ, වර දීප වාසී වූ සත්ත්වයන් හට අනුශාසනා කොටැ භික්ෂු සංඝයා වහන්සේ හා සමඟ ආකාශයට පැන නැඟි ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තව ද මහරජ්ජුරුවෙනි! කෝනාගමන නම් සර්වජඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි, උන්වහන්සේ ශාසනයත් අන්තර්ධාන වූ කල්හි, තුන්වැනි වැ පහළ වූ කාශ්යමප සර්වසඥයන් වහන්සේ සමයෙහි මේ මහ මෙවුනා උයන මහ සාගර වන නම් වියැ. නුවර පශ්චිමදිසා භාගයෙහි විශාල පුර නම් වැ යැ. ජයන්ත නම් රජ්ජුරු කෙනෙක් නම් වූහ. මේ ද්විපය මණ්ඩදීප නම් වී යැ. පිලය කූටය සුභ කූට නම් වී යැ. එකල්හි කාශ්යමප සර්වීඥයන් වහන්සේ රජ යුවරජ දෙදෙනෙකුන්ගේ යුද්ධයෙන් උපන්නා වූ සත්ත්ව විනාශය දැකැ. කරුණා බලයෙන් මෙහෙයවන ලද සිත් ඇති වැ, විසිදහසක් ක්ෂිණාශ්රීවයන් පිරිවරා ආකාශයෙන් අවුත් සුභ කූටයෙහි සිටැ දිලිසෙමින්, යුද්ධය නසා සියලු මණ්ඩදීපවාසී වූ සත්ත්වයන් හා සමඟ සමීපයට පැමිණියාවූ ජයන්ත නම් රජ්ජුරුවන් විසින් නුවරට නුදුරු වූ මහා සාගරවනයට වඩා ගෙනැ එන ලදු වැ එතැන්හි කරන ලද මණ්ඩපයෙහි බබළන්නා වූ උතුම් වූ පර්යංජය කයට නැඟී වැඩහිඳැ. භෝජනාවසානයෙහි නො කලැ හටගත් මල්පල්ලෙන් ගැවැසී ගත්තා වූ මහා සාගර වනය භූමිගර්ජනා කෙරෙමින් පිළිගෙනැ ධර්මදේශනා කොටැ විසිදහසක් ප්රානණීන් මාර්ග ඵලයට පමුණුවා, මහා බෝධිය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට වැඩැ, එතැන්හිදි සමාපත්තියට සම වැඳැ එයින් නැඟී, “මාගේ නුග මහා බෝධියෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ සුධර්ම නම් භික්ෂුණී මේ ස්ථානයට ඒවා” යි ඉටු සේකැ. ඒ භික්ෂුණී බුදුන් ගේ අභිප්රායය දැනැ, එකෙණෙහි මැ බරණැස් රාජධානියෙහි බ්රකහ්මදත්ත රජ්ජුරුවන් කැඳවා ගෙනැ මහා බෝධි සමීපයට ගොස්, දක්ෂිණ මහා ශාඛායෙහි රත් සිරියෙලින් හිරක් බ්ර හ්ම දත්ත රජ්ජුරුවන් ලවා හඳවා තෙමේ මැ සිඳි ස්වරණ කටාභයෙහි පිහිටියා වූ ඒ බෝධි ශාඛාව ගෙනැ පන්සියයක් භික්ෂුණීන් හා දේව සමූහයා විසින්ද පිරිවරන ලදු වැ ඍද්ධියෙන් මේ ද්විපයට අවුත්, බුදුන් විසින් දික් කරන ලද දක්ෂිණ ශ්රීු හස්තයෙහි ස්වර්ණටකටාහ සහිත වූ මහා බෝධිය පැහැටැවී යැ.
ඉක්බිත්තෙන් බුදුහු
ඉක්බිත්තෙන් බුදුහු ඒ මහා බෝධිය ජයන්ත රජ්ජුරුවනට දී, ඒ රජ්ජුරුවන් ලවා මහා සාගර වනයෙහි මහා බෝධිය පිහිටුවා ඊට උතුරු දිශා භාගයෙහි හෝපලු මලුවට ගොස්, එතැන්හි දී ධර්ම දේශනා කොටැ සාර දහසක් ප්රාපණීනට චතුස්සත්යහ ප්රීතිවේධය කොටැ ඊටත් උතුරු දිශා භාගයෙහි ථූපාරාමස්ථානයට ගොස් එහි වැඩහිඳැ සමාපත්තියට සමවැදැ, එයින් නැඟී ධර්ම දේශනා කොටැ දසදහසක් ප්රාිණීන් මාර්ගැ ඵලයට පමුණුවා මනුෂ්යියන් වැඳපුදා ගන්නා සඳහා ජල සාටිකාව දී, පිරිවර සහිත වූ සුධර්මා නම් ස්ථවිරාවන් හා දහසක් භික්ෂූන් හා සමඟ සර්වනන්ද නම් ශ්රාිවකයන් මේ ද්වීපයෙහි රඳවා ඊට නැඟෙනහිර දිශාභාගයෙහි සොම්නස් නම් මලුවෙහි සිටැ මණ්ඩ දීපවාසී වූ සත්ත්වයනට අනුශාසනා කොටැ සංඝයා හා සමඟ ආකාශයට පැනනැඟී ජම්බු ද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තවද මහ රජ්ජුරුවෙනි, කාශ්යැප සර්වඟඥයන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි, ඒ සර්වමඥයන් වහන්සේ ගේ ශාසනයද අන්තර්ධාන වූ කල්හි, සතර වැනි වැ පහළ වූ අප ගේ බුදු රජාණන් වහනසේ බුදු වූ නව වන මසැ දුරුතු පුණු පොහෝ දිනයෙහි, යක්ෂයන් ගෙන් ගැවසා ගත්තා වූ ලංකාද්වීපයට යැඩැ ලංකා මධ්යෙයෙහි තුන් යොදනක් දිග හා යොදනක් පුළුල ද ඇති මහානාග වනෝද්යාේනයෙහි මහා යක්ෂ සමාගසයෙහි දී ආකාශයෙහි සිටැ ප්රදලයකාලයෙහි උපන්නාවූ වැසි සුලභ හා සමාන වූ වර්ෂාඇවෙන් හා මාරුතයෙන් ද ලෝකාන්තරික නරකයෙහි අන්ධකාර හා සමාන වූ දරුණු වූ අන්ධකාර සමූහයෙන්ද ශීත නරකයෙහි ශීත හා සමාන වූ ඝන වූ ශිතලයෙන් ද කල්ප විනාශ කාලයෙහි උපන්නා වූ වාතයෙන් ඇලළී ගිය තද වූ මේඝ ගර්ජනාවක් හා සමාන වූ ආකාශ ගර්ජනාවෙන් හා මහී ගර්ජනාවෙන් ද යක්ෂයනට හය උපදවා, ඔවුන් විසින් යාවඤා කරන ලද අභය ඇති බුදුහු “තෙපි හැමදෙන සමඟ වැ මට ඉන්නා තැනක් දෙව” යි කියා “ස්වාමිනී! නුඹ වහනසේට සියලු ලංකාද්වීපයට දෙම්හ. නිදුකාණන් වහන්ස, අපට අභය දුන මැනවැ” යි කී කල්හි ඒ වැසි සුළඟ ආදී වූ, සියලු උපද්රාව අන්තර්ධාන කොටැ, යක්ෂයන් විසින් දෙන ලද භූමියෙහි සම්කඩ අතුටැ, එතන්හි වැඩ හිඳැ හාත්පසින් දිලියෙන්නා වූ සම්කඩ තමන් වහන්සේ ගේ අනුභාවයෙන් සමුද්රිපර්ය්නා න්ත කොටැ විදා, කල්පාන්ත වහ්නි සමූහයක් හා සමාන වූ වහ්නීන් මඩනා ලද්දා වූ, සමුද්රත ජලයට භය පත් වැ වෙරළ වට කොටැ දිවන්නා වූ යක්ෂයනට ගිරි දිවයින අනුභාවයෙන් හැරැ චක්වා, ඒ භයපත් වූ සියලු යක්ෂයන් ගිරිදිවයිනැ පිහිටැ ගිය කල්හි, ඒ ද්විපය ඒ ස්ථානයෙහි පිහිටුවා, සම්කඩ හකුළුවා වැඩ හිඳැ, එකල්හි රැස්වූ දේව සමාගමයෙහි ධර්ම දේශනා කොටැ, නො එක් කෙළ ගණන් ප්රාචණීන් අමා මහ නිවන් දක්වා සමන්ත කූටයෙහි වසන්නා වූ සුමන නම් දෙවි රජ්ජුරුවන් ශ්රෝහතාපත්ති ඵලයට පැමැණැ තමන් විසින් වැඳ පුදගන්නා සඳහා කරන ලද ආරාධනාවෙන් හිස පිරිමැඳැ නිල් වූ කේශ ධාතු මිටක් ඒ සමක් ඒ සමන් දෙවි රජ්ජුරුවනට දී ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
දෙවන වාරයෙහි, බුදු වූ පස්වන හවුරුද්දෙහි දියැ ගොඩ වසන්නා වූ චුලෝදර මහෝදර දෙමයිල් නා රජ්ජුරුවන්ගේ මිණි පලඟ නිසා උපන්නා වූ මහා යුද්ධයෙහි නයින් ගේ විනාශය දැකැ, බක්මසැ අව පොහෝ දිනයෙහි උදෑසන මැ සමිද්ධි සුමන නම් වෘක්ෂ දේවකාවා විසින් ධවලච්ඡතුයක් මෙන් සිරසට අනුලා ගෙනැ එනලද කිරිපළුරුකක් ඇති සේක් නාග දීපයට වැඩැ, යුද්ධ මධ්යායෙහි ආකාශයෙහි වැඩ හිඳැ, ළනාන්ධකාරයෙන් නාගයන් තැති ගත්වා, නැවැතැ අස් වසමින් ආලෝක දක්වා, ඒ දැකැ සතුටු වැ සමීපයට පැමිණියා වූ නයිනට සමඟ බවට සුදුසු වූ ධර්ම දේශනා කොටැ දෙමයිල් නාරජ දරුවන් විසින් පොළෝ පිට පිහිටි මිණිපලඟ මත්තෙහි වැඩ හිඳැ, නයින් විසින් දිව්යා ආහාර පාන වර්ග ගෙනැ අවුත් වැළදැ වූ කල්හි දියැ ගොඩැ වසන්නා වූ අසූකෙළක් පමණ නයින් ශරණ ශීලයෙහි පිහිටුවා ඔවුන් විසින් නමස්කාර කරන පිණිසැ මාණික්ය පර්යංප කය හා කිරිපළු රුක එහි පිහිටුවා ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ.
තුන් වන වාරයෙහි බුදු වූ අටවැනි හවුරුද්දේ මහෝදර නාරජ්ජුරුවන් ගේ මයිල් වූ මණිඅක්ඛික නම් රජ්ජුරුවන් විසින් ආරාධනා කරන ලද බුදුහු වෙසක් මසැ පොහෝ දිනයෙහි පන්සියයක් ශ්රාවවකයන් පිරිවරා කැලණි ප්රකදේශයෙහි මණිඅක්ඛික නම් රජ්ජුරුවන්ගේ භවනයට වැඩැ, එතැන්හි ඔහු විසින් මවනලද සිත්කලු වූ රත්න මණ්ඩපයෙහි රම්ය් වූ පර්යංඩැ කයෙහි වැඩ හිඳැ දිව්යල වූ ආහාර පාන වර්ග වළඳවා, නාග මානවිකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද ඒ නාරජ්ජුරුවන් විසින් දිව කඩුපුල් මල් හා සුවඳ විලවුන් ආදියෙන් ද පූජා කරන ලද සේක්. එතැන්හි දී ධර්මදේශනා කොටැ, හුනස්නෙන් නැඟි, සමන්තකූටයෙහි පාදලාඤ්ඡනය දක්වා, පර්ව,ත ප්රානන්තයෙහි දිවා ආහාර කොටැ එයින් වැඩැ දිගානක දාගබ පිහිටිය මනා තැනද මෙනුවර ශ්රීො මහා බෝධිය පිහිටිය මනා තැන ද මේ රුවන්මැලි මහසෑය පිහිටිය මනා තැන ද ථූපාරාමස්ථානය පිහිටිය මනාතැනද පන්සියයක් ක්ෂීණශ්ර වයන් හා සමඟ වැඩ හිදැ, සමාපත්තියට සමවැදැ එයින් නැඟී, මිහින්තලෙහි සල දාගබ පිහිටිය මනා තැන ද සිටැ දෙවියන් හා නයින්ද හට අනුශාසනා කොටැ ජම්බුද්වීපයට වැඩි සේකැ. “මෙසේ මහ රජ්ජුරුවෙනි” මේ ස්ථානය සර්විඥයන් සතර දෙනෙකුන් වහන්සේ විසින් සෙවුනා ලද්දේ යැ. මෙතන්හි මතු භාග්යලවත් වූ බුදු රජාණන් වහනසේ ගේ ද්රෝදණයක් පමණ ධාතූන් වහන්සේ විසින් සර්වඥ රූපය මවා ගෙනැ සැතපෙන ලද, එක්සිය විසිරියන් උස ඇති රත්නමාලි නම් අසදෘශ වූ චෛත්යසයක් වන්නේ යැ” යි වදාළ සේකැ. තව ද රත්නමාලි චෛත්ය ය අසදෘශ වූ පරිදි කෙසේ ද යත්:
3. රත්නමාලී චෛත්ය කථාව
ඒ දාගබ ඉන්ද්රානීල මාණික්යාමය වූ
ඒ දාගබ ඉන්ද්රානීල මාණික්යාමය වූ භූමියෙහි අටළොස් රියන් රිදී කඳින් හා රන් රිදී පබළු වෛදුර්ය්මාණ මාණික්යහමය වූ ශාඛා මණ්ඩලයෙන් ද බබළන්නා වූ මහා බෝධි වෘක්ෂයෙක් ඇත්තේ යැ. හාත් පසින්ම එලෙන්නා වූ මාණික්ය් කිංකිණික ජාලයෙන් හා සතර කොනැ එලෙන්නා වූ නවලක්ෂයක් අගනා වූ මුතුලැල් කලබින් හා සත්රුවන්මය වූ මල් දම් පියුම් දමින් හා චන්ද්රු සූර්ය්ය ක තාරකාවන්ගෙන් හා ධ්වජ මාලායෙන් ද සැදුම් ලද්දා වූ සෙල් වියන් ඇත්තේය යැ. සත්රුවනින් කරන ලද වේදිකාවෙන් හා මහත් වූ මුතු පතරින් හා රන් රිදී මැණික්ම ය කලස් පංක්තියෙන් ද පිරිවරන ලද මහා බෝ රුක් මුල්හි වට සොළොසෙක් ඇත්තේයැ. එර්යං් ද ක මස්තකයෙහි මාර සේනාව විධවංසනය කොටැ දිව්යඇ බ්ර හ්මයන් විසින් පිරිවරමින් කරන ලද පූජා විඳිමින් උන්නා වූ සර්ව ඥයන් වහන්සේ බඳු වූ සත්රුවන්මය වූ ප්රරතිමා සොළොසෙක් ඇත්තේ යැ. විසිතුරු වූ සත්රුවනින් සරහන ලද කෙළක් කෙළක් අශනා රිදි යහන් ඇත්තේ යැ. හාත්පසින් සර්වරඥයන් වහන්සේ බුදු වූ තැන් පටන් ගෙනැ මහා පරිනිර්වා නය දක්වා සත් රුවනින් කොටැ දක්වන ලද බුද්ධචරිත ඇත්තේ යැ ඉක්බිති දීපංකර පාද මූලයෙහි පටන් ගෙනැ සම්යොක් සම්බෝධිය දක්වා රත්නමය කොටැ දක්වන ලද බෝධිසත්ත්ව චරිත ඇත්තේ යැ. නොයෙක් පංක්තියෙහි අනේක ප්රදකාර වූ විසිතුරු වූ පූජා භාණ්ඩ ගෙනැ සිටි සත්රුවන්මය වූ දිව්යද බ්රවහ්ම පර්ෂූද් ඇත්තේ යැ. වට කොට කඩු ගෙනැ දිවන්නා වූ සන්ධින් යුක්ත රත්නමය වූ දිව්යජ පුත්රත ඇත්තේ යැ. සතර දිශාවෙහි ස්ඵටික මාණික්ය්මය වූ ඇගැ මුදුනෙහි දිලිසෙන්නා වූ මහාර්ඝ වූ මැණික් සතරක් ඇත්තේ යැ. සතර කොණ රශ්මි විහිදුනා රන් රුවන් ගොඩ සතරෙන් ඇත්තේ යැ. ධාතු ගර්භොය සැරැහීමට සතර දිශායෙහි පිහිටුවන ලද බඳුවල මල් පෙත්තෙකැ පෑ හා සමාන වූ රත්පැහැ ඇති මේවන් පාෂාණ භිත්තියෙහි විශේෂ කොටැ කරන ලද විදුලිය මෙන් බබළන්නා වූ දිව්යය කුමාරිකා ඇත්තේ යැ. නොවියැළෙන සුවඳ හා නොමිලෙන මල් හා නො නිවෙන පහන් ද ඇත්තේ යැ.
එහි දුටුගැමුණු මහරජ ධාතු නිධාන කරන දවස් ධාතු කරඬුව රජහු හිස් මුදුනෙන් ආකාශයෙහි සත් තලක් පමණ තැනට නැංග එකල්හි ධාතූන් වහනසේ කරඬුවෙන් නික්මැ සර්ව ඥ විලාසයෙන් ආකාශයෙහි සිටැ යමාමහ පෙළහර දක්වා සවනක් රස් විහිදුවා සියලු ලොව එකාලෝක කොටැ නොඑක් කෙළ ලක්ෂ ගණන් දිව්යි මනුෂ්ය යන් මාර්ගොඵලයට පමුණුවා බුද්ධ වේෂය හැරැ දා කරඬුවට වැදැ ආකාශයෙන් බැසැ රජහු හිස් මුදුනෙහි පිහිටියේ යැ, ඒ රජ දාකරඬුව ගෙනැ තුන්යළක් පැදකුණු කොටැ සරහා තබන ලද රිදී යහන සමීපයට එළැඹැ රත්න පර්යංව ක මත්තෙහි තබා කරඬු පියන උගුළුවා සිටැ ඉදින් මේ ධාතූන් වහනසේ පස්වා දහසක් මුළුල්ලෙහි ලක්ෂ ගණන් මාරයන් විසිනුදු පහ කොටැ පියා නො දී සියලු සත්ත්වයනට චින්තාමාණික්යදයක් මෙන් හිත සැප සිද්ධ කෙරෙමින් සිටිනා සේක් වී නම්, මේ යහන්හි මහා පරිනිර්වා ණ මඤ්චකයෙහි සැතපෙන්නා සේ සැතපෙන සේක්ව” යි සිතී යැ. ධාතූන් වහන්සේ බුද්ධවේශය මවාගානැ න්යා,ග්රෝ ධ ඵලයක් හා සමාන වූ සුගත චීවරය හැඳැපෙරවැ විදුලිය කලබක් හා සමාන වූ පටිධාතුව බැඳැ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අසු අනුව්ය ඤ්ජනයෙන් බළමින් සවනක් රසින් දිලිසෙමින් කෙළක් අගනා රදීයන්හි උතුරු දිගට හිස ලා දකුණු දිගට පය ලා දකුණැලයෙන් සැතැපුණු සේකැ. මෙසේ පන්සාළිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි සියලු සත්ත්වයනට ඵෙහ ලෞකික පාරලෞකික සියලු වැඩ සාධා සිටැ සැතැපෙන්නට වැඩ හොත් බුඳුන් බඳු වූ ධාතු ශරීරයෙන් පවිතු වන බැවින් ඒ දාගබ් අසදෘශ වියැ. ධාතු ගර්භුය රත්නමාලායෙන් අලංකෘත වන බැවින් රත්නමාලි නම් වි යැ. “මෙසේ මෙ බඳු අසදෘශ වූරත්නමාලී නම් චෛත්යියෙක් මතු මත්තෙහි පිහිටන්නේ යැ.”යි වදාළ සේකැ.
ඒ අසා එවේලෙහි
ඒ අසා එවේලෙහි දෙවනපැතිස් රජ්ජුරුවෝ “ස්වාමිනී! ඒ චෛත්ය ය මම කරවමි”යි කිවු යැ. තෙරුන් වහනසේ “මහ රජ්ජුරුවනි! තොප කළ මනා කටයුතු බොහෝ යැ. ඒ සියලු කාර්ය්රු තෙපි කරවු. තොප ගේ මලණුවන් මහානාග රජ්ජුරුවන් ගේ පුත්ර් කාවන්තිස්ස නම් වේ. ඔහු ගේ පුත්රල දුට්ඨ ගාමණි අභය නම් වන්නේ යැ. ඒ රජ තෙම මහා යෝධ වූයේ දස මහ යෝධයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, මහා යෝධ වූ කවඬොලැතා පිටට නැගි; මලය දේශයෙන් අවුත් එළාර නම් දෙමළ රජ්ජුරුවන් හා යුද්ධ කොටැ ජය ගෙනැ යුද්ධ නැමැති සමුද්රම ජලය ඇළැලීමට සමර්ථ පර්ව තයක් වැනි වූයේ, ගන්නා ලද සියලු භූමි මණ්ඩලය ඇතියේ, මහත් වූ චතුරංගිණී සේනාව ඇතියේ, සමුද්ර් තිර නැමැති මෙවුල්දමින් සැරහුණා වූ මහී කාන්තාවට ස්වාමි වූයේ, තොපට මුනුබුරු වූයේ, - ඒ දුටුගැමුණු මහරජ - මෙතැන්හි අසදෘශ වූ රත්නමලී චෛත්යුය කරන්නේ යැ” යි කියා රජ්ජුරුවන් පැහැදවූ සේකැ. එකල්හි රජ්ජුරුවෝ “ඉදින් ස්වාමිනි, මාගේ මුනුබුරාණෝ කවරත් නම්, මා විසින් කරවන ලද්දේ මා”යි කියා දොළොස් රියන් ගල් ටැඹක් ගෙන්වා “දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුරුවන් ගේ මුනුබුරු වූ දුට්ඨ ගාමිණී අභය නම් රජ්ජුරු කෙනෙක් මේ ප්රදදේශයෙහි ථූපයක් කරවතියි” අකුරු කොටවා එතැන්හි පිහිටුවු හ.
මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට වැඩි දෙවන දවස් මහමෙවුනා උයන පිළිගෙනැ, එහි අට තැනෙකැ මල් පූජා කෙරෙමින් මහ පොළොව ගුගුරුවා සහපිරිවරින් නුවරට වැදැ, රජ ගෙයි දී වළදා නන්දන වනයෙහි වැඩහිඳැ අග්ගික්ඛන්ධෝපම සූත්රටය දේශනා කොටැ දහසක් දෙනා මාර්ගි ඵලයට පමුණුවා මහ සෙවුනා උපනට වැඩි සේකැ. තුන් වන දවස් රජගෙයි දී වළදා නන්දන වනයෙහි දී ආශීවිෂෝපම සූත්රො දේශනාව කොටැ පුරුෂයන් දහසක් නිවන් දකවා මහමෙවුනා උයනට වැඩි සේකැ. එදවස් රජ්ජුරුවෝ මහමෙවුනා උයනට ගොස්, තෙරුන් වහන්සේ වැඳැ, ස්වාමිනි! මේ ලංකාද්වීපයෙහි සර්වඥ ශාසනය පිහිටියේ දැ?”යි විචාරා “මහරජ්ජුරුවෙනි! තව නොපිහිටියේ යැ” යි කි කල්හි “එසේ කලැ ස්වාමිනි! සර්වමඥ ශාසනය කවර කලැ ද පිහිටන්නේ?” යැයි විචාරා “යම් දවසෙකැ මෙහි බුදුන්ගේ ආඥායෙන් සීමා බඳනා ලද්දේ වී නම් එදවස් ශාසනය පිහිටියේ නම් වෙන්නේ යැ”යි කී කල්හි “ස්වාමිනි! බුද්ධාඥාව ඇතුළත මම් වෙසෙමි, නුවර ඇතුළත් කොටැ ඉම් හිස බැන්ද මැනැවා”යි කියා “එබැවින් මහ රජ්ජුරුවෙනි, සීමාව යන්නා වූ ස්ථානය දනුව”යි කී කල්හි “යහපත ස්වාමිනි,”යි ගිවිසැ නුවරට වන්නාහු යැ.
ඒ දාගබ ඉන්ද්රානීල මාණික්යාමය වූ භූමියෙහි අටළොස් රියන් රිදී කඳින් හා රන් රිදී පබළු වෛදුර්ය්මාණ මාණික්යහමය වූ ශාඛා මණ්ඩලයෙන් ද බබළන්නා වූ මහා බෝධි වෘක්ෂයෙක් ඇත්තේ යැ. හාත් පසින්ම එලෙන්නා වූ මාණික්ය් කිංකිණික ජාලයෙන් හා සතර කොනැ එලෙන්නා වූ නවලක්ෂයක් අගනා වූ මුතුලැල් කලබින් හා සත්රුවන්මය වූ මල් දම් පියුම් දමින් හා චන්ද්රු සූර්ය්ය ක තාරකාවන්ගෙන් හා ධ්වජ මාලායෙන් ද සැදුම් ලද්දා වූ සෙල් වියන් ඇත්තේය යැ. සත්රුවනින් කරන ලද වේදිකාවෙන් හා මහත් වූ මුතු පතරින් හා රන් රිදී මැණික්ම ය කලස් පංක්තියෙන් ද පිරිවරන ලද මහා බෝ රුක් මුල්හි වට සොළොසෙක් ඇත්තේයැ. එර්යං් ද ක මස්තකයෙහි මාර සේනාව විධවංසනය කොටැ දිව්යඇ බ්ර හ්මයන් විසින් පිරිවරමින් කරන ලද පූජා විඳිමින් උන්නා වූ සර්ව ඥයන් වහන්සේ බඳු වූ සත්රුවන්මය වූ ප්රරතිමා සොළොසෙක් ඇත්තේ යැ. විසිතුරු වූ සත්රුවනින් සරහන ලද කෙළක් කෙළක් අශනා රිදි යහන් ඇත්තේ යැ. හාත්පසින් සර්වරඥයන් වහන්සේ බුදු වූ තැන් පටන් ගෙනැ මහා පරිනිර්වා නය දක්වා සත් රුවනින් කොටැ දක්වන ලද බුද්ධචරිත ඇත්තේ යැ ඉක්බිති දීපංකර පාද මූලයෙහි පටන් ගෙනැ සම්යොක් සම්බෝධිය දක්වා රත්නමය කොටැ දක්වන ලද බෝධිසත්ත්ව චරිත ඇත්තේ යැ. නොයෙක් පංක්තියෙහි අනේක ප්රදකාර වූ විසිතුරු වූ පූජා භාණ්ඩ ගෙනැ සිටි සත්රුවන්මය වූ දිව්යද බ්රවහ්ම පර්ෂූද් ඇත්තේ යැ. වට කොට කඩු ගෙනැ දිවන්නා වූ සන්ධින් යුක්ත රත්නමය වූ දිව්යජ පුත්රත ඇත්තේ යැ. සතර දිශාවෙහි ස්ඵටික මාණික්ය්මය වූ ඇගැ මුදුනෙහි දිලිසෙන්නා වූ මහාර්ඝ වූ මැණික් සතරක් ඇත්තේ යැ. සතර කොණ රශ්මි විහිදුනා රන් රුවන් ගොඩ සතරෙන් ඇත්තේ යැ. ධාතු ගර්භොය සැරැහීමට සතර දිශායෙහි පිහිටුවන ලද බඳුවල මල් පෙත්තෙකැ පෑ හා සමාන වූ රත්පැහැ ඇති මේවන් පාෂාණ භිත්තියෙහි විශේෂ කොටැ කරන ලද විදුලිය මෙන් බබළන්නා වූ දිව්යය කුමාරිකා ඇත්තේ යැ. නොවියැළෙන සුවඳ හා නොමිලෙන මල් හා නො නිවෙන පහන් ද ඇත්තේ යැ.
එහි දුටුගැමුණු මහරජ ධාතු නිධාන කරන දවස් ධාතු කරඬුව රජහු හිස් මුදුනෙන් ආකාශයෙහි සත් තලක් පමණ තැනට නැංග එකල්හි ධාතූන් වහනසේ කරඬුවෙන් නික්මැ සර්ව ඥ විලාසයෙන් ආකාශයෙහි සිටැ යමාමහ පෙළහර දක්වා සවනක් රස් විහිදුවා සියලු ලොව එකාලෝක කොටැ නොඑක් කෙළ ලක්ෂ ගණන් දිව්යි මනුෂ්ය යන් මාර්ගොඵලයට පමුණුවා බුද්ධ වේෂය හැරැ දා කරඬුවට වැදැ ආකාශයෙන් බැසැ රජහු හිස් මුදුනෙහි පිහිටියේ යැ, ඒ රජ දාකරඬුව ගෙනැ තුන්යළක් පැදකුණු කොටැ සරහා තබන ලද රිදී යහන සමීපයට එළැඹැ රත්න පර්යංව ක මත්තෙහි තබා කරඬු පියන උගුළුවා සිටැ ඉදින් මේ ධාතූන් වහනසේ පස්වා දහසක් මුළුල්ලෙහි ලක්ෂ ගණන් මාරයන් විසිනුදු පහ කොටැ පියා නො දී සියලු සත්ත්වයනට චින්තාමාණික්යදයක් මෙන් හිත සැප සිද්ධ කෙරෙමින් සිටිනා සේක් වී නම්, මේ යහන්හි මහා පරිනිර්වා ණ මඤ්චකයෙහි සැතපෙන්නා සේ සැතපෙන සේක්ව” යි සිතී යැ. ධාතූන් වහන්සේ බුද්ධවේශය මවාගානැ න්යා,ග්රෝ ධ ඵලයක් හා සමාන වූ සුගත චීවරය හැඳැපෙරවැ විදුලිය කලබක් හා සමාන වූ පටිධාතුව බැඳැ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අසු අනුව්ය ඤ්ජනයෙන් බළමින් සවනක් රසින් දිලිසෙමින් කෙළක් අගනා රදීයන්හි උතුරු දිගට හිස ලා දකුණු දිගට පය ලා දකුණැලයෙන් සැතැපුණු සේකැ. මෙසේ පන්සාළිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි සියලු සත්ත්වයනට ඵෙහ ලෞකික පාරලෞකික සියලු වැඩ සාධා සිටැ සැතැපෙන්නට වැඩ හොත් බුඳුන් බඳු වූ ධාතු ශරීරයෙන් පවිතු වන බැවින් ඒ දාගබ් අසදෘශ වියැ. ධාතු ගර්භුය රත්නමාලායෙන් අලංකෘත වන බැවින් රත්නමාලි නම් වි යැ. “මෙසේ මෙ බඳු අසදෘශ වූරත්නමාලී නම් චෛත්යියෙක් මතු මත්තෙහි පිහිටන්නේ යැ.”යි වදාළ සේකැ.
ඒ අසා එවේලෙහි
ඒ අසා එවේලෙහි දෙවනපැතිස් රජ්ජුරුවෝ “ස්වාමිනී! ඒ චෛත්ය ය මම කරවමි”යි කිවු යැ. තෙරුන් වහනසේ “මහ රජ්ජුරුවනි! තොප කළ මනා කටයුතු බොහෝ යැ. ඒ සියලු කාර්ය්රු තෙපි කරවු. තොප ගේ මලණුවන් මහානාග රජ්ජුරුවන් ගේ පුත්ර් කාවන්තිස්ස නම් වේ. ඔහු ගේ පුත්රල දුට්ඨ ගාමණි අභය නම් වන්නේ යැ. ඒ රජ තෙම මහා යෝධ වූයේ දස මහ යෝධයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, මහා යෝධ වූ කවඬොලැතා පිටට නැගි; මලය දේශයෙන් අවුත් එළාර නම් දෙමළ රජ්ජුරුවන් හා යුද්ධ කොටැ ජය ගෙනැ යුද්ධ නැමැති සමුද්රම ජලය ඇළැලීමට සමර්ථ පර්ව තයක් වැනි වූයේ, ගන්නා ලද සියලු භූමි මණ්ඩලය ඇතියේ, මහත් වූ චතුරංගිණී සේනාව ඇතියේ, සමුද්ර් තිර නැමැති මෙවුල්දමින් සැරහුණා වූ මහී කාන්තාවට ස්වාමි වූයේ, තොපට මුනුබුරු වූයේ, - ඒ දුටුගැමුණු මහරජ - මෙතැන්හි අසදෘශ වූ රත්නමලී චෛත්යුය කරන්නේ යැ” යි කියා රජ්ජුරුවන් පැහැදවූ සේකැ. එකල්හි රජ්ජුරුවෝ “ඉදින් ස්වාමිනි, මාගේ මුනුබුරාණෝ කවරත් නම්, මා විසින් කරවන ලද්දේ මා”යි කියා දොළොස් රියන් ගල් ටැඹක් ගෙන්වා “දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුරුවන් ගේ මුනුබුරු වූ දුට්ඨ ගාමිණී අභය නම් රජ්ජුරු කෙනෙක් මේ ප්රදදේශයෙහි ථූපයක් කරවතියි” අකුරු කොටවා එතැන්හි පිහිටුවු හ.
මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට වැඩි දෙවන දවස් මහමෙවුනා උයන පිළිගෙනැ, එහි අට තැනෙකැ මල් පූජා කෙරෙමින් මහ පොළොව ගුගුරුවා සහපිරිවරින් නුවරට වැදැ, රජ ගෙයි දී වළදා නන්දන වනයෙහි වැඩහිඳැ අග්ගික්ඛන්ධෝපම සූත්රටය දේශනා කොටැ දහසක් දෙනා මාර්ගි ඵලයට පමුණුවා මහ සෙවුනා උපනට වැඩි සේකැ. තුන් වන දවස් රජගෙයි දී වළදා නන්දන වනයෙහි දී ආශීවිෂෝපම සූත්රො දේශනාව කොටැ පුරුෂයන් දහසක් නිවන් දකවා මහමෙවුනා උයනට වැඩි සේකැ. එදවස් රජ්ජුරුවෝ මහමෙවුනා උයනට ගොස්, තෙරුන් වහන්සේ වැඳැ, ස්වාමිනි! මේ ලංකාද්වීපයෙහි සර්වඥ ශාසනය පිහිටියේ දැ?”යි විචාරා “මහරජ්ජුරුවෙනි! තව නොපිහිටියේ යැ” යි කි කල්හි “එසේ කලැ ස්වාමිනි! සර්වමඥ ශාසනය කවර කලැ ද පිහිටන්නේ?” යැයි විචාරා “යම් දවසෙකැ මෙහි බුදුන්ගේ ආඥායෙන් සීමා බඳනා ලද්දේ වී නම් එදවස් ශාසනය පිහිටියේ නම් වෙන්නේ යැ”යි කී කල්හි “ස්වාමිනි! බුද්ධාඥාව ඇතුළත මම් වෙසෙමි, නුවර ඇතුළත් කොටැ ඉම් හිස බැන්ද මැනැවා”යි කියා “එබැවින් මහ රජ්ජුරුවෙනි, සීමාව යන්නා වූ ස්ථානය දනුව”යි කී කල්හි “යහපත ස්වාමිනි,”යි ගිවිසැ නුවරට වන්නාහු යැ.
4. සීමා බන්ධන කථාව
මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේමිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ සතර වනු දවස් රජගෙයි දී වළදා නන්දන වනයෙහි දී අනමනග්ගිය නම් වඋ සූත්රව දේශනාව කොටැ දහසක් ප්රාීණීන් හට අමෘත පානය කරවා මහමෙවුනා උයනට වන් සේකැ. එදවස් දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ උදාසන මැ නුවර බෙරලවා විහාරයද මාර්ගවය ද නුවර ද සරහා, තුමු සර්වාරභරණයෙන් විභූ ෂිත වැ එසේ මැ ස්ර්වාරභරණයෙන් සැරහුණා වූ දෙවඟනන් බඳු වරඟනන් පිරිවරා, ශක්ර් දේවේන්ද්රැ ලීලාවෙන් සරහා පිළියෙළ කරවනලද උතුම් වූ රථයකට පැනනැඟී, හස්ති අශ්ව රථ පදාතිලක්ෂණ වූ සිවුරඟ සෙනඟ පිරිවරා නුවර සිසාරා ඇවිදිනාහු, මහමෙවුනා උයනට ගොස්, තෙරුන් වහන්සේ වැඳැ, ඒ තෙරුන් වහන්සේ හා සමඟ කොළොම් හොය සීමා තොටින් මත්තේ පහණ තොටට ගොස්, එහි කොත් මලුයෙහි සිටැ මඟුලැතුන් දෙදෙනකු යොදන ලද රන් නඟුලක් ගෙනැ හීවිටක් දක්වමින් විහාරය හා නුවර ද පැදකුණු කොටැ සීමා මාර්ගැයෙහි හිවිට ලමින් පහණ තොටට මැ පැමිණියෝ යැ.
මහාපදුම යැ කුඤ්ජර යැ යන මඟුලැතුන් දෙන්නකු පළමු වන කොත්මලුයෙහි දී රන්නගුලෙහි යොදාගෙනැ සිවුරඟ සෙනඟ පිරිවරා, ස්ථවිරයන් වහනසේ හා සමඟ ඒ දෙවන පෑතිස්ස රජජුරුවෝ රන් නගුල ගෙනැ හිවිටක් දක්වමින් සරහන ලද පුන්කලස හා රන්දද රිදීදද හා රන්තලි රිදිතලි හා කස්තුරු කපුරු කළුවැල් තුවරලා සඳුන්සුණු හා මිණිදඬුවැටපහන් හා දුමලොසු ආදී වූ සියලු භාණ්ඩයෙන් ද රන්කැටපත් රිදී කැටපත් රන්කේල් රිදීකේල් මල් පිරූ රන්කරඬු රිදීකරඬු හා මල්ඇගෑ යන ආදී වූ ජූජාභාණ්ඩයෙන් ද සර්ව්ශරණයෙන් සැරහුණා වූ පුරාඞ්ගනාවන් විසින් ද පිරිවරන ලදු වැ, හෙළ නෙළුම් වනයක් බඳු වූ ධවලාතපත්රණ සමූහයෙන් යුක්ත වැ මහා සේනාව පිරිවරා පඤ්චංගික හා මංගල ගීතිකාවෙන් ද දස දික් පුරමින්. සාධු නාදයෙන් හා දහස් ගණන් පිළි හිස නටවා ඔල්වර හඬ ගැසෘම් ද සංඛ්යාාත වූ මහතත් උත්සවයෙන් පූජායෙන් යුක්ත වැ, විහාරය හා නුවරත් පැදකුණු කෙරෙමින් සීමා මාර්ග්යෙහි හිවිට ලා ගෙනැ කොලොම් හොයැ පහණ තොටට මැ පැමිණියාහු යැ.
එහෙයින් කියන ලදි.
“මහාපදුමෝ කුඤ්ජරාවෝ ව උහෝ නාගා මුසඞ්ගලා
සුවණ්ණ නඬ්ගලේ යුත්තා පඨමෙ කුන්තමාලකේ
චතුරඞ්ගමහාසේනෝ සහ ථෙරේහි ඛත්තියෝ,
ගහෙත්වා නඞ්ගලං සිතං දස්සයන්තෝ අරින්දමෝ
සමලඞ්කතං පුණ්ණඝටං නානාරාගධජං හුභං
පාතිං චන්දනචුණ්ණා ච දීපං ධූපකටච්ජුකං
ආදාසං කදලිං පුප්ඵසමුග්ගං කුසුමග්ඝියං,
සිමන්තිනුභි ඡත්තාදිං ගහෙත්වා පරිචාරිතෝ.
නානාතුරියසංඝුට්ඨෝ බලෝඝපරචාරිතෝ,
ථුතිමංගලගීතෙහි පූරයන්තෝ චතුද්දියං
සාධුකාරනිනාදෙහි වේලුක්ඛෙපසතේහි ච,
මහතා ඡණපූජාය කසන්තෝ භූමිපෝ අගා.
විහාරඤ්ච පුඤ්වෙච කුරුමානෝ පදක්ඛිණං
සීමාය ගමනනට්ඨානං නදිං පත්වා සමාපයි”යි
ඒ සීමා මාර්ගාය මෙසේ දත යුතුමේ ඒ සීමා මාර්ගය කොලොම් හොයැ පහණ තොටින් කුඹල් වළට ගියේ යැ එයින් කොරමයිල්ට ගියේ යැ. එතැනින් මුරුත පොකුණට ගියේ යැ. එයින් විජයාරාම නම් උයනෙහි උතුරු දොරටුවට ගියේ යැ. එයින් ඇත් කුඹු පහණට ගියේ යැ. එයින් තෝවිටි මැදට ගියේ යැ. එතැනින් බයා වැව කොග්ගලට ගියේ යැ. එතැනින් මහසෝන් මැදට ගියේ යැ. එයින් දිග්ගල්විලට ගියේ යැ. එයින් පෙහෙලි නම් සැඩොල්ගම වම්භාගයෙන් ඉවත් කොටැ කඹුරු දෙවොලට වමත් පැස සැඩොල් සොහොනට ගියේ යැ. එතැනින් හිම නුගයට ගියේයැ. එයින් බෙලඟණට ගියේ යැ. එතැනින් නික්මැ ජෝතිය යැ ගිරි යැ කුම්භණ්ඩ යැ. යන නම් ඇති නිගණ්ඪයන් තුන් දෙනා ගේ ආශ්රයමයන් ඇතුළත් කොටැ නො එක් පරිබ්රාමජකයන් ගේ අරම්වලින් ඉවත් කොටැ හියගල් සමපයෙහි දියවස් නම් බමුණා ගේ දෙවොලට ගියේ යැ. එතැනින් තෙලුම් පෙළට ගියේ යැ. එතැනින් තල චතුෂ්කයට ගියේ යැ. එතැනින් කලස කලා තොටට ගියේ යැ. එතැන් පටන් සීමා මාර්ගිය හෝ ඉවුරින් සිංහ ස්නාන නම් නිථියට ගොස්, හෝතෙරින් මැ යන්නේ පහණ කොට කූඩවලපහණට ගොස් එතැන්හි දී සීමාව ගැළපුණේ වි යැ. මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ මේ සීමා මාර්ඟදය අනුවැ වට කොටැ ඇවිදිනා සේක් නිමිත්තය ගැළැපුණු කල්හි “ලංකා ද්වීපයෙහි ශාසනය ඉන්ද්රාඛීලයක් මෙන් ස්ථීර වැ මනා කොටැ පිහිටියේ යැ”යි කියා නො එක් දහස්සූවහස් ගණන් දිව්ය මනුෂ්යහයෝ සාධුකාර පැවැත් වූවාහ යැ.
එයින් කියන ලදි:-
නදීපාසාණතිත්ථමහි පාසාණකුඪවාටකං
තතෝ කුම්බලවාටඤ්ච මහානිපං තතෝ අගා.
තතෝ කකුධපාලිඤ්ච මහා අඞ්ගණකං තතෝ
තතෝ බුජ්ජමාතුලඤ්ච මරුත්තපොක්ඛරණීං තතෝ.
විජයාරාමඋය්යාලනේ උත්තරද්වාරකොඨතෝ,
ගජකුම්ඟකපාසාණං ථුසවට්ටිකමජ්ඣතෝ.
අහසේඛලාකපාසාණං මහාසුසානමජ්ඣතෝ,
දීඝාපාසාණකං ගන්ත්වා කම්මාරදේව චාමතෝ.
නිග්රොාධ්මඞ්ගණං ගන්ත්වා ඟියගල්ලසමීපකේ,
දියවාසබ්රාසහ්මණස්ස දේවෝකං පුබ්බදක්ඛිණං.
තතෝ තේලුමපාලිඤ්ච තතෝ තාලවතුක්කගෝ,
අස්සමණ්ඬලවාමෙන සසපාණං තතෝ අගා.
තතෝ මරුම්බතිත්ථඤ්ච තතෝ උද්දං නදිං අගා,
කූලන්තේනේව සෝ යාව තිත්ථං මඬ්ගලසම්මතං.
සිහසිනානතිත්ථෙන උග්ගන්ත්වා තීරතෝ වජං,
පාසාණතිත්ථං ගන්ත්වාන නිමිත්තං ඝට්ටයි ඉසි.
නිමිත්තේන නිමිත්තෙන්තු ඝට්ටිතේ දේවමානුසයා,
සාධුකාරං පවත්තේසුං සාසනං සුප්පතිට්ඨිතං” යි,
මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුරුවන් විසින් දක්වා ගෙනැ යනලද හිවිට ඇති මහ සීමායෙහි නිමිත්ත කිර්තනය කොටැ ථූපාරාම මලුව ආදි කොටැ ඇති දෙතිස් ඛණ්ඩ සිමාවන් පිණිසැ අභ්ය න්තර නිමිත්තයන් හා සීමාන්තර නිමිත්තයන් කීර්තනය කොටැ මහපොළොව ගුගුරුවමින් සියලු සීමාවන් බැඳි සේකැ. කර්මව වාක්ය්යා ගේ කෙළවර මැ සීමා නිමිත්තයන් පිට කොටැ කොටැ සියලු සීමාවෝ යටින් දියපොළොව අවසන් කොටැ බටුවාහු යැ. මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට වැඩ සතර වන දවස් මැ යම් තාක් ශාසනය අන්තර්ධන වේ නම් ඒ තාක් පවත්නා සීමා බන්ධනය කළ සේකැ.
මහාපදුම යැ කුඤ්ජර යැ යන මඟුලැතුන් දෙන්නකු පළමු වන කොත්මලුයෙහි දී රන්නගුලෙහි යොදාගෙනැ සිවුරඟ සෙනඟ පිරිවරා, ස්ථවිරයන් වහනසේ හා සමඟ ඒ දෙවන පෑතිස්ස රජජුරුවෝ රන් නගුල ගෙනැ හිවිටක් දක්වමින් සරහන ලද පුන්කලස හා රන්දද රිදීදද හා රන්තලි රිදිතලි හා කස්තුරු කපුරු කළුවැල් තුවරලා සඳුන්සුණු හා මිණිදඬුවැටපහන් හා දුමලොසු ආදී වූ සියලු භාණ්ඩයෙන් ද රන්කැටපත් රිදී කැටපත් රන්කේල් රිදීකේල් මල් පිරූ රන්කරඬු රිදීකරඬු හා මල්ඇගෑ යන ආදී වූ ජූජාභාණ්ඩයෙන් ද සර්ව්ශරණයෙන් සැරහුණා වූ පුරාඞ්ගනාවන් විසින් ද පිරිවරන ලදු වැ, හෙළ නෙළුම් වනයක් බඳු වූ ධවලාතපත්රණ සමූහයෙන් යුක්ත වැ මහා සේනාව පිරිවරා පඤ්චංගික හා මංගල ගීතිකාවෙන් ද දස දික් පුරමින්. සාධු නාදයෙන් හා දහස් ගණන් පිළි හිස නටවා ඔල්වර හඬ ගැසෘම් ද සංඛ්යාාත වූ මහතත් උත්සවයෙන් පූජායෙන් යුක්ත වැ, විහාරය හා නුවරත් පැදකුණු කෙරෙමින් සීමා මාර්ග්යෙහි හිවිට ලා ගෙනැ කොලොම් හොයැ පහණ තොටට මැ පැමිණියාහු යැ.
එහෙයින් කියන ලදි.
“මහාපදුමෝ කුඤ්ජරාවෝ ව උහෝ නාගා මුසඞ්ගලා
සුවණ්ණ නඬ්ගලේ යුත්තා පඨමෙ කුන්තමාලකේ
චතුරඞ්ගමහාසේනෝ සහ ථෙරේහි ඛත්තියෝ,
ගහෙත්වා නඞ්ගලං සිතං දස්සයන්තෝ අරින්දමෝ
සමලඞ්කතං පුණ්ණඝටං නානාරාගධජං හුභං
පාතිං චන්දනචුණ්ණා ච දීපං ධූපකටච්ජුකං
ආදාසං කදලිං පුප්ඵසමුග්ගං කුසුමග්ඝියං,
සිමන්තිනුභි ඡත්තාදිං ගහෙත්වා පරිචාරිතෝ.
නානාතුරියසංඝුට්ඨෝ බලෝඝපරචාරිතෝ,
ථුතිමංගලගීතෙහි පූරයන්තෝ චතුද්දියං
සාධුකාරනිනාදෙහි වේලුක්ඛෙපසතේහි ච,
මහතා ඡණපූජාය කසන්තෝ භූමිපෝ අගා.
විහාරඤ්ච පුඤ්වෙච කුරුමානෝ පදක්ඛිණං
සීමාය ගමනනට්ඨානං නදිං පත්වා සමාපයි”යි
ඒ සීමා මාර්ගාය මෙසේ දත යුතුමේ ඒ සීමා මාර්ගය කොලොම් හොයැ පහණ තොටින් කුඹල් වළට ගියේ යැ එයින් කොරමයිල්ට ගියේ යැ. එතැනින් මුරුත පොකුණට ගියේ යැ. එයින් විජයාරාම නම් උයනෙහි උතුරු දොරටුවට ගියේ යැ. එයින් ඇත් කුඹු පහණට ගියේ යැ. එයින් තෝවිටි මැදට ගියේ යැ. එතැනින් බයා වැව කොග්ගලට ගියේ යැ. එතැනින් මහසෝන් මැදට ගියේ යැ. එයින් දිග්ගල්විලට ගියේ යැ. එයින් පෙහෙලි නම් සැඩොල්ගම වම්භාගයෙන් ඉවත් කොටැ කඹුරු දෙවොලට වමත් පැස සැඩොල් සොහොනට ගියේ යැ. එතැනින් හිම නුගයට ගියේයැ. එයින් බෙලඟණට ගියේ යැ. එතැනින් නික්මැ ජෝතිය යැ ගිරි යැ කුම්භණ්ඩ යැ. යන නම් ඇති නිගණ්ඪයන් තුන් දෙනා ගේ ආශ්රයමයන් ඇතුළත් කොටැ නො එක් පරිබ්රාමජකයන් ගේ අරම්වලින් ඉවත් කොටැ හියගල් සමපයෙහි දියවස් නම් බමුණා ගේ දෙවොලට ගියේ යැ. එතැනින් තෙලුම් පෙළට ගියේ යැ. එතැනින් තල චතුෂ්කයට ගියේ යැ. එතැනින් කලස කලා තොටට ගියේ යැ. එතැන් පටන් සීමා මාර්ගිය හෝ ඉවුරින් සිංහ ස්නාන නම් නිථියට ගොස්, හෝතෙරින් මැ යන්නේ පහණ කොට කූඩවලපහණට ගොස් එතැන්හි දී සීමාව ගැළපුණේ වි යැ. මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ මේ සීමා මාර්ඟදය අනුවැ වට කොටැ ඇවිදිනා සේක් නිමිත්තය ගැළැපුණු කල්හි “ලංකා ද්වීපයෙහි ශාසනය ඉන්ද්රාඛීලයක් මෙන් ස්ථීර වැ මනා කොටැ පිහිටියේ යැ”යි කියා නො එක් දහස්සූවහස් ගණන් දිව්ය මනුෂ්යහයෝ සාධුකාර පැවැත් වූවාහ යැ.
එයින් කියන ලදි:-
නදීපාසාණතිත්ථමහි පාසාණකුඪවාටකං
තතෝ කුම්බලවාටඤ්ච මහානිපං තතෝ අගා.
තතෝ කකුධපාලිඤ්ච මහා අඞ්ගණකං තතෝ
තතෝ බුජ්ජමාතුලඤ්ච මරුත්තපොක්ඛරණීං තතෝ.
විජයාරාමඋය්යාලනේ උත්තරද්වාරකොඨතෝ,
ගජකුම්ඟකපාසාණං ථුසවට්ටිකමජ්ඣතෝ.
අහසේඛලාකපාසාණං මහාසුසානමජ්ඣතෝ,
දීඝාපාසාණකං ගන්ත්වා කම්මාරදේව චාමතෝ.
නිග්රොාධ්මඞ්ගණං ගන්ත්වා ඟියගල්ලසමීපකේ,
දියවාසබ්රාසහ්මණස්ස දේවෝකං පුබ්බදක්ඛිණං.
තතෝ තේලුමපාලිඤ්ච තතෝ තාලවතුක්කගෝ,
අස්සමණ්ඬලවාමෙන සසපාණං තතෝ අගා.
තතෝ මරුම්බතිත්ථඤ්ච තතෝ උද්දං නදිං අගා,
කූලන්තේනේව සෝ යාව තිත්ථං මඬ්ගලසම්මතං.
සිහසිනානතිත්ථෙන උග්ගන්ත්වා තීරතෝ වජං,
පාසාණතිත්ථං ගන්ත්වාන නිමිත්තං ඝට්ටයි ඉසි.
නිමිත්තේන නිමිත්තෙන්තු ඝට්ටිතේ දේවමානුසයා,
සාධුකාරං පවත්තේසුං සාසනං සුප්පතිට්ඨිතං” යි,
මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුරුවන් විසින් දක්වා ගෙනැ යනලද හිවිට ඇති මහ සීමායෙහි නිමිත්ත කිර්තනය කොටැ ථූපාරාම මලුව ආදි කොටැ ඇති දෙතිස් ඛණ්ඩ සිමාවන් පිණිසැ අභ්ය න්තර නිමිත්තයන් හා සීමාන්තර නිමිත්තයන් කීර්තනය කොටැ මහපොළොව ගුගුරුවමින් සියලු සීමාවන් බැඳි සේකැ. කර්මව වාක්ය්යා ගේ කෙළවර මැ සීමා නිමිත්තයන් පිට කොටැ කොටැ සියලු සීමාවෝ යටින් දියපොළොව අවසන් කොටැ බටුවාහු යැ. මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට වැඩ සතර වන දවස් මැ යම් තාක් ශාසනය අන්තර්ධන වේ නම් ඒ තාක් පවත්නා සීමා බන්ධනය කළ සේකැ.
5. ශාසනාන්තර්ධාන කථාව
තව ද ශාසනාන්තර්ධානය නම් කවරේ යැ යත්:
අධිගම අන්තර්ධානය, ප්ර තිපත්ති අන්තර්ධානය, පර්යාෙන් ප්ති අන්තර්ධානය, ලිඞ්ග අන්තර්ධානය, ධාතු අන්තර්ධානය යන මේ පස යි. මෙහි අධිගම නම් සසර මාර්ග යැ. සතර ඵල යැ. සතර ප්රමතිසංවිදා යැ, ෂඩ් අභිඥා යැ ත්රිමවිද්යා, යැ ය් යන මේ අධිගමය පිරිහෙන්නේ පටිසම්හිදා පටන් පිරිහෙයි. බුදුන් පිරිනිවී දහසක් හවුරු දක්වා ප්රිතිසංවිදා උපදවන්නට සමර්ථ වෙති. එයින් මත්තේ ෂඩහිඥා උපදවති. එයින් මත්තේ ත්රිරවිද්යාන උපදවති. කල් යත් යත් එයින් උපදවන්නට අසමථ වූවාහු ශුෂ්කවිදර්ශමක වෙති. මෙසේ අනුක්රිමයෙන් අනගැමි වෙති. සෙදගැමි වෙති. සෝවාන් වෙති. මොවුන් ඇති කල්හි අධිගමය අන්තර්හිත නම් නො වෙයි පශ්විම සෝවාන්හු ගේ ජීවිතක්ෂයයෙන් අධිගමය අන්තර්ධාන වෙයි.
මේ අධිගම අන්තර්ධාන යැ.
ප්රඅතිපත්ති අන්තර්ධාන නම් ධ්යාින විදර්ශහන මාර්ගයඵල උපදවන්නට අසමර්ථු වුවාහු චතුෂ්පාරිශූද්ධි ශිලය මැ රකිති. කල් යත් යත් සිල් සම්පූර්ණ කොටැ විර්ය් ච ද කරම්හ. මාර්ගලඵල උපදවන්නට අසමර්ථොයම්හ. ඇන් ආර්ය්ාිඥ ධම්ර් ප්ර්තිවේධ නැති; වැර විහිඳැ කුසිත වීමෙන් ඔවුනොවුනට චෝදනා කාරණා නො කොටැ ඔවුනොවුනන් කෙරෙහි කුකුස් නො කොටැ වාසය කෙරෙති. එතැන් පටන් ගෙනැ කුදු මහත් ශික්ෂාපද මර්දනය කෙරෙති. කල් යත් යත්ථුල්ලච්චයාපත්තියට අවදිති. ඉක්බිති ගරුකාපත්තියට අවදිති. පාරාජිකා පමණක් රක්ෂා කෙරෙති. සතර පාරාජිකා පමණක් රක්නා භික්ෂූන් ඇති කල්හි ප්රෂතිපත්ති අන්තර්හිත නම් නො වේ. පශ්විම භික්ෂුන් ගේ ශීල භෙදයෙන් හෝ ජීවිතක්ෂයෙන් හෝ අන්තර්ධාන වේ.
මේ ප්ර්තිපත්ති අන්තර්ධාන යැ.
පර්යාර් පති නම්: ත්රි පිටක බුද්ධ වචනයෙහි පාලි හා අථිකතා යම් තාක් කල් පවතී නම් ඒ තාක් කල්ර්ය්ත ප්ති සම්පූර්ණ නම් වෙයි. කල් යත් යත් කලි යුගයෙහි රජ දරුවෝ අධර්මිෂ්ඨ වෙති. ඔවුන අධර්මිෂ්ඨ වූ කලැ රාජමාත්යානදීහු අධර්මිෂ්ඨ වෙති. ඔවුන් බලා රට වැස්සෝ ද දනව් වැස්සෝ ද අධර්මිෂ්ඨ වෙති. ඔවුන්ගේ අධාර්මිකතායෙන් කලට වැසි නො වෙයි. ශස්යන සමෘද්ධිය නැති විමෙන් ප්ර ත්යාය දායකයෝ භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට ප්ර්ත්යෘය දෙන්නට අසමථී වෙති. භික්ෂුහු ප්රයත්යකයෙන් මිරිකුණාහ පර්ය්ත්යප්ති ධරන්නට අසමර්ථ වෙති. කල් යත් යත් පර්ය්ාර්ප්ති පිරිහෙයි. අර්ථප වශයෙන් ධරන්නට අසමර්ථට වූවාහු පාලි වශයෙන් ධරති. කල් යත් යත් සියලු පාලිය ධරන්නට ද අසමර්ථථ වෙති.
පළමුවැ අභිධර්මරපිටකය මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ පිරහෙයි. ඒ පිරිහෙන්නේත් ප්රස්ථානප්රෙකරණයෙහි පටන් ගෙනැ ධම්සඟුණු දක්වා අනුක්රනමයෙන් සප්තප්ර්කරණය පිරිඟෙයි. මෙසේ අභිධර්ම පිටකය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ සූත්රර පිටකය පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ අඞ්ගෝත්තර සඟියෙහි ඒකාදශ නිපාතයෙහි පටන් ගෙනැ ඒකකනිපාත දක්වා අනුක්ර්මයෙන් පිරිහෙයි. මෙසේ අඞ්ගෝත්තර සඟිය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙණ සංයුත් සඟිය පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ චක්රැ පෙය්යාෙලයෙහි පටන් ගෙනැ ඕඝතරණය දක්වා පිරිහෙයි. මෙසේ සංයුත් සඟිය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ මැදුම් සභිය පිරහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ ඉන්ද්රිමය භාවනාවෙහි පටන් ගෙනැ මූලපර්යාිිරි දකවා පිරිහෙයි. මෙසේ මැඳුම් සභිය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ දික් සඟිය පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ දශෝත්තරසූත්රියෙහි පටන් ගෙනැ බ්රදහ්මජාල සූත්රෙය දක්වා පිරිහෙයි. දික්සඟිය පිරිහුණු කලැ පිටකය පිරිහී ගියේ නම් වෙයි.
මෙසේ පිටකද්වයය පිරිහුණු කලැ විනය පිටකය හා ජාතක මෙ පමණක් ධරති. එහි විනය පිටකය ලජ්ජිහු මැ ධරති. ලාභ කැමැත්තෝ ජාතක මැ ධරති. ඔහු දූ කල් යත් යත් ජානක ධරන්නට අසමත්ථි වෙති. එහි පළමු කොටැ වෙස්සන්තර ජාතකය පිරිහෙයි. ඉක්බිති ප්රකතිලොම ක්රභමයෙන් අපණ්ණක ජාතකය දක්වා පිරිහෙයි. විනය පිටකය ද කල් යත් යත් මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙනනේ පිරිවාරයෙහි පටන් ගෙනැ භික්ඛු විහඞ්ගය දක්වා අනුක්ර.මයෙන් පිරිහී මාතෘකායෙහි සිටිනේ යැ. මාතෘකාව පිරිහී නිදානෝද්දේශමාත්රරයෙහි සිටින්නේ යැ. නිදානෝද්දේශය පිරිහුණු කල්හි විනයපිටකය අන්තර්ධිත නම් වෙයි. යම්තාක් කල් පිරිහුන් මනුෂ්යණයන් කොරහි සකර පදයෙන් යුක්ත වූ ගාථාවක් පවතී නම්, ඒ තාක් කල් පර්යාකල් ප්ති අන්තර්ධාන නො වේ. යම් කලෙකැ සැදෑ ඇති රත්නත්ත්රළයෙහි ප්ර සන්න රජ්ජුරු කෙනෙක් බණ අසනු කැමිති වැ ඇත්කඳ මත්තෙහි රන් කරඬුයෙකැ දහසින් බඳ පියල්ලක් තබා බුදුන් වදාළ සතර පදයකින් යුක්ත ගාථාවක් දන්නා කෙනෙක් ඇත්නම් මේ දහසින් බඳ සියල්ල ගනිත්වා”යි නුවර බෙර පියවි කරවා, ගන්නක්හු නො ලදින් “එක් වාරයෙකැ බෙර ලැවු කල අසන්නෝත් වෙත් මැ යැ නො අසන්නෝත් වෙත් මැ යැ” යි තුන් වායෙකැ බෙර ලවා රාජ පුරුෂයෝ
අධිගම අන්තර්ධානය, ප්ර තිපත්ති අන්තර්ධානය, පර්යාෙන් ප්ති අන්තර්ධානය, ලිඞ්ග අන්තර්ධානය, ධාතු අන්තර්ධානය යන මේ පස යි. මෙහි අධිගම නම් සසර මාර්ග යැ. සතර ඵල යැ. සතර ප්රමතිසංවිදා යැ, ෂඩ් අභිඥා යැ ත්රිමවිද්යා, යැ ය් යන මේ අධිගමය පිරිහෙන්නේ පටිසම්හිදා පටන් පිරිහෙයි. බුදුන් පිරිනිවී දහසක් හවුරු දක්වා ප්රිතිසංවිදා උපදවන්නට සමර්ථ වෙති. එයින් මත්තේ ෂඩහිඥා උපදවති. එයින් මත්තේ ත්රිරවිද්යාන උපදවති. කල් යත් යත් එයින් උපදවන්නට අසමථ වූවාහු ශුෂ්කවිදර්ශමක වෙති. මෙසේ අනුක්රිමයෙන් අනගැමි වෙති. සෙදගැමි වෙති. සෝවාන් වෙති. මොවුන් ඇති කල්හි අධිගමය අන්තර්හිත නම් නො වෙයි පශ්විම සෝවාන්හු ගේ ජීවිතක්ෂයයෙන් අධිගමය අන්තර්ධාන වෙයි.
මේ අධිගම අන්තර්ධාන යැ.
ප්රඅතිපත්ති අන්තර්ධාන නම් ධ්යාින විදර්ශහන මාර්ගයඵල උපදවන්නට අසමර්ථු වුවාහු චතුෂ්පාරිශූද්ධි ශිලය මැ රකිති. කල් යත් යත් සිල් සම්පූර්ණ කොටැ විර්ය් ච ද කරම්හ. මාර්ගලඵල උපදවන්නට අසමර්ථොයම්හ. ඇන් ආර්ය්ාිඥ ධම්ර් ප්ර්තිවේධ නැති; වැර විහිඳැ කුසිත වීමෙන් ඔවුනොවුනට චෝදනා කාරණා නො කොටැ ඔවුනොවුනන් කෙරෙහි කුකුස් නො කොටැ වාසය කෙරෙති. එතැන් පටන් ගෙනැ කුදු මහත් ශික්ෂාපද මර්දනය කෙරෙති. කල් යත් යත්ථුල්ලච්චයාපත්තියට අවදිති. ඉක්බිති ගරුකාපත්තියට අවදිති. පාරාජිකා පමණක් රක්ෂා කෙරෙති. සතර පාරාජිකා පමණක් රක්නා භික්ෂූන් ඇති කල්හි ප්රෂතිපත්ති අන්තර්හිත නම් නො වේ. පශ්විම භික්ෂුන් ගේ ශීල භෙදයෙන් හෝ ජීවිතක්ෂයෙන් හෝ අන්තර්ධාන වේ.
මේ ප්ර්තිපත්ති අන්තර්ධාන යැ.
පර්යාර් පති නම්: ත්රි පිටක බුද්ධ වචනයෙහි පාලි හා අථිකතා යම් තාක් කල් පවතී නම් ඒ තාක් කල්ර්ය්ත ප්ති සම්පූර්ණ නම් වෙයි. කල් යත් යත් කලි යුගයෙහි රජ දරුවෝ අධර්මිෂ්ඨ වෙති. ඔවුන අධර්මිෂ්ඨ වූ කලැ රාජමාත්යානදීහු අධර්මිෂ්ඨ වෙති. ඔවුන් බලා රට වැස්සෝ ද දනව් වැස්සෝ ද අධර්මිෂ්ඨ වෙති. ඔවුන්ගේ අධාර්මිකතායෙන් කලට වැසි නො වෙයි. ශස්යන සමෘද්ධිය නැති විමෙන් ප්ර ත්යාය දායකයෝ භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට ප්ර්ත්යෘය දෙන්නට අසමථී වෙති. භික්ෂුහු ප්රයත්යකයෙන් මිරිකුණාහ පර්ය්ත්යප්ති ධරන්නට අසමර්ථ වෙති. කල් යත් යත් පර්ය්ාර්ප්ති පිරිහෙයි. අර්ථප වශයෙන් ධරන්නට අසමර්ථට වූවාහු පාලි වශයෙන් ධරති. කල් යත් යත් සියලු පාලිය ධරන්නට ද අසමර්ථථ වෙති.
පළමුවැ අභිධර්මරපිටකය මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ පිරහෙයි. ඒ පිරිහෙන්නේත් ප්රස්ථානප්රෙකරණයෙහි පටන් ගෙනැ ධම්සඟුණු දක්වා අනුක්රනමයෙන් සප්තප්ර්කරණය පිරිඟෙයි. මෙසේ අභිධර්ම පිටකය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ සූත්රර පිටකය පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ අඞ්ගෝත්තර සඟියෙහි ඒකාදශ නිපාතයෙහි පටන් ගෙනැ ඒකකනිපාත දක්වා අනුක්ර්මයෙන් පිරිහෙයි. මෙසේ අඞ්ගෝත්තර සඟිය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙණ සංයුත් සඟිය පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ චක්රැ පෙය්යාෙලයෙහි පටන් ගෙනැ ඕඝතරණය දක්වා පිරිහෙයි. මෙසේ සංයුත් සඟිය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ මැදුම් සභිය පිරහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ ඉන්ද්රිමය භාවනාවෙහි පටන් ගෙනැ මූලපර්යාිිරි දකවා පිරිහෙයි. මෙසේ මැඳුම් සභිය පිරිහුණු කලැ මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ දික් සඟිය පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙන්නේ දශෝත්තරසූත්රියෙහි පටන් ගෙනැ බ්රදහ්මජාල සූත්රෙය දක්වා පිරිහෙයි. දික්සඟිය පිරිහුණු කලැ පිටකය පිරිහී ගියේ නම් වෙයි.
මෙසේ පිටකද්වයය පිරිහුණු කලැ විනය පිටකය හා ජාතක මෙ පමණක් ධරති. එහි විනය පිටකය ලජ්ජිහු මැ ධරති. ලාභ කැමැත්තෝ ජාතක මැ ධරති. ඔහු දූ කල් යත් යත් ජානක ධරන්නට අසමත්ථි වෙති. එහි පළමු කොටැ වෙස්සන්තර ජාතකය පිරිහෙයි. ඉක්බිති ප්රකතිලොම ක්රභමයෙන් අපණ්ණක ජාතකය දක්වා පිරිහෙයි. විනය පිටකය ද කල් යත් යත් මස්තකයෙහි පටන් ගෙනැ පිරිහෙයි. එ ද පිරිහෙනනේ පිරිවාරයෙහි පටන් ගෙනැ භික්ඛු විහඞ්ගය දක්වා අනුක්ර.මයෙන් පිරිහී මාතෘකායෙහි සිටිනේ යැ. මාතෘකාව පිරිහී නිදානෝද්දේශමාත්රරයෙහි සිටින්නේ යැ. නිදානෝද්දේශය පිරිහුණු කල්හි විනයපිටකය අන්තර්ධිත නම් වෙයි. යම්තාක් කල් පිරිහුන් මනුෂ්යණයන් කොරහි සකර පදයෙන් යුක්ත වූ ගාථාවක් පවතී නම්, ඒ තාක් කල් පර්යාකල් ප්ති අන්තර්ධාන නො වේ. යම් කලෙකැ සැදෑ ඇති රත්නත්ත්රළයෙහි ප්ර සන්න රජ්ජුරු කෙනෙක් බණ අසනු කැමිති වැ ඇත්කඳ මත්තෙහි රන් කරඬුයෙකැ දහසින් බඳ පියල්ලක් තබා බුදුන් වදාළ සතර පදයකින් යුක්ත ගාථාවක් දන්නා කෙනෙක් ඇත්නම් මේ දහසින් බඳ සියල්ල ගනිත්වා”යි නුවර බෙර පියවි කරවා, ගන්නක්හු නො ලදින් “එක් වාරයෙකැ බෙර ලැවු කල අසන්නෝත් වෙත් මැ යැ නො අසන්නෝත් වෙත් මැ යැ” යි තුන් වායෙකැ බෙර ලවා රාජ පුරුෂයෝ
මහාවිහාර ප්රතිග්රහණ කථා
ගන්නක්හු නො ලදින් දහසින් බැඳි පියල්ල රජගෙට මැ ගෙනවුන් දෙත් නම් එකල්හි පර්යාලදිනප්ති අන්තර්හිත නම් වියැ.
]මේ පර්යාර්යාප්තිඅන්තිතර්ධාන යි.ලිඞ්ගාන්තර්ධාන නම්: කල් යත් යත් භික්ෂුන් ගේ චිවර ගහණ පාත්ර ග්ර්හණ සම්මිඤ්ජන සපාරණ ආලෝකන ප්රතසාදාවහ නො වෙයි. නිඝණ්ඨයන් ගත් ලබු පාත්රහ මෙන් භික්ෂුහු පාත්රතයන් අත්කරින් එල්වා ගෙනැ ඇවිදිති. කල් යත් යත් අග්රරබාහුයෙන් බහා අතින් ගෙනැ හෝ සාල්ලෙහි ලා එල්ලා ගෙනැ හෝ ඇවිදිති. සිවුරු දූ රැදීම සරුප් නො කොටැ දන්ත වර්ණල කොටැ රඳාගෙනැ අවිදිති. කල් යත් යත් සිවුරු රැදිමුදු නො වෙයි. දා සිඳ දෙකෙළවර මැසීමුදු කැප කිරිමුදු නො වෙයි. තව ද කල් යත් යත් දෙකැ මැ නො කොටැ දා සිඳ පරිව්රාිජකයන් සේ ඇවිදිති. කල් යත් යත් සිවුරු කඩක් අතැ හෝ කරැ හෝ කෙහෙයෙහි හෝ බැඳ ගෙනැ කුටුම්බසණ්ඨාපනය කොටැ සා වපුට ජීවිකා කොටැ ඇවිදිති. එකල්හි දන් දෙන්නා වූ සත්ත්වයෝ සංඝයා උදෙසා ඔවුනට මැ දෙති. මෙසේ දෙන්නාවූ දානය අසඞ්ඛ්යත අප්රාමේය වන්නේ යැ. එයින් වදාළහ බුදුහු:-
“හවිස්සන්ති බෝ පනානන්ද අනාගතමද්ධානං ගෝත්ර්භූනෝ කාසාවකණ්ඨා දුස්සීලං පාපධම්මා. තේසු දුස්සිලේසු සංඝං උද්දිස්ස දානං දස්සන්ති, තදාපහං ආනන්ද සංඝ ගතං දත්ඛිණං අසංඛෙය්යංඝ අප්පමෙය්යසන්ති වදාමි” යි.
ඉක්බිත්තෙන් කල් යත් යත් අනේකප්රදකාර වූ අකුශල ධර්මඝයන් කරන්නාහු “මේ ප්ර්පඤ්ච යැ. අපට මින් කම් කිම් දැ” යි සිවුරු කංකංා වලට දමාපියති. එකල්හි වේශය අන්තර්හිත නම් වේ.
මේ ලිඞ්ගානතර්ධාන යි.ධාතු අන්තර්ඞාන නම්: ඒ ඒ තන්හි සත්කාර සම්මාන නොලබන ධාතූන් වහන්සේ බුදුන් ගේ අධිෂ්ඨාන බලයෙන් සත්කාර සම්මාන ලබන තැනට වඩනා සේකැ. කල්යත් යත් හැම තන්හි සත්කාර සම්මාන නො වේ. එකල්හි මේ ලක්දිව ධාතූහු රැස් වූ රුවන්මැලි දාගබට වඩනා සේකැ. රුවන්මැලි දාගබින් නාග දීපයෙහි කිරිපළු චෛත්යැයට වඩනා සේකැ. එයින් මහබෝ මැඩට වඩනා සේකැ.නාග ලෝකයෙහි ද පිහිටියා වූ ධාතූන් වහනසේ මහබෝමැඬට වඩනා සේකැ. අබ ඇටයක් සා මහාබධිප්ය ර්ංකයෙහි රැස්වැ සර්ව ඥවෙශය මවා ගෙනැ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශිත්යමනුව්යිඤ්ජනඛයාමප්රෂභා කේතුමාලාඞ්කරයෙන් ද සම්පූර්ණැ වැ මහ බෝමැඩ පර්යංෙ ක බන්ධනය කොටැ වැඩහුන් සර්වඞඥයන් ගේ ශරීර ශෝභාව දක්වා ගණ්ඩම්බ වෘක්ෂ මූලයෙහි දී කළ ප්රා තිභාර්ය්්ව ය මෙන් ප්රාදතිභාර්ය්ංෙ ය කොටැ සවනක් රස් විහිදුවා දසදහසක් සක්වළ ආලෝක පතුරුවන සේකැ. එතැනට යන්නා වූ මන්ෂ්ය යෝ නැත. දසදහසක් සක්වළ දිව්ය බ්රාහිමයෝ රැස් වැ “අප බුදුහු අද පරිනිර්වා්ණය කරන සේකැ. මේ අපගේ පශ්විම දර්ශාන යැ. මෙතැන් පටන් මුළු ලොව ඒකාන්ධකාර වෙ” යි කියා සජීවි සර්වදඥයන් පරිනිර්වානණය කරන දවසට වඩා මහත් වූ කරුණායෙන් එඬති. අනාගාමීන් හා ක්ෂිණාහ්රනවයන් හැරැ අවශෙෂයෝ ස්වභාවයෙන් සිටිනට අසමර්ථඑ වෙති.
එකල්හි ධාතු ශරීරයෙන් කේජෝ ධාතු උද්ගත වැ බ්රෙහ්ම ලෝක දක්වා නැඟෙයි. අබ ඇටක් ධාතුව කුදු ඇති කලැ එකාකාරයෙන් සිටැ දිලිසෙයි. ධාතු හැම දිලිහි නිවී ගිය කල්හි ධාතු පරිනිර්වාවණ නම් වෙයි. මෙසේ මහත්වු අනුභාව දක්වා ධාතු අන්තර්ඬාන වූ කල්හි දිව්යි ප්රාහ්මයෝ බුදුන් පිරිනිවී දවස් මෙන් දිව්ය වූ ගඳ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් තූවළුර් ඝෝෂායෙන් ද පූජා කොටැ තුන් යළක් පැදකුණු කොටැ වැඳැ “අනාගතයෙහි උපදනා බුදුන් දකුමෝව” යි කියා තමන් තමන්ගේ වාසස්ථනයට යෙත්. මේ ධාතු අන්නර්ඞාන යි.
මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට වැඩි සතර වන දවසේ මෙ බඳු වූ පස් වැදෑරුම් හාසනාන්තර්ඞානය දක්වා පවත්නා වූ සීමා බන්ධනය කළ සේකැ. පස්වන දවස් රජගෙයි දී වළඳා නන්දන වනයෙහි දී බජ්ජනියපර්යාකැ පය නම් වූ සූත්ර දේශනාව කොටැ දහසක් දෙනා අමෘත පානය කරවා, මෙසේ සවන දවස් ගෝමයපිණ්ඩි නම් සූත්රළදේශනාවක් ද සත්වන දවස් ධම්සක්පවතුන් සූත්රස දේශනාව ද කොටැ සතියක් ඇතුළත අටදහස් පන්සියයක් ප්රාකණීන් අමා මහ නිවන් දක්වා සත්තව විනයනය කෙරෙමින් ලෝකයෙහි ධර්ම දේශනා කරන්නන් නොලද හකි බැවින් අන්තැනකට නො ගොස් මනුෂ්යේයනට කුශලවර්ඞනය කෙරෙමින් ඒ මහමෙවුනා උයන්හි මැ වුසු සේකැ. ලෝකයෙහි ධර්ම දේශකයෝ දුර්ලභයෝ මැ යි. එයින් වදාළහ, බුදුහු:
පඤ්චන්නං ලිව්ඡඡවී රතනානං පාතුභාවෝ දුලලබෝ ලෝකස්මිං කතමෙසං පඤ්චන්නං ? තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පාතුභවෝ දුල්ලභෝ ලාකස්මිං. තථාගතප්පවේදිතස්ස ධම්ම විනයස්ස දේසේතා පුග්ගලෝ දුල්ලභෝ ලෝකස්මිං තථාගතප්ප වෙිදිතස්ස ධම්මවිනයස්ස දේසිතස්ස විඤ්ඤාතා පුග්ගලෝ දුල්ලභෝ ලෝකස්මිං, කතඤ්ඤෑ කතවේදී සුග්ගලෝ දුල්ලහෝ ලෝකස්මිං, ඉමේසං බෝ ලිච්ඡවී පඤ්චන්නං පාතුභාවෝ දුල්ලභෝ ලෝකස්මි’” යි.
එකල්හි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ මහමෙවුනා උයන්හි යම් සේ සිංහයා ගේ වාලධි කෙළවර වැදගත් තැනැ බෝධි ගෙය වේ ද, දකුණු පස පිහිටි තැනැ නාග ඵණාකාර වූ මහා ප්රාතසාදය වේ ද, වම් පය පිහිටි තැනැ සන්නිපාත ශාලාව වේ ද, නාභිස්ථානයෙහි ධාතු ගෙය වේ ද, වමැලයෙහි රාශිමාලකය වේ ද, දකුණත පිහිටි තැනැ භෝජන ශාලාව වේ ද, වම් අත පිහිටි තැනැ බුබ්බුලාකාර වූ රත්නමාලී චෛත්ය ය වේ ද, ග්රිඅවය පිහිටි තැන කණ්ඨ නම් පුෂ්කරණීය වේ ද, කර පෙරළා දකුණැලයෙන් බලන්න හුගේ දෘෂ්ටිය හුණු තැනැ මහපිළිම ගෙය වේද, එපරිද්දෙන් මැ සිංහ වික්රිෂඩිත කොටැ පළමු පන්සියයක් රහතන් පිරිවරා අවුත් එ් ඒ ස්ථානයෙහි සමාපත්තියට සමවැදැ වැඩ හිඳැ සර්වළඥයන් වහන්සේ වැඩිසේකැ. පසු වැ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ රහත් භික්ෂුන් පිරිවරා අවුත් පොළොව ගුගුරවා උයන් පිළිගත් සේකැ. එසේ හෙයින් මෙබඳු වූ - මහතුන් ගේ වාසයට යෝග්යග වූ විහාරය මහා විහාරය නම් වේ” යි කියා, එහි කාලප්රුසාදය යැ, ලෝවා මහා ප්රාමසාදය යැ, ලාබත් ගෙ යැ, ෙභා්ජනශාලාව යැ, සුණහාත පිරිවෙණ යැ, දික්සක්මන් පිරිවෙණ යැ, ඵලග්ගු පිරිවෙණ යැ; තෙරවස් පිරිවෙණ යැ, මුරුගණ පිරිවෙණ යැ, දික්සඳසෙනෙවියා පිරිවෙණ යැ, රාත්රි ස්ථාන යැ, දිවාස්ථාන යැ, සක්මන් යැ, පොකුණු යැ යන මේ සියල්ලෙන් සරහා විහාර ප්රරතිෂ්ඨාපනය කළ සේකැ.
දෙවනපෑතිස් රජ යැ යන වචනයෙන් හැඟවුණා වූ නම් ඇති සුන්දර වූ ප්රනඥා ඇති ඒ රජ මේ ලංකාද්වීපයෙහි නිර්මසල වූ ප්ර ඥා ඇති මහ මිහිඳු මහ තෙරන් වහන්සේ නිසා පළමු කොටැ මේ මහා විහාරය කැරැවූයේ ය.
එයින් කියන ලදී;
“දේවානම්පියවචනෝ පගූළ්හනාමෝ
ලංකායං පඨමිමං මහාවිහාරං,
රාජා සෝ සුමති මහා මහින්දථෙරං
ආගම්මලමතිමෙත්ථ කාරයිත්ථ”යි
මහා විහාර ප්රතිග්රහණ කථා යි.
]මේ පර්යාර්යාප්තිඅන්තිතර්ධාන යි.ලිඞ්ගාන්තර්ධාන නම්: කල් යත් යත් භික්ෂුන් ගේ චිවර ගහණ පාත්ර ග්ර්හණ සම්මිඤ්ජන සපාරණ ආලෝකන ප්රතසාදාවහ නො වෙයි. නිඝණ්ඨයන් ගත් ලබු පාත්රහ මෙන් භික්ෂුහු පාත්රතයන් අත්කරින් එල්වා ගෙනැ ඇවිදිති. කල් යත් යත් අග්රරබාහුයෙන් බහා අතින් ගෙනැ හෝ සාල්ලෙහි ලා එල්ලා ගෙනැ හෝ ඇවිදිති. සිවුරු දූ රැදීම සරුප් නො කොටැ දන්ත වර්ණල කොටැ රඳාගෙනැ අවිදිති. කල් යත් යත් සිවුරු රැදිමුදු නො වෙයි. දා සිඳ දෙකෙළවර මැසීමුදු කැප කිරිමුදු නො වෙයි. තව ද කල් යත් යත් දෙකැ මැ නො කොටැ දා සිඳ පරිව්රාිජකයන් සේ ඇවිදිති. කල් යත් යත් සිවුරු කඩක් අතැ හෝ කරැ හෝ කෙහෙයෙහි හෝ බැඳ ගෙනැ කුටුම්බසණ්ඨාපනය කොටැ සා වපුට ජීවිකා කොටැ ඇවිදිති. එකල්හි දන් දෙන්නා වූ සත්ත්වයෝ සංඝයා උදෙසා ඔවුනට මැ දෙති. මෙසේ දෙන්නාවූ දානය අසඞ්ඛ්යත අප්රාමේය වන්නේ යැ. එයින් වදාළහ බුදුහු:-
“හවිස්සන්ති බෝ පනානන්ද අනාගතමද්ධානං ගෝත්ර්භූනෝ කාසාවකණ්ඨා දුස්සීලං පාපධම්මා. තේසු දුස්සිලේසු සංඝං උද්දිස්ස දානං දස්සන්ති, තදාපහං ආනන්ද සංඝ ගතං දත්ඛිණං අසංඛෙය්යංඝ අප්පමෙය්යසන්ති වදාමි” යි.
ඉක්බිත්තෙන් කල් යත් යත් අනේකප්රදකාර වූ අකුශල ධර්මඝයන් කරන්නාහු “මේ ප්ර්පඤ්ච යැ. අපට මින් කම් කිම් දැ” යි සිවුරු කංකංා වලට දමාපියති. එකල්හි වේශය අන්තර්හිත නම් වේ.
මේ ලිඞ්ගානතර්ධාන යි.ධාතු අන්තර්ඞාන නම්: ඒ ඒ තන්හි සත්කාර සම්මාන නොලබන ධාතූන් වහන්සේ බුදුන් ගේ අධිෂ්ඨාන බලයෙන් සත්කාර සම්මාන ලබන තැනට වඩනා සේකැ. කල්යත් යත් හැම තන්හි සත්කාර සම්මාන නො වේ. එකල්හි මේ ලක්දිව ධාතූහු රැස් වූ රුවන්මැලි දාගබට වඩනා සේකැ. රුවන්මැලි දාගබින් නාග දීපයෙහි කිරිපළු චෛත්යැයට වඩනා සේකැ. එයින් මහබෝ මැඩට වඩනා සේකැ.නාග ලෝකයෙහි ද පිහිටියා වූ ධාතූන් වහනසේ මහබෝමැඬට වඩනා සේකැ. අබ ඇටයක් සා මහාබධිප්ය ර්ංකයෙහි රැස්වැ සර්ව ඥවෙශය මවා ගෙනැ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශිත්යමනුව්යිඤ්ජනඛයාමප්රෂභා කේතුමාලාඞ්කරයෙන් ද සම්පූර්ණැ වැ මහ බෝමැඩ පර්යංෙ ක බන්ධනය කොටැ වැඩහුන් සර්වඞඥයන් ගේ ශරීර ශෝභාව දක්වා ගණ්ඩම්බ වෘක්ෂ මූලයෙහි දී කළ ප්රා තිභාර්ය්්ව ය මෙන් ප්රාදතිභාර්ය්ංෙ ය කොටැ සවනක් රස් විහිදුවා දසදහසක් සක්වළ ආලෝක පතුරුවන සේකැ. එතැනට යන්නා වූ මන්ෂ්ය යෝ නැත. දසදහසක් සක්වළ දිව්ය බ්රාහිමයෝ රැස් වැ “අප බුදුහු අද පරිනිර්වා්ණය කරන සේකැ. මේ අපගේ පශ්විම දර්ශාන යැ. මෙතැන් පටන් මුළු ලොව ඒකාන්ධකාර වෙ” යි කියා සජීවි සර්වදඥයන් පරිනිර්වානණය කරන දවසට වඩා මහත් වූ කරුණායෙන් එඬති. අනාගාමීන් හා ක්ෂිණාහ්රනවයන් හැරැ අවශෙෂයෝ ස්වභාවයෙන් සිටිනට අසමර්ථඑ වෙති.
එකල්හි ධාතු ශරීරයෙන් කේජෝ ධාතු උද්ගත වැ බ්රෙහ්ම ලෝක දක්වා නැඟෙයි. අබ ඇටක් ධාතුව කුදු ඇති කලැ එකාකාරයෙන් සිටැ දිලිසෙයි. ධාතු හැම දිලිහි නිවී ගිය කල්හි ධාතු පරිනිර්වාවණ නම් වෙයි. මෙසේ මහත්වු අනුභාව දක්වා ධාතු අන්තර්ඬාන වූ කල්හි දිව්යි ප්රාහ්මයෝ බුදුන් පිරිනිවී දවස් මෙන් දිව්ය වූ ගඳ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් තූවළුර් ඝෝෂායෙන් ද පූජා කොටැ තුන් යළක් පැදකුණු කොටැ වැඳැ “අනාගතයෙහි උපදනා බුදුන් දකුමෝව” යි කියා තමන් තමන්ගේ වාසස්ථනයට යෙත්. මේ ධාතු අන්නර්ඞාන යි.
මෙසේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට වැඩි සතර වන දවසේ මෙ බඳු වූ පස් වැදෑරුම් හාසනාන්තර්ඞානය දක්වා පවත්නා වූ සීමා බන්ධනය කළ සේකැ. පස්වන දවස් රජගෙයි දී වළඳා නන්දන වනයෙහි දී බජ්ජනියපර්යාකැ පය නම් වූ සූත්ර දේශනාව කොටැ දහසක් දෙනා අමෘත පානය කරවා, මෙසේ සවන දවස් ගෝමයපිණ්ඩි නම් සූත්රළදේශනාවක් ද සත්වන දවස් ධම්සක්පවතුන් සූත්රස දේශනාව ද කොටැ සතියක් ඇතුළත අටදහස් පන්සියයක් ප්රාකණීන් අමා මහ නිවන් දක්වා සත්තව විනයනය කෙරෙමින් ලෝකයෙහි ධර්ම දේශනා කරන්නන් නොලද හකි බැවින් අන්තැනකට නො ගොස් මනුෂ්යේයනට කුශලවර්ඞනය කෙරෙමින් ඒ මහමෙවුනා උයන්හි මැ වුසු සේකැ. ලෝකයෙහි ධර්ම දේශකයෝ දුර්ලභයෝ මැ යි. එයින් වදාළහ, බුදුහු:
පඤ්චන්නං ලිව්ඡඡවී රතනානං පාතුභාවෝ දුලලබෝ ලෝකස්මිං කතමෙසං පඤ්චන්නං ? තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පාතුභවෝ දුල්ලභෝ ලාකස්මිං. තථාගතප්පවේදිතස්ස ධම්ම විනයස්ස දේසේතා පුග්ගලෝ දුල්ලභෝ ලෝකස්මිං තථාගතප්ප වෙිදිතස්ස ධම්මවිනයස්ස දේසිතස්ස විඤ්ඤාතා පුග්ගලෝ දුල්ලභෝ ලෝකස්මිං, කතඤ්ඤෑ කතවේදී සුග්ගලෝ දුල්ලහෝ ලෝකස්මිං, ඉමේසං බෝ ලිච්ඡවී පඤ්චන්නං පාතුභාවෝ දුල්ලභෝ ලෝකස්මි’” යි.
එකල්හි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ මහමෙවුනා උයන්හි යම් සේ සිංහයා ගේ වාලධි කෙළවර වැදගත් තැනැ බෝධි ගෙය වේ ද, දකුණු පස පිහිටි තැනැ නාග ඵණාකාර වූ මහා ප්රාතසාදය වේ ද, වම් පය පිහිටි තැනැ සන්නිපාත ශාලාව වේ ද, නාභිස්ථානයෙහි ධාතු ගෙය වේ ද, වමැලයෙහි රාශිමාලකය වේ ද, දකුණත පිහිටි තැනැ භෝජන ශාලාව වේ ද, වම් අත පිහිටි තැනැ බුබ්බුලාකාර වූ රත්නමාලී චෛත්ය ය වේ ද, ග්රිඅවය පිහිටි තැන කණ්ඨ නම් පුෂ්කරණීය වේ ද, කර පෙරළා දකුණැලයෙන් බලන්න හුගේ දෘෂ්ටිය හුණු තැනැ මහපිළිම ගෙය වේද, එපරිද්දෙන් මැ සිංහ වික්රිෂඩිත කොටැ පළමු පන්සියයක් රහතන් පිරිවරා අවුත් එ් ඒ ස්ථානයෙහි සමාපත්තියට සමවැදැ වැඩ හිඳැ සර්වළඥයන් වහන්සේ වැඩිසේකැ. පසු වැ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහනසේ රහත් භික්ෂුන් පිරිවරා අවුත් පොළොව ගුගුරවා උයන් පිළිගත් සේකැ. එසේ හෙයින් මෙබඳු වූ - මහතුන් ගේ වාසයට යෝග්යග වූ විහාරය මහා විහාරය නම් වේ” යි කියා, එහි කාලප්රුසාදය යැ, ලෝවා මහා ප්රාමසාදය යැ, ලාබත් ගෙ යැ, ෙභා්ජනශාලාව යැ, සුණහාත පිරිවෙණ යැ, දික්සක්මන් පිරිවෙණ යැ, ඵලග්ගු පිරිවෙණ යැ; තෙරවස් පිරිවෙණ යැ, මුරුගණ පිරිවෙණ යැ, දික්සඳසෙනෙවියා පිරිවෙණ යැ, රාත්රි ස්ථාන යැ, දිවාස්ථාන යැ, සක්මන් යැ, පොකුණු යැ යන මේ සියල්ලෙන් සරහා විහාර ප්රරතිෂ්ඨාපනය කළ සේකැ.
දෙවනපෑතිස් රජ යැ යන වචනයෙන් හැඟවුණා වූ නම් ඇති සුන්දර වූ ප්රනඥා ඇති ඒ රජ මේ ලංකාද්වීපයෙහි නිර්මසල වූ ප්ර ඥා ඇති මහ මිහිඳු මහ තෙරන් වහන්සේ නිසා පළමු කොටැ මේ මහා විහාරය කැරැවූයේ ය.
එයින් කියන ලදී;
“දේවානම්පියවචනෝ පගූළ්හනාමෝ
ලංකායං පඨමිමං මහාවිහාරං,
රාජා සෝ සුමති මහා මහින්දථෙරං
ආගම්මලමතිමෙත්ථ කාරයිත්ථ”යි
මහා විහාර ප්රතිග්රහණ කථා යි.
චෛත්යිගිරි ප්රතිග්රහණ කථා
ඉක්බිත්තෙන් මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ නුවර සිඟා ජන සංග්රවහය කරන සේක්, රජගෙයි දී වළඳා රාජ්ය සංග්රවහය කරන සේක්, තමන් වහන්සේ ලංකාවට වැඩි සවිසි වන දවස් මහමෙවුනා උයන්හි පිහිටි තිස්සාරාම විහාරයෙහි වැස, මිහින්තලයෙහි දූ විහාරයක් පිහිටුවනු කැමැති වැ ඇසළ මස මැදි පුරතෙළෙස්වක් දිනයෙහි රජ්ජුරුවන් ගේ අන්තඃපුරයෙහි දි ආගෝත්තර සඟියැ ඒකාදශ නිපාතයෙහි මහා අප්රුදාන යූත්රාරන්ත දේශනාව කොටැ නැගෙනහිරි වාසල් දොරින් නික්මැ සෑගිරියට විඩි සේකැ. එකල්හි රජ්ජුරුවෝ “තෙරුන් වහන්සේ අපට කර කොටැ අවවාද කළ සේක. ඉදින් වැඩ පියන සේක් දෝහෝ” යි සිතා රථයට පැන නැගි, බිසෝවරුන් දෙදෙනාත් රථයෙහි මැ ලා ගෙනැ මහා සේනාව පිරිවරා සෑගිරියට ගොස්, බිසෝවරුන් දෙදෙනා එක් තැනෙකැ ඉවත් කොටැ රඳවා,ඉතා මිරිකීගියාවූ ස්වරූපයෙන් තෙරුන් වහන්සේ සමීපයට පැමිණැ “මහ රජ්ජුරුවෙනි! තෙපි කුමක් සඳහා මෙබඳු වූ උෂ්ණ වේලායෙහි මිරිකෙමින් අවුදැ”යි කි කල්හි “ස්වාමීනි, දැන් ‘ස්ථවිරයන් වහන්සේ වඩනා කැමති සේක් දෝහෝ’යි සිතා අමි”යි කිවු යැ. මහරජ්ජුරුවෙනි, අපි යනු කැමැත්තෝ නො වම් හ එතෙකුදු වූවත් මෙහි වසම්හ”යි කී කල්හි එකෙණෙහි මැ කාඤ්ච නචෛත්යාංපගණය පිරිවරා අට සැටක් ගල් ලෙන්වල කර්ම්න්තයට පටන් ගන්වා නුවරට මැ ගියෝ යැ. එදවස් මැ රජ්ජුරුවන් ගේ බෑනණු වූ මහා අරිට්ඨ නම් අමාත්යය පුත්ර තෙම රජ්ජුරුවන් අන්දන්වා පස්පනසක් පමණ මල් බෑයන් හා සමඟ තෙරුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ, ආර්ය්් හ මාර්ගස නැමැති පොකුණෙහි ගැලී මාර්ගේඥාන නැමැති ජලයෙන් කෙලෙස් නැමැති මල සෝධා, භය ළැඡ්ජා නැමැති සළු හැඳැ, සිල් නැමැති සුවඳ විෙලවුනගෙල්වා, අරිහත් ඵල නැමැති ආභරණයෙන් සැරැහි, පඤ්ච විමුක්ති නැමැති මල්දම් පැළැඳ සතර සෘද්ඩිපාද නැමැති මිරිවැඩි පයැ ලා, නිර්වාතණ නැමැති පුරයට වැඳැ, ධර්මල නැමැති ප්රා සාදයට නැඟි, නිවන් නැමැති මාලේ වෙසෙමින්, විත්තෛකාග්රටතා සැපයෙන් යුක්ත වැ වසන්නේ යැ. එ කල්හි දෙසැටක් පමණ ක්ෂිණාශ්ර වයන් වහන්සේ ඇසළ මසැ පුණු පොහෝ දවස් රජ්ජුරුවන් විසින් දෙන ලද විහාර ඇති සේක්. පෑලවිය දවස් වස් වැස, දිව්යි මනුෂ්යරයනට සංග්රවහ කෙරෙමින් සෑගිරි විහාරයෙහි විසූ සේකැ.
තවද, ඒ දිව්යන මනුෂ්යු සමූහයෝ ආර්ය්්සේ ගණයා විසින් පිරිවරන ලද ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ද ගුණයෙන් දශ දිග්හි පතළා වූ යසස් ඇති ඒ ආර්ය්ු ම ගණයා ද, චතුර්විධ ප්රරත්යය සදහා තමන් කරා පැමිණියවුනට තුමු ඔවුන් කරා එළඹැ බලවත් වූ ප්රීේති ප්ර මෝදයෙන් සුක්ත වැ පූජා සත්කාරා දී වශයෙන් සම්භාවනා කරන්නාහු බොහෝ වූ කුශල රාශියක් රැස් කළාහු යැ.
එහෙයින් කියන ලදී;
“දෙවමනුස්සගණෝ ගන්නන්තං
තඤ්ව ගණං ගුණවිත්ථතකිත්තිං,
යාතමුප්පෙච්ච ව මානයමානා
පුඤ්ඤවයං විපුලං අකරිසුං”යි
චෛත්යවගිරි විහාර ප්රුතිග්ර්හණ කථා යි
තවද, ඒ දිව්යන මනුෂ්යු සමූහයෝ ආර්ය්්සේ ගණයා විසින් පිරිවරන ලද ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ද ගුණයෙන් දශ දිග්හි පතළා වූ යසස් ඇති ඒ ආර්ය්ු ම ගණයා ද, චතුර්විධ ප්රරත්යය සදහා තමන් කරා පැමිණියවුනට තුමු ඔවුන් කරා එළඹැ බලවත් වූ ප්රීේති ප්ර මෝදයෙන් සුක්ත වැ පූජා සත්කාරා දී වශයෙන් සම්භාවනා කරන්නාහු බොහෝ වූ කුශල රාශියක් රැස් කළාහු යැ.
එහෙයින් කියන ලදී;
“දෙවමනුස්සගණෝ ගන්නන්තං
තඤ්ව ගණං ගුණවිත්ථතකිත්තිං,
යාතමුප්පෙච්ච ව මානයමානා
පුඤ්ඤවයං විපුලං අකරිසුං”යි
චෛත්යවගිරි විහාර ප්රුතිග්ර්හණ කථා යි
ධාත්වාගමන කථා
ඉක්බිත්තෙන් මිහිඳු මහ තෙරුත් වහන්සේඉක්බිත්තෙන් මිහිඳු මහ තෙරුත් වහන්සේ ප්රරධාන කොටැ දෙසැටක් පමණ ක්ෂීණාශ්රනවයන් වහන්සේ දසබෑ කෙනෙකුන් ගෙන් ගැවසී ගත්තා වූ රජ කුලය පහදවා, සෑගිරියෙහි වසු වැසැ වප් මසැ මැදි පොහෝ දිනයෙහි පවාරණ පිණිසැ රැස් වූ කල්හි, යඟදුරු මුදුනෙහි අග්රෝ යැ මහික යැ ධූම යැ රජස් යැ රාහු යැ යන පඤ්චෝපක්ලේශයෙන් විනිර්මුක්ත වූ බුද්ධෝත්පාදයෙන් හෙබියා වූ සත්ත්ව ලෝකයා ගේ රම්ය් බව දන්නා සදහා, ලෝක පාල දේවතාවන් විසින් පූර්ව දිගින් ඔසවන ලද රිදීමය වූ මහ කැටපතක් මෙන් පෙනී, නිම්වළල්ලෙහි ගෙනැ පෙරළනු ලබන්නා වූ රිදීසකක් මෙන් සශ්රී ක වූ පූර්ණ, චන්ද්රල මණ්ඩලය ආකාශපථයට පැන නැංගේ යැ. එකල්හි රජත ඝටයෙකින් නික්මුණා වූ ක්ෂීර ධිරයෙන් සෝදනු ලබන්නා වූ දිශා භාගයන් ඇත්තාක් වැනි වූ, රිදි විමෙනකිනගෙිලිහුණා වූ මුතුවැල හා දෑසමන් මල් දම් ද හෙළ දුහුල් හා හෙළ උපුල් ද සමූහයෙන් ගැවැසි ගත්තාක් වැනි වූ, චතුරූපක්ලේශයෙන් විනිර්මුක්ත වූ පූර්ණ චන්ද්රවලෝක සමූහයෙන් බබළන්නා වූ ඒ රාත්රි්යෙහි දෙසැටක් රහතන් වහන්සේ විශුද්ධි පවාරණයෙන් පැවැරූ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ආයුෂ්මත් වූ මිහිදු මහ තේරුන් වහන්සේ හල් මසැ මැදි පොහෝ දිනෙහි ආර්ය් වූ ගණයා පිරිවරා රාජ කුලයට ගොස්, වළදා අන්තයෙහි “මහරජ්ජුරුවෙනි, අප විසින් බුදුහු නො දක්නා ලද බොහෝකල් ඇත්තේ යැ. මෙතෙක් දවස් අසරණ වශයෙන් වුසුම්හ. එහෙයින් ජම්බුද්වීපයට යනු කැමැත්තම්හ”යි කියා, ස්වාමිණි! නුඹ වහන්සේ ‘බුදුහු පිරිනිව් සේකැ’ යි පළමු කී සේක් නොවේ දැ” කී කල්හි “මහරජ්ජුරුවෙනි, ඒකාන්තයෙන් බුදුහු පිරිනිවි සේක් මැ යැ. එතෙකුදු වුවත් බුදුන් ගේ ශාරීරික ධාතුන් වහන්සේ ඇති වැ සිටි සේක් වේ දැ ”යි කියා, රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනි, මව්සින් අදහස දන්නා ලදී. ථුපයක් කෙරෙමි. ධාතු කොයින් ලැබේ දැ”යි කී කල්හි “මහ රජ්ජුරුවෙනි, සුමන සාමණෙරයන් හා සමග කථා කරවු”යි වදාළ සේක් යැ.
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් විසින් ආරාධනා කරනු ලබන්නා වූ සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ “මහ රජ්ජරුවෙනි, තෙපි විථි කසළ හරවා; ධජපතාක පුන් කලස කෙහෙල් තොරණ ආදින් සරසා පිරිවර හා සමග උපෝසථ සීලය සමාදන් වැගෙනැ සියලු පංචාඩ්ගිකතූර්ය්ස නාදයෙන් ඒකනිඩ්ඝෝෂ කරවා, මඟුලැතු සියලු හස්ත්යඩලඩ්කාරයෙන් සරහා, ඔහ් මුදුන් මස්තකයෙහි ධවලච්ඡත්රෙ නංවා, සවස් වේලෙහි මහානාගවනෝද්යා නයට අභිමුඛ වැ යවු, ඒකාන්තයෙන් එතැන්හිදි ධාතු ලබන්නෝ වේ දැ” යි කී සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් මිහිදු මහ තෙරුන් වහන්සේ සෑගිරියට ගොස් සාමණේරයන් වහන්සේ කැඳවා “සුමනයෙනි, මෙසේ එවූ. ජම්බුද්වීපයෙහි තොප ගේ මුත්තණුවන් ධර්ම ශෝක රජ්ජුරුවන් හා ශක්රග දේවේන්ද්රයයන් ද කරා ගොස් ධාතු ගෙනෙව” යි වදාළ සේකැ “යහපත, ස්වාමීනි”යි කියා සාමණේරයන් වහන්සේ එකෙණෙහි මැ පාසිවුරු ගෙනැ ආකාශයට පැන නැගී පැළලුප් නුවර දොරටු සමීපයට බැසැ නැගෙනහිර මහසල් ගස මුලැ තබන ලද ලංකාද්වීපයට මතු ගෙනැ එනු ලබන්නා වූ මහා බෝධිය කාර්ත්තිකෝත් සවය හා සමග පවත්නා පූජාවෙන් පුදන්නා දැකැ, රජ්ජුරුවන් සමීපයට ගොස් “මහ රජ්ජ්රුවෙනි, තොප ගේ යහළු වූ දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවෝ බුද්ධ ශාසනයෙහි ප්රාසන්නයෝ යැ. දාගබක් පිහිටුවනු කැමැත්තෝ යැ.තොප අතැ ධාතු ඇත. ඒ ධාතු මට දෙව”යි කියා ඒ ධර්මැශෝක රජ්ජරුවන් විසින් බුදුන් වැළඳු පාත්රවය ගෙනැ සුවඳ සුන්නෙන් උලා උතුම් මුතු හා සමාන වූ ධාතු පුරා දුන් කල්හි ඒ ධාතු හැර ගෙනැ, ශක්ර් දේවේන්ද්ර යන් සමීපයට ගොස් ‘ස්වාමීනි! සුමන සාමණෙරයන් වහන්ස, කුමක් කොටැ ඇවිදුනා සේක් දැ”යි කී කල්හි, ශක්ර දේවේද්රයෙනි, කතපි අප ලංකාද්වීපයට යවා කවර හෙයින් පමා වූ දැ ”යි කියා “පමා නොවෙමි, ස්වාමීනි, කුමක් කෙරෙම් දැ”යි කී කල්හි “තොප අතැ දකුණු දළදා හා දකුණු අකු ධාතු යැ යි ධාතු දෙකක් ඇත. එයින් දකුණු අකු ධාතුව මට දෙව”යි කියා “යහපත ස්විමීනි”යි ශක්රක දේවේද්ර යන් විසින් යොදනක් පමණ මැණික් දාගැබ උගුළුවා දකුණු අකු ධාතු පිටක් කොටැ දුන්කල්හි ඒ ධාතු ද ගෙනැ සෑගිරියෙහි මැ පිහිටි සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් මුහුදු මහ තෙරුන් වහන්සේ පුධාන කොටැ ඇත් ඒ මහෝත්තමයෝ ධර්මහශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් දෙන ලද ධාතු සෑගිරි යෙහි මැ පිහිටුවා දකුණු අකු ධාතු ලගනැ පස්වරු භාගයෙහි මහා නාග වනයට ගියාහු යැ. රජ්ජුරුවෝ ද සාමණෙුරයන් වහන්සේ කී පරිද්දෙන් මැ පූජාසත්කාර කරවා ඇත්කඳ මත්තට නැඟී, මඟුලැතු මත්තෙහි ධවලච්ඡත්ර් නංවා, මහානාග වනයට ගොස්, ඉදින් මේ බුදුනු ගේ ධාතු වි නම් ධවලච්ඡත්ර ය ඉවත නැමී යේවයි, මඟුලැතා දෙදණ බිම ඇනැ පියාවයි, දාකරඬුව මා හිසැ මුදුනෙහි පිහිටාව”යි සිතූ සිත හා සමග ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූවා දැකැ, අමෘත ජලයෙන් ප්ර ක්ෂේප කරනලද ශරීර ඇත්තක්හු මෙන් දාකරඬුව ඇත් කුඹ මත්තෙහි තැබයේ යැ.එකෙණෙහි සතුටු වූ මඟුලැත් කුඤ්ච නාද කළේ යැ. මහමේ නගා පොකුරුවැසි වටුයේ යැ. “ප්රමත්ය න්ත ජනපදයෙහි පවා බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ධාතු පිහිටන්නේයැ”යි දිය පොළොව අවසන් කොටැ මහ පොළොව ගුගුළේ යැ. දිව්යත මනුෂ්ය යෝ සතුටු වැ සාධුකාර දුන්නාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජ නොඑක් පඤ්චාඩ්ගික තූර්ය්්ය නාදයෙන් පිරිවරනලදු වැ ඉතා මහත් වූ පූජා සත්කාරයෙන් සත්කාර කරවමින් සිටිය දී මැ බස්නාහිරට අභිමඛ වැ පසු බස්නේ යම් තාක් නුවර වාසල් දොර වී නම් ඒ තාක් ගොස්, නැගෙනහිරි වාසල් දොරින් නුවරට වැදැ, සියලු නුවරවාසී වූ සත්ත්වයන් මහත් වූ පූජා සත්කාර කෙරෙමින් සිටියැ දී, දකුණු දොරින් නික්මැ ථුපාරාමයට ගොස්, එහි පූර්වට සර්වරඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේ ගේ ඩබරාව යැ පටිය යැ ජලසාටිකාව යැ යන මේ පාරිබෝගික චෛත්යරයන් තුන් දෙනා පිහිටි තැන ඉදිරි කොටැ ඊට පශ්වීම දිශා භාගයෙහි බෝධි වෘක්ෂය පිහිටුවන්නා වූ ස්ථානයෙහි ථුපයට අභිමුඛ වැ ධාතු බා නො දි සිටියේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් කටුයෙන් ගැවසි ගත්තා වූ අතු ඇති සිගුරුවැලු ආදි වූ නො යෙක් ගසින් පිරිවරනලද ඒ පුදේශය කැළෑ කපවා කණු මුල් උදුරැවා, කසළ හරවා, මඟුලැතු ගේ අභිප්රාකය දත්තා වූ රජ්ජුරුවෝ දිය සිඳී ගියා වූ බයා වැවින් වහා මැටි ගෙන්වා ඇත්කුඹ පමණ කොටැ තළව්වක් කරවා උළු ගස්වස්නට පටන් ගත්තාහු යැ. එකල්හි මඟුලැත් කිප දවසක් එතැන්හි හිදැ, දහවල් සුවඳ මලින් සරහන ලද්දා වූ මණ්ඩපයෙහි සිටැ රාත්රිියෙහි දාගබ පිහිටන්නා වූ භූමිය වට කොටැ ඇවිදිනේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ තළව්ව බදවා “ස්වාමීනි, ථුපය කසේ කටයුතු දැ?” යි තෙරුන් වහන්සේ විචාරා, “මහරජ්ජුරුවෙනි! වී රැසක් සානම කොටැ බැන්ද යුතු යැ”යි කී කල්හි “යහපත ස්වාමීනි,”යි කියා සින්කෙධක් උස ථුපය බදවා, ඇත් කුඹින් ධාතුන් වහන්සේ බානා පිණිසැ මහත් වූ පූජා සත්කාර කැරැවූයේ යැ. ඒ සියලු නුවරවාසී වූ සත්ත්වයෝ ද ජනපදවාසා වූ සත්ත්වයෝ ද ධාතු පූජා දක්නා පාණිසැ රැස් වූවාහු යැ. එසමයෙහි බුදුන් ගේ ධාතු ශරීරය ඇත් කුඹින් සත් තලක් පමණ ආකාශයට පැනනැඟි, ඒ ඒ ධාතු ප්රේදේශයෙන් ෂඩ්වර්ණස වූ රශ්මි හා දියකඳ ගිනිකඳ ද පවත්වා ධාතු ශරීරයෙන් අභ්යුන්තර ගත වූ ක්ලේශදාභය ද බාහ්යඳ වූ ශරීරදාහය ද සන්හිදුවා, ගණ්ඩම්බ වෘක්ෂ මූලයෙහි දී දක්වන ලද බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ යමක ප්රාරතිභාර්ය්ක් හා සමාන වූ යමක ප්රාචතිභාර්ය්්ස මහා ජනයාට දක්වා, ආකාශයෙන් බැසැ රජ්ජුරුවන් ගේ හිස්මුදුනෙහි පිහිටි සේකැ. ධාතු තමන් හිස්මුදුනෙහි පිහිටීමෙන් මනුෂ්යාිත්මභාවය සඵල කොටැ සිතන්නා වූ රජ්ජුරුවෝ මහත් වූ පූජා සත්කාර කරවා, ධාතු පිහිටුවූ හ. ධාතු පිහිටුවීම මා සමග මහත් වූ භූමිකම්පා වූයේ යැ. ඒ ධාත ප්රාතතිහාර්ය් ස යෙහි සිත් පහදවා රජ්ජුරුවන් ගේ මලණුවෝ මත්තාහය නම් කුමාරයෝ පුරුෂයන් දහසක් දෙනා හා සමග මහණ වූ යැ. මෙසේ එදවස් ඇතුළු නුවරින් හා පිටිනුවරින් ද මහණ වූ තිස් දහසක් භික්ෂූ වූ හ. ඉක්බිත්තෙන් දාගබ බැදැ නිම වූ කල්හි රජ්ජුරුවෝ යැ; රජ්ජුරුවන් ගේ මල්බෑයෝ යැ, බිසෝවරු යැ, අමාත්යහයෝ යැ, නුවරවාසී වූ සත්ත්වයෝ යැ, දනවුවාසි වු සත්ත්වයෝ යැ යන මේ සියල්ලෝ දිව්යයනාග යක්ෂයනට පවා විස්මය කරවන්නා වූ වෙන වෙන පූජා කළාහු යැ.
මෙසේ නිරුපධිශේෂ නිර්වාදණ ධාතුයෙන් පිරිනිවියා වූ ලෝක ස්වාමී වූ සර්ව ඤයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ ධාතු ශරීරයෙන් පවා යමක ප්රා තිහර්ය්්සේ දක්වා, ජන සමූහයාට අනේක ප්රයකාරයෙන් මනා කොටැ හිතසැප කළ සේකැ. ජීවත් වැ වැඩහුන් බුදුන් සියලු සත්ත්වයනට මාර්ගූඵල සඩ්ඛ්යාතත වූ හිතවැඩ සෑදීම කියනු මැ කිම ද?
එසේ හෙයින් කියනලදී:
“ඝකධාතුශරීරකේන’ පේ’වං
පරිනිබ්බාණගතෝ’පි ලෝකනාථෝ,
ජනතාය හිතං සුඛඤ්ව සම්මා
බහුධා කාසි ඪිතේ කතං’ව කා ” යි.
ධාත්වාගමන කථා යි.
ඉක්බිත්තෙන් ආයුෂ්මත් වූ මිහිදු මහ තේරුන් වහන්සේ හල් මසැ මැදි පොහෝ දිනෙහි ආර්ය් වූ ගණයා පිරිවරා රාජ කුලයට ගොස්, වළදා අන්තයෙහි “මහරජ්ජුරුවෙනි, අප විසින් බුදුහු නො දක්නා ලද බොහෝකල් ඇත්තේ යැ. මෙතෙක් දවස් අසරණ වශයෙන් වුසුම්හ. එහෙයින් ජම්බුද්වීපයට යනු කැමැත්තම්හ”යි කියා, ස්වාමිණි! නුඹ වහන්සේ ‘බුදුහු පිරිනිව් සේකැ’ යි පළමු කී සේක් නොවේ දැ” කී කල්හි “මහරජ්ජුරුවෙනි, ඒකාන්තයෙන් බුදුහු පිරිනිවි සේක් මැ යැ. එතෙකුදු වුවත් බුදුන් ගේ ශාරීරික ධාතුන් වහන්සේ ඇති වැ සිටි සේක් වේ දැ ”යි කියා, රජ්ජුරුවන් විසින් “ස්වාමිනි, මව්සින් අදහස දන්නා ලදී. ථුපයක් කෙරෙමි. ධාතු කොයින් ලැබේ දැ”යි කී කල්හි “මහ රජ්ජුරුවෙනි, සුමන සාමණෙරයන් හා සමග කථා කරවු”යි වදාළ සේක් යැ.
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් විසින් ආරාධනා කරනු ලබන්නා වූ සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ “මහ රජ්ජරුවෙනි, තෙපි විථි කසළ හරවා; ධජපතාක පුන් කලස කෙහෙල් තොරණ ආදින් සරසා පිරිවර හා සමග උපෝසථ සීලය සමාදන් වැගෙනැ සියලු පංචාඩ්ගිකතූර්ය්ස නාදයෙන් ඒකනිඩ්ඝෝෂ කරවා, මඟුලැතු සියලු හස්ත්යඩලඩ්කාරයෙන් සරහා, ඔහ් මුදුන් මස්තකයෙහි ධවලච්ඡත්රෙ නංවා, සවස් වේලෙහි මහානාගවනෝද්යා නයට අභිමුඛ වැ යවු, ඒකාන්තයෙන් එතැන්හිදි ධාතු ලබන්නෝ වේ දැ” යි කී සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් මිහිදු මහ තෙරුන් වහන්සේ සෑගිරියට ගොස් සාමණේරයන් වහන්සේ කැඳවා “සුමනයෙනි, මෙසේ එවූ. ජම්බුද්වීපයෙහි තොප ගේ මුත්තණුවන් ධර්ම ශෝක රජ්ජුරුවන් හා ශක්රග දේවේන්ද්රයයන් ද කරා ගොස් ධාතු ගෙනෙව” යි වදාළ සේකැ “යහපත, ස්වාමීනි”යි කියා සාමණේරයන් වහන්සේ එකෙණෙහි මැ පාසිවුරු ගෙනැ ආකාශයට පැන නැගී පැළලුප් නුවර දොරටු සමීපයට බැසැ නැගෙනහිර මහසල් ගස මුලැ තබන ලද ලංකාද්වීපයට මතු ගෙනැ එනු ලබන්නා වූ මහා බෝධිය කාර්ත්තිකෝත් සවය හා සමග පවත්නා පූජාවෙන් පුදන්නා දැකැ, රජ්ජුරුවන් සමීපයට ගොස් “මහ රජ්ජ්රුවෙනි, තොප ගේ යහළු වූ දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවෝ බුද්ධ ශාසනයෙහි ප්රාසන්නයෝ යැ. දාගබක් පිහිටුවනු කැමැත්තෝ යැ.තොප අතැ ධාතු ඇත. ඒ ධාතු මට දෙව”යි කියා ඒ ධර්මැශෝක රජ්ජරුවන් විසින් බුදුන් වැළඳු පාත්රවය ගෙනැ සුවඳ සුන්නෙන් උලා උතුම් මුතු හා සමාන වූ ධාතු පුරා දුන් කල්හි ඒ ධාතු හැර ගෙනැ, ශක්ර් දේවේන්ද්ර යන් සමීපයට ගොස් ‘ස්වාමීනි! සුමන සාමණෙරයන් වහන්ස, කුමක් කොටැ ඇවිදුනා සේක් දැ”යි කී කල්හි, ශක්ර දේවේද්රයෙනි, කතපි අප ලංකාද්වීපයට යවා කවර හෙයින් පමා වූ දැ ”යි කියා “පමා නොවෙමි, ස්වාමීනි, කුමක් කෙරෙම් දැ”යි කී කල්හි “තොප අතැ දකුණු දළදා හා දකුණු අකු ධාතු යැ යි ධාතු දෙකක් ඇත. එයින් දකුණු අකු ධාතුව මට දෙව”යි කියා “යහපත ස්විමීනි”යි ශක්රක දේවේද්ර යන් විසින් යොදනක් පමණ මැණික් දාගැබ උගුළුවා දකුණු අකු ධාතු පිටක් කොටැ දුන්කල්හි ඒ ධාතු ද ගෙනැ සෑගිරියෙහි මැ පිහිටි සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් මුහුදු මහ තෙරුන් වහන්සේ පුධාන කොටැ ඇත් ඒ මහෝත්තමයෝ ධර්මහශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් දෙන ලද ධාතු සෑගිරි යෙහි මැ පිහිටුවා දකුණු අකු ධාතු ලගනැ පස්වරු භාගයෙහි මහා නාග වනයට ගියාහු යැ. රජ්ජුරුවෝ ද සාමණෙුරයන් වහන්සේ කී පරිද්දෙන් මැ පූජාසත්කාර කරවා ඇත්කඳ මත්තට නැඟී, මඟුලැතු මත්තෙහි ධවලච්ඡත්ර් නංවා, මහානාග වනයට ගොස්, ඉදින් මේ බුදුනු ගේ ධාතු වි නම් ධවලච්ඡත්ර ය ඉවත නැමී යේවයි, මඟුලැතා දෙදණ බිම ඇනැ පියාවයි, දාකරඬුව මා හිසැ මුදුනෙහි පිහිටාව”යි සිතූ සිත හා සමග ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූවා දැකැ, අමෘත ජලයෙන් ප්ර ක්ෂේප කරනලද ශරීර ඇත්තක්හු මෙන් දාකරඬුව ඇත් කුඹ මත්තෙහි තැබයේ යැ.එකෙණෙහි සතුටු වූ මඟුලැත් කුඤ්ච නාද කළේ යැ. මහමේ නගා පොකුරුවැසි වටුයේ යැ. “ප්රමත්ය න්ත ජනපදයෙහි පවා බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ධාතු පිහිටන්නේයැ”යි දිය පොළොව අවසන් කොටැ මහ පොළොව ගුගුළේ යැ. දිව්යත මනුෂ්ය යෝ සතුටු වැ සාධුකාර දුන්නාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජ නොඑක් පඤ්චාඩ්ගික තූර්ය්්ය නාදයෙන් පිරිවරනලදු වැ ඉතා මහත් වූ පූජා සත්කාරයෙන් සත්කාර කරවමින් සිටිය දී මැ බස්නාහිරට අභිමඛ වැ පසු බස්නේ යම් තාක් නුවර වාසල් දොර වී නම් ඒ තාක් ගොස්, නැගෙනහිරි වාසල් දොරින් නුවරට වැදැ, සියලු නුවරවාසී වූ සත්ත්වයන් මහත් වූ පූජා සත්කාර කෙරෙමින් සිටියැ දී, දකුණු දොරින් නික්මැ ථුපාරාමයට ගොස්, එහි පූර්වට සර්වරඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේ ගේ ඩබරාව යැ පටිය යැ ජලසාටිකාව යැ යන මේ පාරිබෝගික චෛත්යරයන් තුන් දෙනා පිහිටි තැන ඉදිරි කොටැ ඊට පශ්වීම දිශා භාගයෙහි බෝධි වෘක්ෂය පිහිටුවන්නා වූ ස්ථානයෙහි ථුපයට අභිමුඛ වැ ධාතු බා නො දි සිටියේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් කටුයෙන් ගැවසි ගත්තා වූ අතු ඇති සිගුරුවැලු ආදි වූ නො යෙක් ගසින් පිරිවරනලද ඒ පුදේශය කැළෑ කපවා කණු මුල් උදුරැවා, කසළ හරවා, මඟුලැතු ගේ අභිප්රාකය දත්තා වූ රජ්ජුරුවෝ දිය සිඳී ගියා වූ බයා වැවින් වහා මැටි ගෙන්වා ඇත්කුඹ පමණ කොටැ තළව්වක් කරවා උළු ගස්වස්නට පටන් ගත්තාහු යැ. එකල්හි මඟුලැත් කිප දවසක් එතැන්හි හිදැ, දහවල් සුවඳ මලින් සරහන ලද්දා වූ මණ්ඩපයෙහි සිටැ රාත්රිියෙහි දාගබ පිහිටන්නා වූ භූමිය වට කොටැ ඇවිදිනේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ තළව්ව බදවා “ස්වාමීනි, ථුපය කසේ කටයුතු දැ?” යි තෙරුන් වහන්සේ විචාරා, “මහරජ්ජුරුවෙනි! වී රැසක් සානම කොටැ බැන්ද යුතු යැ”යි කී කල්හි “යහපත ස්වාමීනි,”යි කියා සින්කෙධක් උස ථුපය බදවා, ඇත් කුඹින් ධාතුන් වහන්සේ බානා පිණිසැ මහත් වූ පූජා සත්කාර කැරැවූයේ යැ. ඒ සියලු නුවරවාසී වූ සත්ත්වයෝ ද ජනපදවාසා වූ සත්ත්වයෝ ද ධාතු පූජා දක්නා පාණිසැ රැස් වූවාහු යැ. එසමයෙහි බුදුන් ගේ ධාතු ශරීරය ඇත් කුඹින් සත් තලක් පමණ ආකාශයට පැනනැඟි, ඒ ඒ ධාතු ප්රේදේශයෙන් ෂඩ්වර්ණස වූ රශ්මි හා දියකඳ ගිනිකඳ ද පවත්වා ධාතු ශරීරයෙන් අභ්යුන්තර ගත වූ ක්ලේශදාභය ද බාහ්යඳ වූ ශරීරදාහය ද සන්හිදුවා, ගණ්ඩම්බ වෘක්ෂ මූලයෙහි දී දක්වන ලද බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ යමක ප්රාරතිභාර්ය්ක් හා සමාන වූ යමක ප්රාචතිභාර්ය්්ස මහා ජනයාට දක්වා, ආකාශයෙන් බැසැ රජ්ජුරුවන් ගේ හිස්මුදුනෙහි පිහිටි සේකැ. ධාතු තමන් හිස්මුදුනෙහි පිහිටීමෙන් මනුෂ්යාිත්මභාවය සඵල කොටැ සිතන්නා වූ රජ්ජුරුවෝ මහත් වූ පූජා සත්කාර කරවා, ධාතු පිහිටුවූ හ. ධාතු පිහිටුවීම මා සමග මහත් වූ භූමිකම්පා වූයේ යැ. ඒ ධාත ප්රාතතිහාර්ය් ස යෙහි සිත් පහදවා රජ්ජුරුවන් ගේ මලණුවෝ මත්තාහය නම් කුමාරයෝ පුරුෂයන් දහසක් දෙනා හා සමග මහණ වූ යැ. මෙසේ එදවස් ඇතුළු නුවරින් හා පිටිනුවරින් ද මහණ වූ තිස් දහසක් භික්ෂූ වූ හ. ඉක්බිත්තෙන් දාගබ බැදැ නිම වූ කල්හි රජ්ජුරුවෝ යැ; රජ්ජුරුවන් ගේ මල්බෑයෝ යැ, බිසෝවරු යැ, අමාත්යහයෝ යැ, නුවරවාසී වූ සත්ත්වයෝ යැ, දනවුවාසි වු සත්ත්වයෝ යැ යන මේ සියල්ලෝ දිව්යයනාග යක්ෂයනට පවා විස්මය කරවන්නා වූ වෙන වෙන පූජා කළාහු යැ.
මෙසේ නිරුපධිශේෂ නිර්වාදණ ධාතුයෙන් පිරිනිවියා වූ ලෝක ස්වාමී වූ සර්ව ඤයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ ධාතු ශරීරයෙන් පවා යමක ප්රා තිහර්ය්්සේ දක්වා, ජන සමූහයාට අනේක ප්රයකාරයෙන් මනා කොටැ හිතසැප කළ සේකැ. ජීවත් වැ වැඩහුන් බුදුන් සියලු සත්ත්වයනට මාර්ගූඵල සඩ්ඛ්යාතත වූ හිතවැඩ සෑදීම කියනු මැ කිම ද?
එසේ හෙයින් කියනලදී:
“ඝකධාතුශරීරකේන’ පේ’වං
පරිනිබ්බාණගතෝ’පි ලෝකනාථෝ,
ජනතාය හිතං සුඛඤ්ව සම්මා
බහුධා කාසි ඪිතේ කතං’ව කා ” යි.
ධාත්වාගමන කථා යි.
දුමින්දාගමන කථා
1. භික්ෂුණි ප්රවජ්යා කථාව
ඉක්බිත්තෙන් මීට පළමු ආයුෂ්මත් වූ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ මහමෙවුනා උයන පිළිගන්නා දවස් මැ අනුලා නම් බිසොව මහමෙවුනා උයනට ගොස්, බණ අසා පන්සියයක් ස්ත්රීසන් හා සමඟ සකෘදාගාමී ඵලයට පැමිණැ මහණ වනු කැමැති වැ රජ්ජුරුවන් හට එපවත් දැන්වූ යැ. රජ්ජුරුවෝ ඒ බිසොවුන් ගේ බස් අසා ස්වාමීනි! අනුලා දෙව් පන්සියයක් ස්ත්රිුන් හා සමඟ මහණ වනු කැමැත්තී යැ. උන් මහණ කොටැ වදාළ මැනැවැ” යි කීහ. “මහ රජ්ජුරුවවෙනි: ස්ත්රීමන් මහණ කරන්නට අපට කැප නො වන්නේ යැ. පැළලුප් නුවර මා ගේ නං වූ සඞ්ඝමිත්රාඋ නම් බහුශ්රැවත භික්ෂුණියක් ඇත්තී යැ, මහ රජ්ජුරුවෙනි, මේ ලඞ්කාද්වීපයෙහි දු පුර්වන සර්වෂඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේ ගේ බෝධි පිහිටියේ යැ. අප ගේ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ඕජෝමත් වූ ඈත් මෑත්. බලා දිවැයන බැවින් දිවි ඇත්තාක් බඳු වූ ධරමාණ සර්වූඥයන් වහන්සේ ගේ ශරීරයෙන් නික්මෙන්නා වූ රශ්මි කඳම්බයක් හා සමාන වූ රශ්මිජ්වාලා විහිදුවන්නා වූ බෝධීන් වහන්සේ මෙහි පිහිටියැ යුතු යැ. එසේ හෙයින් තොප ගේ සබඳ වූ ධර්මාහශෝක රජ්ජුරුවනට ‘යම් සේ සඬ්ඝමිත්රාු නම් ස්ථවිරාව ශ්රීද මහා බෝධියෙන් දක්ෂිණ මහා ශාඛාව ගෙනැ ඒ නම්, එපරිද්දෙන් හසුන් යවවු. ඕ තොමෝ මේ අනුලා දෙවීන් මහණ කරවන්නී යැ” යි කී කල්හි “යහපති, ස්වාමීනි!” යි කියා තෙරුන් වහන්සේ ගේ වචනය පිළිගෙනැ වස් ඇතුළතැ එක් දිනක් තෙරුන් වහන්සේ සමීපයෙහි හිඳැ, සියලු අමාත්යනයන් හා කථා කොටැ තමන් ගේ බෑන වූ අරිට්ඨ නම් අමාත්ය් රත්නය සමීපයට කැඳවා “දරුව! මා ගේ යහඵ වූ ධර්මා ශෝක රජ්ජුරුවන් වහන්සේ සමීපයට ගොස් මහා බෝධීන් වහන්සේ හා සමග ආර්ය්ධර් වූ සඬ්ඝ මිත්රාර නම් ස්ථවිරාවන් කැඳවාගෙනැ එන්නට පිළිවන් දැ” යි විචාරා ඉදින් නුඹ වහන්සේ මට මහණ වන්නට අන්දන්නා සේක් වී නම්, කැඳවාගෙනැ එන්නට පිළිවන් වේ යැ ” යි කී කල්හි “යව දරුව, සඞ්ඝමිත්රා තෙරණියන් කැඳවාගෙනැ අවුත් මහණ වව” යි යැවුයේයැ.
අරිට්ඨ නම් කුමාර තෙමේ රජ්ජුරුවන් ගේ හා තෙරුන් වහන්සේ ගේ ද අසුන් ගෙනැ වප් මසැ පුරදියවකැ පිරිවර හා සමඟ දඹුලු කොටට ගොස් නැවට නැඟී සමුද්රසයෙන් එතෙර වැ තෙරුන් වහන්සේ ගේ අධිෂ්ඨාන බලයෙන් නුවරින් නික්මුණු දවස මැ පැළලුප් නුවරට ගියේ යැ. අනුලා දේවි ද පන්සියයක් අන්තඃපුර ස්ත්රිැන් හා පන්සියයක් පුරවමියන් හා සමඟ දසසිල් සමාදන් වැ කාෂාය වස්ත්රුධර වැ මහණ වනු කැමැති වැ සප්තවිරාවන් ගේ ඊම අපේක්ෂා කෙරෙමින් නුවරට එක් දෙසෙක මෙහෙණවරක් කරවා වාසය කරන්නී යැ. අරිට්ඨ නම් අමාත්යියා ද ගිය දවස් මැ ධර්මාාශෝක රජ්ජුරුවන් දැකැ ගෙනැගිය අසුන් දක්වා, තෙරුන් වහන්සේ ගේ හසුන් කියන්නේ, “නුඹ වහන්සේ ගේ සබඳ වූ දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් වහන්සේ ගේ මලණුවන් ගේ බිසොව මහණ වනු කැමැති වැ ගන්නාලද වුත සමාදාන ඇති වැ වෙසෙ යි. ඒ බිසවුන් මහණ කරවනු සඳහා ආර්යාලද වූ සඞ්ඝමිත්රා නම් ස්ථවිරාවන් එවුව මැනව. උන් හා කැටිව මැ දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාවද එවුව මැනැවැ” යි කීයේ යැ. එපරිද්දෙන් මැ සඟමිත් තෙරණියන් කරා ද එළඹැ එමැ කාරණය දැන්වුයේ යැ. ඒ සඞ්ඝමිත්රාණ නම් ස්ථවිරා තොමෝ එකෙණෙහි මැ පිය රජ්ජුරුවනට දන්වා “මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස, අපි ලඬ්කාද්වීපයට යම්හ” යි කිවූ යැ. “මෑණියෙනි, මා ගේ පුත් වූ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ද මුනුබුරු වූ සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ ද මා ගේ අත් සුන්නක් මෙන් කොටැ ලංකාද්වීපයට ගිය සේකැ. ඒ දෙදෙනා වහන්සේ නොදක්නා වූ මට උපන්නා වූ ශෝකය නුඹ වහන්සේ ගේ මුව පියුම් දැකීමෙන් සන්හිඳෙන්නේ යැ. දැන් මා පුත්රෙ වියෝගයෙන් උපන්නා වූ ශෝක නැමැති සාගරයෙහි ගල්වමින් කෙසේ වඩනා සේක් දැ යි කියන ලද නරශ්රෙ ෂ්ඨ වූ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ ගේ වචනය අසා “රජ්ජුරුවෙනි, මා ගේ බෑ තෙරුන් වහන්සේ ගේ වචනය ඉතා ගරු වන්නේ යැ. අනුලා නම් බිසෝ ද ස්ත්රීගන් දහසක් පිරිවරා ප්රාවුජ්යා්ව පෙරදැරි කොටැ ඇත්තී, මා බලබලා ඉදිනි යැ, මහ රජ්ජුරුවෙනි, මම යෙමි”යි කී යැ. “එබැවින් මෑණියෙනි, මහා බෝධීන් වහන්සේ ඇරගෙනැ ගිය මැනැවැ”යි කී කල්හි ‘යහපත’යි පිළිගත්ති යැ.
අරිට්ඨ නම් කුමාර තෙමේ රජ්ජුරුවන් ගේ හා තෙරුන් වහන්සේ ගේ ද අසුන් ගෙනැ වප් මසැ පුරදියවකැ පිරිවර හා සමඟ දඹුලු කොටට ගොස් නැවට නැඟී සමුද්රසයෙන් එතෙර වැ තෙරුන් වහන්සේ ගේ අධිෂ්ඨාන බලයෙන් නුවරින් නික්මුණු දවස මැ පැළලුප් නුවරට ගියේ යැ. අනුලා දේවි ද පන්සියයක් අන්තඃපුර ස්ත්රිැන් හා පන්සියයක් පුරවමියන් හා සමඟ දසසිල් සමාදන් වැ කාෂාය වස්ත්රුධර වැ මහණ වනු කැමැති වැ සප්තවිරාවන් ගේ ඊම අපේක්ෂා කෙරෙමින් නුවරට එක් දෙසෙක මෙහෙණවරක් කරවා වාසය කරන්නී යැ. අරිට්ඨ නම් අමාත්යියා ද ගිය දවස් මැ ධර්මාාශෝක රජ්ජුරුවන් දැකැ ගෙනැගිය අසුන් දක්වා, තෙරුන් වහන්සේ ගේ හසුන් කියන්නේ, “නුඹ වහන්සේ ගේ සබඳ වූ දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් වහන්සේ ගේ මලණුවන් ගේ බිසොව මහණ වනු කැමැති වැ ගන්නාලද වුත සමාදාන ඇති වැ වෙසෙ යි. ඒ බිසවුන් මහණ කරවනු සඳහා ආර්යාලද වූ සඞ්ඝමිත්රා නම් ස්ථවිරාවන් එවුව මැනව. උන් හා කැටිව මැ දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාවද එවුව මැනැවැ” යි කීයේ යැ. එපරිද්දෙන් මැ සඟමිත් තෙරණියන් කරා ද එළඹැ එමැ කාරණය දැන්වුයේ යැ. ඒ සඞ්ඝමිත්රාණ නම් ස්ථවිරා තොමෝ එකෙණෙහි මැ පිය රජ්ජුරුවනට දන්වා “මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස, අපි ලඬ්කාද්වීපයට යම්හ” යි කිවූ යැ. “මෑණියෙනි, මා ගේ පුත් වූ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ද මුනුබුරු වූ සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ ද මා ගේ අත් සුන්නක් මෙන් කොටැ ලංකාද්වීපයට ගිය සේකැ. ඒ දෙදෙනා වහන්සේ නොදක්නා වූ මට උපන්නා වූ ශෝකය නුඹ වහන්සේ ගේ මුව පියුම් දැකීමෙන් සන්හිඳෙන්නේ යැ. දැන් මා පුත්රෙ වියෝගයෙන් උපන්නා වූ ශෝක නැමැති සාගරයෙහි ගල්වමින් කෙසේ වඩනා සේක් දැ යි කියන ලද නරශ්රෙ ෂ්ඨ වූ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ ගේ වචනය අසා “රජ්ජුරුවෙනි, මා ගේ බෑ තෙරුන් වහන්සේ ගේ වචනය ඉතා ගරු වන්නේ යැ. අනුලා නම් බිසෝ ද ස්ත්රීගන් දහසක් පිරිවරා ප්රාවුජ්යා්ව පෙරදැරි කොටැ ඇත්තී, මා බලබලා ඉදිනි යැ, මහ රජ්ජුරුවෙනි, මම යෙමි”යි කී යැ. “එබැවින් මෑණියෙනි, මහා බෝධීන් වහන්සේ ඇරගෙනැ ගිය මැනැවැ”යි කී කල්හි ‘යහපත’යි පිළිගත්ති යැ.
2. දක්ෂිණ ශාඛා ග්රමහණ කථාව
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මිශෝක රජ්ජුරුවෝ,ඉක්බිත්තෙන් ධර්මිශෝක රජ්ජුරුවෝ, “කල්පාන්තවහ්නිය සියලු ලොව දවාගෙනැ බෝධීන් වහන්සේ පිහිටන්නා වූ ස්ථානයට පසු වැ යන්නේ යැ. ඒ ස්ථානය මුදුනින් පෙර චක්රහවර්ති රජ්ජුරුවන් විසින් මෙහෙයනලද හස්ති රාජයා පවා යන්නට අසමර්ථ වී යැ. මෙ බඳු මහත් වූ සෘද්ධි ඇති ශ්රීස මහා බෝධින් වහන්සේ ගේ ශරීරයෙහි කවරෙක් ශස්ත්රරයක් හෙළා ද? හෙළහනලද ශස්ත්ර ය කෙසේ බෝධි ද්රැෙමයට වදී ද? ශස්ත්රශයක් නො හෙළා බෝධි ශාඛාව කපන්නට නොපිළිවන් වන්නේ යැ. නොකපනලද ශාඛාව කෙසේ ලංකාද්වීපයට යේ ද? මෙසේ ශස්ත්ර ඝාතයට යොග්ය් නො වන්නා වූ බෝධි ශාඛාව කෙසේ යවම්දැ”යි සිතා අමාත්යසයන් විචාරා මහාදේව නම් එක් අමාත්යව පුත්ර යෙක්හු විසින් “ස්වාමීනි! බොහෝ නුවණැති භික්ෂුන් වහන්සේ ඇතැ”යි කී කල්හි ‘යහපතැ’යි අමාත්ය්යා කී බස් ගිවිසැ භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ වළඳවා “ස්වාමිනි, බුදුන් ගේ බෝධිය ලඬ්කාද්වීපයට යා යුතු ද? නොයා යුතුදැ”යි විචාළෝ යැ. ඒ අසා මොග්ගලිපුත්තිස්ස මහ තෙරුන් වහන්සේ “මහරජ්ජුරුවෙනි, බෝධීන් වහන්සේ ලංකාද්වීපයට යා යතු යැ ”යි කියා මසැස දිවැස පැණැස සමතැස බුදු ඇස යන පසැස් ඇති බුදුන් ගේ මහා අධිෂ්ඨාන පසක් රජ්ජුරුවනට කී සේකැ.
කෙසේ ද යත් බුදු රජාණන් වහන්සේ වනාහි මහා පරිනිර්වා්ණ මඤ්චකයෙහි සැතැපුණු සේක්, ‘ලංකාද්වීපයෙහි මහා බෝධිය පිහිටුවනු පිණිසැ ධර්මැශෝක රජ්ජුරුවෝ දක්ෂිණ මහා බෝධි ශාඛාව ගන්නා පිණිසැ යන්නාහ. එකල්හි ජය මහා බෝධියෙහි දක්ෂිණ මහා ශාඛාව තෙමේ මැ සිඳි ස්වණ කටායෙහි පිහිටා ව’යි ඉටු සේකැ. මේ පළමුවන අධිෂ්ඨානය යැ. ඉක්බිත්තෙන් “පත්රහයෙන් හා ඵලයෙන් ද සවණක් රස් විහිදේවා”යි ඉටු සේකැ. මේ දෙවන අධිෂ්ඨානය යැ. ඉක්බිත්තෙන් මහා බෝධිය ‘වලගබට වැඳ සතියක් මුඵල්ලෙහි සිටි වා”යි ඉටු සේකැ. මේ තුන්වන අධිෂ්ඨානය යැ ‘ථූපාරාම චෛත්යසයෙහි මා ගේ දකුණු අකුධාතු පිහිටන දවස් යමක ප්රාවතිහාර්ය්්ත කෙරේවා’යි ඉටු සේකැ.මේ සතර වන අධිෂ්ඨානය යැ ‘ලංකාද්වීපයෙහි මැ මා ගේ ද්රෝාණයක් පමණ ධාතු රුවන්වැලි මහ සෑයෙහි පිහිටන දවස් සර්ව්ඥවේශය මවාගෙනැ ආකාශයට පැනනැගි යමක ප්රාහතිභාර්ය්් කෙරේවා යි ඉටු සේකැ. මේ පස්වන අධිෂ්ඨානයයැ යි කී සේකැ.
රජ්ජුරුවෝ මේ පඥ්ච අධ්ෂ්ඨානය අසා හට ගත්තා වූ ප්රීිති ප්ර මොද ඇති වැ, පැළලුප් නුවර පටන් ශ්රීත මහා බෝධිය දක්වා සත්යොදුන් මාර්ගතය කනුමුල් උදුරුවා, කසළ හරවා එහි ධවල වූ බොහෝ වූ සුදු වැලි තනවා, අබ සුනුසාල් ඊතණ දෑසමෙන් විලඳ යන ලද පස් මල් විසුරුවා, අනේක ප්රතකාර වූ ශෝභා සමූහ ඇති නොයෙක් සියදහස් ගණන් ධජ පතාක නංවා, මෙසේ අනේක ප්රහකාරයෙන් මාර්ගනය සරහා ස්වර්ණ කටාහය කරවන පිණිසැ ෙබහෝ උතුම් වූ රත්රන් මෑත් කැරැවූහ. එකෙණෙහි මැ ශක්රකදේවේද්ර යන් විසින් නියෝග කරනලද විශ්වකර්මැ දිව්ය පුත්රකතෙම ස්වර්ණොකාර වේශයක් මවාගෙනැ රජ්ජුරුවන් ඉදිරියෙහි පෙනී.’දරුව, මේ රත්රන් ගෙනැ කටාහයක් කරව’යි කි කල්හි “රජ්ජුරුවන් වහන්ස, කරන්නා වූ කටාහයෙහි පමණ නොදනිමි”යි කී යැ. “දරුව, තෝ මැ පමණ දැනැ කරව”යි කී කල්හි, රත්රන් ගෙනැ තමා ගේ අන්භාවයෙන් අතින් පිරිමැදැ නව රියනක් වට ඇති පස් රියනක් උස ඇති තුන් රියනක් පුථල ඇති අටඟුලක් බොල ඇති, ඇත් නාඹකු ගේ සොඩක් පමණ මුව විටි ඇති හිරු මඬලක් හා සමාන වූ කටාභය මවා රජ්ජුරුවනට දී අන්තර්ධාන වී යැ.
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ සියලු රාජාභරණයෙන් සැරැහි, සියලු හස්ත්ය්ලංකාරයෙන් සරසනලද්දා වූ මඟුලැතු පිටට පැනනැඟී ප්රසකාශ වූ කිරීට මාණික්යාලෝකනයෙන් ගැවැසිගත්තා වූ හිස් ඇති ක්ෂත්රි්යාභිෂේකයෙන් මුදුනෙහි අභිෂේක කරනලද රජදරුවන් දහසක් දෙනා විසින් පිරිවරනලදු වැ වෑහෙන්නා වූ මදයෙන් ගන්ධ වූ ගන්ධ හස්තීන් ගෙන් අන්ධකාර වූ, පනන්නා ව අශ්ව සමූහයා ගේ ගුගුරන්නා වූ මුඛ රවයෙන් දැදුරු කරනලද දසදික් ඇති, පාබළ සේනාව ගේ ඝනවූ කලකල ධ්වනියෙන් පලන ලද කර්ණරරන්ධු ඇති, දයා නැති වැ භයානක කොටැ ගසන ලද මිහිඟු බෙර මද්දල පටහ හෙරි ධ්වනියෙන් හා කාහල නාද ශංඛ නාදයෙන් හා දන්වන ලද්දා වූ ගමන් ඇති, සලනු ලබන්නා ව ධවල වූ දහස් ගණන් චාමර ඇති, රන්මිටු ඇති ධවලාතපත්රලයෙන් ගැවැසී ගන්නාලද ආකාශ ඇති, සත් යොන්නක් පමණ දිග ඇති, තුන් යොන්නක් පමණ පුඵල ඇති, චතුරංගණී සේනායෙන් පිරිවරන ලදු වැ, ස්වර්ණො කටාභය ගෙන්වාගෙනැ ආර්ය් ඇත සඬ්ඝයා වහන්සේ කැඳවාගෙනැ ශ්රී් මහා බෝධීන් වහන්සේ සමීපයට ගියෝ ය.
ඉක්බිත්තෙන් එතැනට ගොස් ‘නඟනලද රන් රිදි ධජ පතාක ඇති අනේක ප්රෙකාර වූ මුක්තා මාණික්යානදී වූ දශවිධ රත්නයෙන් විසිතුරු වූ නොයෙක් අලංකාරයෙන් සැරැහුණා වූ දෑසමෙන් සිනිද්ද බෝලිදිද ආදී වූ අනේක ප්රලකාර තූර්ය්දෑ නාදයෙන් ඝෝෂා කරනලද චතුරංගණී සේනායෙන් ශ්රීධ මහා බෝධීන් වහන්සේ වට කරවා, තිරයක් වට කොටැ බඳවාගෙනැ ශ්රෙඝෂ්ඨ වූ මහා ස්ථවිරවරයන් දහසක් දෙනා වහන්සේ හා සියලු ජම්බුද්වීපයෙහි රාජ්යා භිෂේකයෙන් අභිෂේකයට පැමිණියා වූ රජදරුවන් දහසක් දෙනා ද ලවා තමන් හා බෝධීන් වහන්සේත් පිරිවරා සිටුවා බෝධි ද්රැරම සමීපයෙහි සිටැ දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ ජය මහා බෝධීන් වහන්සේ බැලූහ. එකල්හි ශ්රීට මහා බෝධීන් වහන්සේගේ කඳ හා දක්ෂිණ මහා ශාඛායෙහි සතර රියනක් පමණ තැන් ද හැරැ සෙසු තැන් නොපැනී ගියේ යැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදී:
“තස්සා දක්ඛීණසාඛාය චතුහත්ථප්පමාණකං,
ඨානං ඛන්ධඤ්ව ඨපයිත්වා සාඛා අන්තරධායිසු”යි
ධර්ම හෝක රජ්ජුරුවෝ
ධර්ම හෝක රජ්ජුරුවෝ ඒ ප්රාසතිභාර්ය්මණ ය දැකැ, හටගත්තා වූ ප්රීතති සොම්නස් ඇති වැ අන් කට යුතු වූ සත්කාරයෙන් නො දැකැ ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු ඓශ්චර්ය් ව පරිත්යා ග නකරෙමින්, “ස්වාමීනි, මම මේ ප්රා තිභාර්ය්දෑ දැකැ ඉතා සතුටු වූයෙමි ජයශ්රීර මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු ජමිබුද්වීප රාජ්යතයෙන් පූජා කෙරෙමි”යි ආර්ය්න්ස සංඝයා වහන්සේට කියා අභිෂේක ජලය වක් කළෝ යැ. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ යර්වාිලංකාරයෙන් ප්රයතිමණ්ඩිත වැ රාජාලංකාරයෙන් සැරැහුණා වූ රජ දරුවන් දහසක් දෙනා විසින් පිරිවරනලදුවැ ශ්රීැ මහා බෝධීන් වහන්සේට ගඳ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් පූජා කොටැ තුන්යළක් පැදකුණු කොටැ අට තෙනෙකැ බැස හෙවැ වැදැ නැඟී: දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැසිටැ, සත්යන ක්රිැයායෙන් බෝධීන් වහන්සේ ගන්නා කැමැති වැ යම්තාක් මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ දක්ෂිණශාඛාව ද ඒ තාක් උස් කොටැ තබන ලද සර්ව රත්නමය වූ පුටුවක් මත්තෙහි ස්වර්ණඒ කටාභය තබවා, තුමූ නැගෙනහිර දිගට අභිමුඛ වැ රන් හිනින් රුවන් පුටුවට නැඟී, රන් තෙල්ල ගෙනැ දක්ෂිණ මහා ශාඛායෙහි රන්සිරියෙලින් හිරක් ඇඳැ “ඉදින් මහා බෝධිය ලංකාද්වීපයෙහි පිහිටියැ යුතු වී නම් මහා බෝධීන් වහන්සේ තමන් වහන්සේමැ සිදි ස්වර්ණි කටාභයෙහි පිහිටන සේක්වා”යි කියා සත්යැ ක්රි යා කෙළෝ යැ. ඉක්බිත්තෙන් සත්යක ක්රි යාව හා සමඟ මහා බෝධි ශාඛාව රන්සිරියෙලින් පිරිසුන් තැනැදී සිඳී ගඳ කළල් පිරූ රන් කට්භයෙහි පිහිට්යේ යැ. එහෙයින් කියනලදී;
“ලේකට්ඨානේ මහාබෝධි ජින්දිත්වා සයමේව සා,
ගන්ධකද්දමපූරස්ස කටාහසෝ පතිට්ධ්ර්තාය”යි
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ මූල රේඛාවට මත්තේ තුනහලක් පමණ තැනැ අනික් ඉරි තනක් ඇඳැලූ හ. එයින් එනකණේ මැ බුබුළු නැඟි මහමුල් දසයෙක් නික්මුණ් යැ. නැවතැ මත මත්තේ තුනඟුල් පමණ තැනැ අනිකුත් නවහිරක් හැඳැලූ හ. ඒ නවහිරිනුත් පපටිකා දසයක් දසයක් බැගින් නැඟ අනුවක් මුල් නික්මුණේ යැ.පළමු වැ නැඟි මහමුල් දසය සතරගුලක් පමණ තැනැ නික්මුණේ යැ. සෙසු මුල් අනූව ගවක්ෂ ජාලාවක් මෙන් ඔවුනොවුන් හිවමින් නික්මුණේ යැ. මෙතෙක් ප්රානතිභාර්ය්මෙ රජ්ජුරුවෝ රුවන් පුටුව මත්තෙහි සිට මැ දැකැ, දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ මහත් වූ ප්රීාති නාද පැවැත්වූ හ.දහස් ගණන් භික්ෂූන් වහන්සේ සාධුකාර දුන් සේකැ. සියලු රාජ සේනාව ඔල්වර හඬ ගැසූ යැ.දහස් ගණන් පිළි අහසට දමා කෙළියාහු යැ.පොළෝ තෙලෙහි පටන් අකනිටා බඹ ලොව දක්වා මෙදෑතුරෙහි සියලු දෙවියෝ සාධුකාර නාද පැවැත්වූ හ. රජ්ජුරුවෝ මේ ප්රායතිහාර්ය්වැ දැකැ, පස්වනක් ප්රීසතියෙන් පිඹැ පුරා පූ තොල ඛෝ විතක් මෙන් සම්පූර්ණර වූ ශරීර ඇති වැ දොහොත් මුදුෙනහි බැදැ සිටිය දී මැ දක්ෂිණ ශ්රීර මහා බෝධීන් වහන්සේ සියක් මුල් හා සමඟ ස්වර්ණන කටාභයෙහි පිහිටි සේකැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
“එවං සතේන මුලාන තත්ථ යා ගන්ධකද්දර්ථෙම
පතිට්ඨාසි මහාබෝධි පසාදෙන්ති මහාජනං”යි.
මෙසේ බෝධීන් වහන්සේ ගේ මහ මුල් දසයක් රන්කටාභ තලය පැහැරැ සිටියේ යැ. සෙසු අනූවක් මුල් ක්රරමයෙන් වැඩෙමින් සුවඳ කළලට බැසැ සිටියේ යැ. ඒ බෝධීන් වහන්සේ ගේ උසින් දස රියනක් පමණ කඳ වන්නේ යැ. සතර රියනක් සතර රියනක් පමණ පඤ්ච මහා ශාඛා වන්නේ යැ. ඵල පසෙකින් මැ හෙබියේ යැ කුඩා අතු දහසෙක් වන්නේ යැ. මෙසේ ඒ මහා බෝධීන් වහන්සේ ස්වර්ණ කටාභයෙහි පිහිටි ලමණක් ඇති කල්හි, දිය පොළොව අවසන් කොටැ මහත් වූ භූමිචලන වුයේ යැ. ආකාශයෙහි දිව්ය හෙරි නාද පැවැත්තේ යැ. පර්වේතයන් ගේ ගැටීමෙන් ද, දෙව්යන් ගේ සාධුකාරයෙන් ද, යක්ෂයින් ගේ හිංකාර නාදයෙන් ද, අසුරයන් ගේ ස්තූති ඝෝඝාවෙන් ද, බ්රෂහ්මයන් ගේ අත්පොළසන් දීමෙන් ද, මේඝයන් ගේ ගර්ජනා කිරීමෙන් ද, වතුෂ්පද ජාතීන් ගේ නාදයෙන් ද, පක්ෂීන් ගේ හැඬීමෙන් ද, සියලු පඤ්වාංගික තූර්ය්්පද නාදයන් තමන් තමන් ගේ ධ්වනි පැවැත්වීමෙන් ද, පෘථිවියෙහි පටන් අකනිටා බ්රයහ්ම ලෝකය දක්වා ඒක කෝලාහල වී යැ; ඒකනින් නාද වී යැ. පඤ්ච මහා ශාඛායෙහි ඵල පත්රයෙන් නිල පිතාදී සවනක් රස් නික්මැ සියලු සක්වළ රුවන් ගෝනැසින් වලඳනාලද්දක් මෙන් කෙරෙමින් බ්රකහ්ම ලෝකය දක්වා පැනනැංගේ යැ. එතැන් පටන් සත් දවසක් මුඵල්ලෙහි මහා බෝධීන් වහන්සේ හිම වලා ගබට වැදැ කිසි කෙනෙකුනට නො පෙනී සිටි සේකැ. එහෙයින් කියන ලදී;
“සකටාහා මහාබෝධි උග්ගන්ත්වාන තතො නහං,
අට්ඨාසි හිමගබ්භම්හි සත්තාහංනි අදස්සනා”යි.
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ රුවන් පුටුයෙන් බැසැ; ඒ සතිය මුඵල්ලෙහි එතන්හි වැසැ අතුරක් නැති වැ මහත් වූ බෝධි පූජාව අනේක ප්රසකාරයෙන් කැරැවූ හ.සත් වන දවස් සියලු දිගින් හිම රශ්මි කරකැවී මහා බෝධියට මැ වන්නේ යැ. මෙසේ පහ වූ හිම වලා ඇති ඉතා ප්රැසන්න වූ සක්වල ගැබැ මහා බෝධීන් වහන්සේ සම්පූර්ණ වූ කදින් හා පඤ්වශාඛායෙන් හා ශාඛා ප්රවශාඛා සමූහයෙන් හා පඤ්ච ඵලයෙන් ද ප්ර තිමණ්ඩිත වැ ස්වර්ණහ කටාභයෙහි පිහිටි පරිද්දෙන් මැ සියලු ජනයාට පෙනුණු සේකැ. එසේ හෙයින් මෙසේ කියන ලදී;
“සුද්ධේ නහසි දිස්සීත්ථ සකටාහා පතිට්ධ්ර්තාත,
මහා ජනස්ස සබ්බස්ස මහාබෝධි මනෝරමා”යි.
මෙසේ ඒ මහා බෝධීන් වහන්සේ අනේක ප්රපකාර වූ ප්රාිතිහාර්ය්දී යන් නිමල වූ ආකාශ තලයෙහි දක්වා සිටි සේක්, වන්දගුත්ත නම් රාජ කුමාරයන් විසින් කේශරසිංහ සම වලඳනාලද රත්සඳුන් බෙර ගැසූ කල්හි මහා ජනයා සන්තෝෂ කරවා ශක්රා භවනෙයෙහි සිටැ සකස්පුර දොරට බස්නා බුදු රජානන් වහන්සේ මෙන් භූමියට බට සේකැ. එහෙයින් කියන ලදී;
“පවත්තම්හි මහා බෝධි විවිධෙ පාටීහාරියේ,
විමහාපයන්තී ජනතං පඨවිතලමෝරුහී”යි.
ඉක්බිත්තෙන් ධර්ම ශෝක රජ්ජුරුවෝ
ඒ ප්රා තිභාර්ය්ාන යෙන් උපන්නා වූ ප්රී්තිවේග ඇති වැ ඒ තරුණ මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු රජඉසුරු හරිමින් “කාසි කෝසල අඩ්ග මගධාදි වූ සොළොස් මහා දේශයෙන් අලංකෘත වූ සියලු ජම්බුදිවීප රාජ්ය යෙන් තරුණ මහා බෝධීන් වහන්සේට පූජි කෙරෙමි යි කියා අනවතප්ත ජලයෙන් අභිෂේක දී සතියක් මුඵල්ලෙහි එතැන සිටියෝ යැ. අසන්ධිමිත්රාන නම් වූ බිසවූ ද සොළොස් දහසක් පුරාඩ්ගනාවක් හා සමඟ මහා බෝධීන් වහන්සේට සර්වාභරණයෙන් පූජා කොටැ අනේක ප්රහකාර වූ සුවඳ මල් පූජා කළාහු යැ.මහා බෝධීන් වහන්සේ වප් මසැ පුර පසළොස්වක් දිනයෙහි සවස් වේලෙහි රන් කටාභයෙහි පිහිටි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් හිම ගර්හි සප්තාහය හා අභෂේක සප්තායන් ඉකුත් කොටැ අව පසළොස්වක් දිනයෙහි රජ්ජුරවෝ බෝධීන් වහන්සේ, ධවල වූ අශ්වයන් ගෙන් බබළන්නා වූ නඟනලද ධවලාතපත්ර ඇති සරහා පිළියෙළ කරන ලද රථයෙක්හි නබා පූජා කෙරෙමින් සරහනලද මාර්ගේයෙන් එක දවසින් මැ පැළලුප් නවරට වැදැ හිල් මසැ පුර පෑළවිය දිනයෙහි නැගෙනහිර මහා සල් ගස මුලැ සරහන ලද මණ්ඩපයෙහි තැබූ හ. ස්වර්ණහ කට්භයෙහි පිහිටි දිනයෙන් සතළොස් වන දවස් මහා බෝධීන් වහන්සේ ගෙන් අභිනවාඩ්කුර පහළ වූයේ යැ. ඒ දැකැ ප්රසසන්න වූ රජ්ජුරුවෝ නැවැතැ මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු ජම්බුද්වීප රාජ්ය්යෙන් පූජාකොටැ ඉතා සිත්කලු වූ අනේක ප්ර කාර වූ බෝධි පූජා කරැවූ හ.
මෙසේ විලක් බඳු වූ පැළලප් නවරැ ප්රාුතිහාර්ය්ර යෙන් නික්මුණා වූ රශ්මි සහිත වූ අනේක ප්රූකාර වූ ඩ්වජමාලාගැවසී ගත්තා වූ විශාල වූ ඉතා සිත්කලු වූ මහා බෝධි පූජාව දිව්ය මනුෂ්යමයන් ගේ චිත්ත සන්තෝෂය කෙළේ යැ. එහෙයින් කියන ලදී;
“ඉති කුසුමපුරේ සරේ සරංසා
බහුවිධ වාරුධජාකුලා විසලා,
සුරුවිරපවරෝරු බෝධිපූජා
මරුනර චිත්ත විකාසිනි අහෝසි”යි
ඒ මෙ දක්ෂිණ මහා බෝධි ශාඛාව මෙසේ ධර්මයශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් ගන්නා ලද්දේ යැ.
කෙසේ ද යත් බුදු රජාණන් වහන්සේ වනාහි මහා පරිනිර්වා්ණ මඤ්චකයෙහි සැතැපුණු සේක්, ‘ලංකාද්වීපයෙහි මහා බෝධිය පිහිටුවනු පිණිසැ ධර්මැශෝක රජ්ජුරුවෝ දක්ෂිණ මහා බෝධි ශාඛාව ගන්නා පිණිසැ යන්නාහ. එකල්හි ජය මහා බෝධියෙහි දක්ෂිණ මහා ශාඛාව තෙමේ මැ සිඳි ස්වණ කටායෙහි පිහිටා ව’යි ඉටු සේකැ. මේ පළමුවන අධිෂ්ඨානය යැ. ඉක්බිත්තෙන් “පත්රහයෙන් හා ඵලයෙන් ද සවණක් රස් විහිදේවා”යි ඉටු සේකැ. මේ දෙවන අධිෂ්ඨානය යැ. ඉක්බිත්තෙන් මහා බෝධිය ‘වලගබට වැඳ සතියක් මුඵල්ලෙහි සිටි වා”යි ඉටු සේකැ. මේ තුන්වන අධිෂ්ඨානය යැ ‘ථූපාරාම චෛත්යසයෙහි මා ගේ දකුණු අකුධාතු පිහිටන දවස් යමක ප්රාවතිහාර්ය්්ත කෙරේවා’යි ඉටු සේකැ.මේ සතර වන අධිෂ්ඨානය යැ ‘ලංකාද්වීපයෙහි මැ මා ගේ ද්රෝාණයක් පමණ ධාතු රුවන්වැලි මහ සෑයෙහි පිහිටන දවස් සර්ව්ඥවේශය මවාගෙනැ ආකාශයට පැනනැගි යමක ප්රාහතිභාර්ය්් කෙරේවා යි ඉටු සේකැ. මේ පස්වන අධිෂ්ඨානයයැ යි කී සේකැ.
රජ්ජුරුවෝ මේ පඥ්ච අධ්ෂ්ඨානය අසා හට ගත්තා වූ ප්රීිති ප්ර මොද ඇති වැ, පැළලුප් නුවර පටන් ශ්රීත මහා බෝධිය දක්වා සත්යොදුන් මාර්ගතය කනුමුල් උදුරුවා, කසළ හරවා එහි ධවල වූ බොහෝ වූ සුදු වැලි තනවා, අබ සුනුසාල් ඊතණ දෑසමෙන් විලඳ යන ලද පස් මල් විසුරුවා, අනේක ප්රතකාර වූ ශෝභා සමූහ ඇති නොයෙක් සියදහස් ගණන් ධජ පතාක නංවා, මෙසේ අනේක ප්රහකාරයෙන් මාර්ගනය සරහා ස්වර්ණ කටාහය කරවන පිණිසැ ෙබහෝ උතුම් වූ රත්රන් මෑත් කැරැවූහ. එකෙණෙහි මැ ශක්රකදේවේද්ර යන් විසින් නියෝග කරනලද විශ්වකර්මැ දිව්ය පුත්රකතෙම ස්වර්ණොකාර වේශයක් මවාගෙනැ රජ්ජුරුවන් ඉදිරියෙහි පෙනී.’දරුව, මේ රත්රන් ගෙනැ කටාහයක් කරව’යි කි කල්හි “රජ්ජුරුවන් වහන්ස, කරන්නා වූ කටාහයෙහි පමණ නොදනිමි”යි කී යැ. “දරුව, තෝ මැ පමණ දැනැ කරව”යි කී කල්හි, රත්රන් ගෙනැ තමා ගේ අන්භාවයෙන් අතින් පිරිමැදැ නව රියනක් වට ඇති පස් රියනක් උස ඇති තුන් රියනක් පුථල ඇති අටඟුලක් බොල ඇති, ඇත් නාඹකු ගේ සොඩක් පමණ මුව විටි ඇති හිරු මඬලක් හා සමාන වූ කටාභය මවා රජ්ජුරුවනට දී අන්තර්ධාන වී යැ.
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ සියලු රාජාභරණයෙන් සැරැහි, සියලු හස්ත්ය්ලංකාරයෙන් සරසනලද්දා වූ මඟුලැතු පිටට පැනනැඟී ප්රසකාශ වූ කිරීට මාණික්යාලෝකනයෙන් ගැවැසිගත්තා වූ හිස් ඇති ක්ෂත්රි්යාභිෂේකයෙන් මුදුනෙහි අභිෂේක කරනලද රජදරුවන් දහසක් දෙනා විසින් පිරිවරනලදු වැ වෑහෙන්නා වූ මදයෙන් ගන්ධ වූ ගන්ධ හස්තීන් ගෙන් අන්ධකාර වූ, පනන්නා ව අශ්ව සමූහයා ගේ ගුගුරන්නා වූ මුඛ රවයෙන් දැදුරු කරනලද දසදික් ඇති, පාබළ සේනාව ගේ ඝනවූ කලකල ධ්වනියෙන් පලන ලද කර්ණරරන්ධු ඇති, දයා නැති වැ භයානක කොටැ ගසන ලද මිහිඟු බෙර මද්දල පටහ හෙරි ධ්වනියෙන් හා කාහල නාද ශංඛ නාදයෙන් හා දන්වන ලද්දා වූ ගමන් ඇති, සලනු ලබන්නා ව ධවල වූ දහස් ගණන් චාමර ඇති, රන්මිටු ඇති ධවලාතපත්රලයෙන් ගැවැසී ගන්නාලද ආකාශ ඇති, සත් යොන්නක් පමණ දිග ඇති, තුන් යොන්නක් පමණ පුඵල ඇති, චතුරංගණී සේනායෙන් පිරිවරන ලදු වැ, ස්වර්ණො කටාභය ගෙන්වාගෙනැ ආර්ය් ඇත සඬ්ඝයා වහන්සේ කැඳවාගෙනැ ශ්රී් මහා බෝධීන් වහන්සේ සමීපයට ගියෝ ය.
ඉක්බිත්තෙන් එතැනට ගොස් ‘නඟනලද රන් රිදි ධජ පතාක ඇති අනේක ප්රෙකාර වූ මුක්තා මාණික්යානදී වූ දශවිධ රත්නයෙන් විසිතුරු වූ නොයෙක් අලංකාරයෙන් සැරැහුණා වූ දෑසමෙන් සිනිද්ද බෝලිදිද ආදී වූ අනේක ප්රලකාර තූර්ය්දෑ නාදයෙන් ඝෝෂා කරනලද චතුරංගණී සේනායෙන් ශ්රීධ මහා බෝධීන් වහන්සේ වට කරවා, තිරයක් වට කොටැ බඳවාගෙනැ ශ්රෙඝෂ්ඨ වූ මහා ස්ථවිරවරයන් දහසක් දෙනා වහන්සේ හා සියලු ජම්බුද්වීපයෙහි රාජ්යා භිෂේකයෙන් අභිෂේකයට පැමිණියා වූ රජදරුවන් දහසක් දෙනා ද ලවා තමන් හා බෝධීන් වහන්සේත් පිරිවරා සිටුවා බෝධි ද්රැරම සමීපයෙහි සිටැ දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ ජය මහා බෝධීන් වහන්සේ බැලූහ. එකල්හි ශ්රීට මහා බෝධීන් වහන්සේගේ කඳ හා දක්ෂිණ මහා ශාඛායෙහි සතර රියනක් පමණ තැන් ද හැරැ සෙසු තැන් නොපැනී ගියේ යැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදී:
“තස්සා දක්ඛීණසාඛාය චතුහත්ථප්පමාණකං,
ඨානං ඛන්ධඤ්ව ඨපයිත්වා සාඛා අන්තරධායිසු”යි
ධර්ම හෝක රජ්ජුරුවෝ
ධර්ම හෝක රජ්ජුරුවෝ ඒ ප්රාසතිභාර්ය්මණ ය දැකැ, හටගත්තා වූ ප්රීතති සොම්නස් ඇති වැ අන් කට යුතු වූ සත්කාරයෙන් නො දැකැ ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු ඓශ්චර්ය් ව පරිත්යා ග නකරෙමින්, “ස්වාමීනි, මම මේ ප්රා තිභාර්ය්දෑ දැකැ ඉතා සතුටු වූයෙමි ජයශ්රීර මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු ජමිබුද්වීප රාජ්යතයෙන් පූජා කෙරෙමි”යි ආර්ය්න්ස සංඝයා වහන්සේට කියා අභිෂේක ජලය වක් කළෝ යැ. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ යර්වාිලංකාරයෙන් ප්රයතිමණ්ඩිත වැ රාජාලංකාරයෙන් සැරැහුණා වූ රජ දරුවන් දහසක් දෙනා විසින් පිරිවරනලදුවැ ශ්රීැ මහා බෝධීන් වහන්සේට ගඳ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් පූජා කොටැ තුන්යළක් පැදකුණු කොටැ අට තෙනෙකැ බැස හෙවැ වැදැ නැඟී: දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැසිටැ, සත්යන ක්රිැයායෙන් බෝධීන් වහන්සේ ගන්නා කැමැති වැ යම්තාක් මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ දක්ෂිණශාඛාව ද ඒ තාක් උස් කොටැ තබන ලද සර්ව රත්නමය වූ පුටුවක් මත්තෙහි ස්වර්ණඒ කටාභය තබවා, තුමූ නැගෙනහිර දිගට අභිමුඛ වැ රන් හිනින් රුවන් පුටුවට නැඟී, රන් තෙල්ල ගෙනැ දක්ෂිණ මහා ශාඛායෙහි රන්සිරියෙලින් හිරක් ඇඳැ “ඉදින් මහා බෝධිය ලංකාද්වීපයෙහි පිහිටියැ යුතු වී නම් මහා බෝධීන් වහන්සේ තමන් වහන්සේමැ සිදි ස්වර්ණි කටාභයෙහි පිහිටන සේක්වා”යි කියා සත්යැ ක්රි යා කෙළෝ යැ. ඉක්බිත්තෙන් සත්යක ක්රි යාව හා සමඟ මහා බෝධි ශාඛාව රන්සිරියෙලින් පිරිසුන් තැනැදී සිඳී ගඳ කළල් පිරූ රන් කට්භයෙහි පිහිට්යේ යැ. එහෙයින් කියනලදී;
“ලේකට්ඨානේ මහාබෝධි ජින්දිත්වා සයමේව සා,
ගන්ධකද්දමපූරස්ස කටාහසෝ පතිට්ධ්ර්තාය”යි
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ මූල රේඛාවට මත්තේ තුනහලක් පමණ තැනැ අනික් ඉරි තනක් ඇඳැලූ හ. එයින් එනකණේ මැ බුබුළු නැඟි මහමුල් දසයෙක් නික්මුණ් යැ. නැවතැ මත මත්තේ තුනඟුල් පමණ තැනැ අනිකුත් නවහිරක් හැඳැලූ හ. ඒ නවහිරිනුත් පපටිකා දසයක් දසයක් බැගින් නැඟ අනුවක් මුල් නික්මුණේ යැ.පළමු වැ නැඟි මහමුල් දසය සතරගුලක් පමණ තැනැ නික්මුණේ යැ. සෙසු මුල් අනූව ගවක්ෂ ජාලාවක් මෙන් ඔවුනොවුන් හිවමින් නික්මුණේ යැ. මෙතෙක් ප්රානතිභාර්ය්මෙ රජ්ජුරුවෝ රුවන් පුටුව මත්තෙහි සිට මැ දැකැ, දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ මහත් වූ ප්රීාති නාද පැවැත්වූ හ.දහස් ගණන් භික්ෂූන් වහන්සේ සාධුකාර දුන් සේකැ. සියලු රාජ සේනාව ඔල්වර හඬ ගැසූ යැ.දහස් ගණන් පිළි අහසට දමා කෙළියාහු යැ.පොළෝ තෙලෙහි පටන් අකනිටා බඹ ලොව දක්වා මෙදෑතුරෙහි සියලු දෙවියෝ සාධුකාර නාද පැවැත්වූ හ. රජ්ජුරුවෝ මේ ප්රායතිහාර්ය්වැ දැකැ, පස්වනක් ප්රීසතියෙන් පිඹැ පුරා පූ තොල ඛෝ විතක් මෙන් සම්පූර්ණර වූ ශරීර ඇති වැ දොහොත් මුදුෙනහි බැදැ සිටිය දී මැ දක්ෂිණ ශ්රීර මහා බෝධීන් වහන්සේ සියක් මුල් හා සමඟ ස්වර්ණන කටාභයෙහි පිහිටි සේකැ.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
“එවං සතේන මුලාන තත්ථ යා ගන්ධකද්දර්ථෙම
පතිට්ඨාසි මහාබෝධි පසාදෙන්ති මහාජනං”යි.
මෙසේ බෝධීන් වහන්සේ ගේ මහ මුල් දසයක් රන්කටාභ තලය පැහැරැ සිටියේ යැ. සෙසු අනූවක් මුල් ක්රරමයෙන් වැඩෙමින් සුවඳ කළලට බැසැ සිටියේ යැ. ඒ බෝධීන් වහන්සේ ගේ උසින් දස රියනක් පමණ කඳ වන්නේ යැ. සතර රියනක් සතර රියනක් පමණ පඤ්ච මහා ශාඛා වන්නේ යැ. ඵල පසෙකින් මැ හෙබියේ යැ කුඩා අතු දහසෙක් වන්නේ යැ. මෙසේ ඒ මහා බෝධීන් වහන්සේ ස්වර්ණ කටාභයෙහි පිහිටි ලමණක් ඇති කල්හි, දිය පොළොව අවසන් කොටැ මහත් වූ භූමිචලන වුයේ යැ. ආකාශයෙහි දිව්ය හෙරි නාද පැවැත්තේ යැ. පර්වේතයන් ගේ ගැටීමෙන් ද, දෙව්යන් ගේ සාධුකාරයෙන් ද, යක්ෂයින් ගේ හිංකාර නාදයෙන් ද, අසුරයන් ගේ ස්තූති ඝෝඝාවෙන් ද, බ්රෂහ්මයන් ගේ අත්පොළසන් දීමෙන් ද, මේඝයන් ගේ ගර්ජනා කිරීමෙන් ද, වතුෂ්පද ජාතීන් ගේ නාදයෙන් ද, පක්ෂීන් ගේ හැඬීමෙන් ද, සියලු පඤ්වාංගික තූර්ය්්පද නාදයන් තමන් තමන් ගේ ධ්වනි පැවැත්වීමෙන් ද, පෘථිවියෙහි පටන් අකනිටා බ්රයහ්ම ලෝකය දක්වා ඒක කෝලාහල වී යැ; ඒකනින් නාද වී යැ. පඤ්ච මහා ශාඛායෙහි ඵල පත්රයෙන් නිල පිතාදී සවනක් රස් නික්මැ සියලු සක්වළ රුවන් ගෝනැසින් වලඳනාලද්දක් මෙන් කෙරෙමින් බ්රකහ්ම ලෝකය දක්වා පැනනැංගේ යැ. එතැන් පටන් සත් දවසක් මුඵල්ලෙහි මහා බෝධීන් වහන්සේ හිම වලා ගබට වැදැ කිසි කෙනෙකුනට නො පෙනී සිටි සේකැ. එහෙයින් කියන ලදී;
“සකටාහා මහාබෝධි උග්ගන්ත්වාන තතො නහං,
අට්ඨාසි හිමගබ්භම්හි සත්තාහංනි අදස්සනා”යි.
ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ රුවන් පුටුයෙන් බැසැ; ඒ සතිය මුඵල්ලෙහි එතන්හි වැසැ අතුරක් නැති වැ මහත් වූ බෝධි පූජාව අනේක ප්රසකාරයෙන් කැරැවූ හ.සත් වන දවස් සියලු දිගින් හිම රශ්මි කරකැවී මහා බෝධියට මැ වන්නේ යැ. මෙසේ පහ වූ හිම වලා ඇති ඉතා ප්රැසන්න වූ සක්වල ගැබැ මහා බෝධීන් වහන්සේ සම්පූර්ණ වූ කදින් හා පඤ්වශාඛායෙන් හා ශාඛා ප්රවශාඛා සමූහයෙන් හා පඤ්ච ඵලයෙන් ද ප්ර තිමණ්ඩිත වැ ස්වර්ණහ කටාභයෙහි පිහිටි පරිද්දෙන් මැ සියලු ජනයාට පෙනුණු සේකැ. එසේ හෙයින් මෙසේ කියන ලදී;
“සුද්ධේ නහසි දිස්සීත්ථ සකටාහා පතිට්ධ්ර්තාත,
මහා ජනස්ස සබ්බස්ස මහාබෝධි මනෝරමා”යි.
මෙසේ ඒ මහා බෝධීන් වහන්සේ අනේක ප්රපකාර වූ ප්රාිතිහාර්ය්දී යන් නිමල වූ ආකාශ තලයෙහි දක්වා සිටි සේක්, වන්දගුත්ත නම් රාජ කුමාරයන් විසින් කේශරසිංහ සම වලඳනාලද රත්සඳුන් බෙර ගැසූ කල්හි මහා ජනයා සන්තෝෂ කරවා ශක්රා භවනෙයෙහි සිටැ සකස්පුර දොරට බස්නා බුදු රජානන් වහන්සේ මෙන් භූමියට බට සේකැ. එහෙයින් කියන ලදී;
“පවත්තම්හි මහා බෝධි විවිධෙ පාටීහාරියේ,
විමහාපයන්තී ජනතං පඨවිතලමෝරුහී”යි.
ඉක්බිත්තෙන් ධර්ම ශෝක රජ්ජුරුවෝ
ඒ ප්රා තිභාර්ය්ාන යෙන් උපන්නා වූ ප්රී්තිවේග ඇති වැ ඒ තරුණ මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු රජඉසුරු හරිමින් “කාසි කෝසල අඩ්ග මගධාදි වූ සොළොස් මහා දේශයෙන් අලංකෘත වූ සියලු ජම්බුදිවීප රාජ්ය යෙන් තරුණ මහා බෝධීන් වහන්සේට පූජි කෙරෙමි යි කියා අනවතප්ත ජලයෙන් අභිෂේක දී සතියක් මුඵල්ලෙහි එතැන සිටියෝ යැ. අසන්ධිමිත්රාන නම් වූ බිසවූ ද සොළොස් දහසක් පුරාඩ්ගනාවක් හා සමඟ මහා බෝධීන් වහන්සේට සර්වාභරණයෙන් පූජා කොටැ අනේක ප්රහකාර වූ සුවඳ මල් පූජා කළාහු යැ.මහා බෝධීන් වහන්සේ වප් මසැ පුර පසළොස්වක් දිනයෙහි සවස් වේලෙහි රන් කටාභයෙහි පිහිටි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් හිම ගර්හි සප්තාහය හා අභෂේක සප්තායන් ඉකුත් කොටැ අව පසළොස්වක් දිනයෙහි රජ්ජුරවෝ බෝධීන් වහන්සේ, ධවල වූ අශ්වයන් ගෙන් බබළන්නා වූ නඟනලද ධවලාතපත්ර ඇති සරහා පිළියෙළ කරන ලද රථයෙක්හි නබා පූජා කෙරෙමින් සරහනලද මාර්ගේයෙන් එක දවසින් මැ පැළලුප් නවරට වැදැ හිල් මසැ පුර පෑළවිය දිනයෙහි නැගෙනහිර මහා සල් ගස මුලැ සරහන ලද මණ්ඩපයෙහි තැබූ හ. ස්වර්ණහ කට්භයෙහි පිහිටි දිනයෙන් සතළොස් වන දවස් මහා බෝධීන් වහන්සේ ගෙන් අභිනවාඩ්කුර පහළ වූයේ යැ. ඒ දැකැ ප්රසසන්න වූ රජ්ජුරුවෝ නැවැතැ මහා බෝධීන් වහන්සේට සියලු ජම්බුද්වීප රාජ්ය්යෙන් පූජාකොටැ ඉතා සිත්කලු වූ අනේක ප්ර කාර වූ බෝධි පූජා කරැවූ හ.
මෙසේ විලක් බඳු වූ පැළලප් නවරැ ප්රාුතිහාර්ය්ර යෙන් නික්මුණා වූ රශ්මි සහිත වූ අනේක ප්රූකාර වූ ඩ්වජමාලාගැවසී ගත්තා වූ විශාල වූ ඉතා සිත්කලු වූ මහා බෝධි පූජාව දිව්ය මනුෂ්යමයන් ගේ චිත්ත සන්තෝෂය කෙළේ යැ. එහෙයින් කියන ලදී;
“ඉති කුසුමපුරේ සරේ සරංසා
බහුවිධ වාරුධජාකුලා විසලා,
සුරුවිරපවරෝරු බෝධිපූජා
මරුනර චිත්ත විකාසිනි අහෝසි”යි
ඒ මෙ දක්ෂිණ මහා බෝධි ශාඛාව මෙසේ ධර්මයශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් ගන්නා ලද්දේ යැ.
3. ලඩ්කාවතරණ කථාව
සඩ්ඝමිත්රාේ නම ටේරීන් විසින් කෙසේ ගෙනැ එන ලද්දේ ද දත් ඉත්බිත්තෙන් ධර්මරශෝක රජ්ජුරුවෝ පැමිණියා වූ ෂඩහිඥා ඇති,තමන් ගේ දූ වූ සඩ්ඝමිත්රාර නම් ස්ථවිරාව කැඳවා “ආර්යා ඇත වන් වහන්ස, දැන් මහ බෝධිය ගෙනැ ලංකාද්වීපයට ගිය මැනැවැ”යි කියා විධුරින් ද නම් රාජ කුමාරයන් කැඳවා “තෙපි සහ පිරිවරින් මහා බෝධීන් වහන්සේට ආරක්ෂා කරව”යි කියා, අටළොස් කුලෙකැ දෙවියන් කැඳවා “තෙපි පිරිවර හා සමඟ බෝධීන් වහන්සේට රකවල් ගෙනැ සිටුව”යි කියා, එසේ මැ රජ කුල අටක් ද, සිටු කුල අටක් ද, බමුණු කුල අටක් ද, කෙළෙඹි කුල අටක් ද, වෙළෙඳ කුල අටක් ද, දුනුවා කුල අටක් ද, සරස් කුල අටක් ද, කිළීඟු කුල අටක් ද, කපු කුල අටක් ද, බලත් කුල අටක් ද, පෙහෙර කුල අටක් ද, කුඹල් කුල අටක් ද, මල්කරු කුල අටක් ද, එසු දවට කුල අටක් ද, සන්නාසි කුල අටක් ද, අරක්කැම් කුල අටක් ද, කඹුරු කුල අටක් ද, ලෝකුරු කුල අටක් ද, ස්වණර්කාඅර කුල අටක් ද, බෙරවා කුල අටක් ද, සත්කර කුල අටක් ද, උයන්ගොවූ කුල අටක් ද දී මවුන් අතුරින් සූර්ය්ක් වංසෙහි උපන් නා වූ වේධ්ඝ්ොවූ දේවියන් ගේ සහෝදර වූ රාජ කුමාරවරුන් අට දෙනාට ප්ර ධාන වූ සුමිත්ත යැ බෝධිගුත්ත යැ යන නම් ඇති ශාක්යව පුත්ර යන් දෙදෙනා තමන් පැළැඳි ආභරණ පළඳවා, තමනට කළ මනා සියලු පෙරහර කරවා, තමන් හා සම තනතරෙහි තබා බාල වූ සුමිත්ත නම් රාජ කුමරයනට කුලවාසීන් පාවා දී, වැඩි මහලු බෝධිගුත්ත නම් කුමාරයනට මහා බෝධීන් වහන්සේ නිරන්තරයෙන් පැන් වඩනු සදහා රාජ වංශයෙන් පෙරහර බිසෝ වරුන් සතර දෙනෙකු පාවා දී. බෝධි ස්නානය කරනු සදහා ස්වර්ණ හිඩ්කාර අටක් හා රජත හිඩ්කාර අටක් ද දී, මහ පෙරහරින් මහා බෝධීන් වහන්සේ ගඩ්ගා නම් ගඩ්ගායෙහි සරහන ලද නැවට වඩා, භික්ෂුණීන් එනකාළොසක් හා සමඟ සඩ්ගමිත්රාස නම් වූ ස්ථවිරාවන් ද අමාත්යක රත්න වූ අරිට්ඨ කුමාරයන් ද බෝධිගුප්ත කුමාරයන් ප්රූධාන කොටැ ඇති ජාති මපන්න කුල ද එ මැ නැවට නංවා, අවශේෂ කුළ වැස්සන් සෙසු නැව්වලට නංවා තුමුන් නුවරින් නික්මැ පූර්ව සමුද්රස වේලාතයෙහි හා අපර සමුද්රන වේලාන්තයෙහි ද පැහැර සිටියා වූ වින්ධ්යාව නම් වනය ඉක්මැ ක්රරමයෙන් සද් දවසෙකින් තාමලිත් නම් තොටට පැමිණියෝ යැ; අතර මඟැ දී දිව්ය මනුෂ්යව නාග සුපණාදීහු වස්ත්රාපභරණ සුවඳ මල් විචිත්රැ වස්ත්ර සදුන් සුණු මුවරඳ වෂායෙන් මහා බෝධීන් වහන්සේට පූජා කෙරෙමින් සතියෙකින් මැ තාමලින් තොටට පැමිණියාහු යැ.
එසමයෙහි රජ්ජුරුවෝ මහා බෝධිය වායු වේගයෙන් අළලන ලද සමුද්රො වේලාන්තයෙහි සිත්කලු වු මණ්ඩපයෙහි තබා, සතියක් මුළුල්ලෙහි සියලු ජම්බුද්වීප රාජ්යකයෙන් පූජා කොටැ රන් සක රාජ්යළ කන්යා වක ඇතැ තබා, රිදී සක සිටු කන්යාලවක ලවා ගන්වා, අනවතප්ත ජලයෙන් තුන් සකින් මහා බෝධීන් වහන්සේට අභෂේක ජලය වක්කරවා, උඳුවප් මැස පුර පෑළවිය දිනයෙහි රජ කුල අටෙක බමුණු කුල අටෙකැයි සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයන් හා සමඟ මහා බෝධීන් වහන්සේ ඔසවා, තමන් ගේ හිස් මුදුනෙහි පිහිටුවා, කරවටක් පමණ සමුද්ර ජලයට බැසැ, සරහන ලද නැවෙහි, රන් පුටුව මත්තෙහි තබා පිරිවර සහිත වු සංමිත් තෙරණියන් නැවට නංවා, නොයෙක් කුල වැසියන් සෙසු නැව්වලට නංවා, බෝධිගුත්ත සුමිත්ත දෙදෙනාට අනුශාසනා කොටැ. අරිට්ඨ කුමාර නම් අමාත්ය් රත්නය සමීපයට කැඳවා, ‘දරුව, මම මහ බෝධීන් වහන්සේට තුන් වරෙකැ සියලු ජම්බුද්වීප රාජ්යරයෙන් පුජා කොටැ, කරවටක් පමණ සාගර ජලයට බැසැ, මා යහළු වු දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවනට යැවීමි. රජ්ජුරුවෝද එපරිද්දෙන් මැ මහා බෝධීන් වහන්සේට පුජා කෙරෙත්ව” යි කියා ලංකාධිපති වු රජ්ජුරුවනට හසුන් දුන්නා හු යැ.
එහෙයින් කියන ලදි:
“අහං රජ්ජේන තික්ඛත්තුං මහාබෝධිමපූජයිං,
එවමෙව හි පූජේතු රාජා රජ්ජේන මේ සඛා” යි.
මෙසේ රජ්ජුරුවෝ තමන් ගේ යහළු වු දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුරුවනට අසුන් දී සමුද්රත තීරයෙහි සිටැ මහා සාගරයෙහි වඩනා වු බෝධීන් වහන්සේ දැකැ, “එම්බල කොල, දශබලධාරී වු බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිනිඳු වු ඔජාවත් වු රශ්මිජ්වාලාවන් දිවන්නා වු මහා බොධින් වහන්සේ වඩනා සේකැ” යි කියා දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ කඳුළු වගුරුවමින් ඇසට විෂය ත න් දක්වා බලා සිටැ හඬා වැලැප වැළැක්කෝ යැ. දුමින්දාගමන කථා
එසේ හෙයින් කියන ලදී:
මහාබෝධි වියෝගේන ධම්මාසෝකෝ සසෝකවා.
කන්දිත්වා පරිදේවිත්වා අගමාසි සකං පුරං”යි. ඉක්බිත්තෙන් ඒ බෝධීන් වහන්සේ නැංගා වු නැව සමුද්රු ජලතලය මත්තෙහි දිවැ ගත්තේයැ. මහා සමුද්රවයෙහි වටින් යොදනින් යොදනේ රළ සංහිඳුණේයැ. ඒ සමුද්රතයෙහි සදත්විල ශ්රීව සමෘද්ධිය දක්වන කලක් පරිද්දෙන් නීලෝත්පලය යැ ශෙවතෝත්පල යැ රක්තපද්ම යැ ශෙවතපද්ම යැ යන පඤ්චවිධ පද්මයෝ සුපුෂ්පිත වු හ. ආකාශයෙහි ශක්ර දේවේන්ද්රමයන් ගේ නෘත්යය මණ්ඩලය දක්වන කලක් පරිද්දෙන් දෙවියන්ගේ නැටීම් ගී කීම් ගැසීම් පිඹීම් සඩ්ඛ්යාෝත චතුරඞග සඞගිතීහු පැවැත්නාහු යැ, ආකාශස්ථ දෙවියෝ යැ, ජලාශ්රි ත දෙවියෝ යැ, වෘක්ෂ නි:ශ්රියත දෙවියෝ යැ යන මේ සියලු දේවතාවන් විසින් පවත්වන ලද ඉතා උදාර වු පුජා වුයේ යැ. එකල්හි සමුද්රනයෙහි වසන්නා වු නාගයෝ මහා බෝධීන් වහන්සේ ගෙනැ මහ පවන් හා වර්ෂා අන්ධකාර ද දක්වා ක්ෂෝභ කෙරෙමින් සෘද්ධි විකුර්වපණය කළාහු යැ.
ඒ දැකැ සඬ්ඝමිත්රාි නම් ස්ථවිරා තොමෝ ගුරුළු වෙසක් මවා ගෙනැ කල්පාන්ත වහ්නි ස්කන්ධයක් සේ භයානක වු ගරුඬ වේශයෙන් අහස්කුස් පුරා, ඉන්ද්රයනිල මාණික්යුමය වු මස්තකයෙහි රශ්මි ප්වාලායෙන් ආකාශය ඒකාන්ධකාර කොටැ, පක්ෂ මරුත වේගයෙන් සමුද්රව ජලය අළලා ප්රාලය කාලයෙහි සුර්ය්ි මණ්ඩලයක් බඳුවු භයානක වු නේත්රල යුගලයෙන් නයින්ගේ ළය උපුල්වා, ප්රේයල සාගරයෙහි ගර්ජනාවක් හා සදෘශ වු ඝෝෂාවෙන් නයින් තැති ගන්වා, නාග සමූහයා ප්රලලය කළා යැ. ඒ ස්ථවිරාවන් ගේ ආනුභාවයෙන් තැති ගත්තා වු නාගයෝ අවුත් ඒ විභූතිය දැකැ සංමිත් තෙරණියනට යාච්ඤා කොළෝ යැ. “ආය්යවර් වන් වහන්ස, බුදුරජාණන් වහන්සේ මුවලින්ද නා රජහු ගේ දරණ වැල තමන් වහන්සේට ගඳ කිළියක් කොටැ සතියක් මුළුල්ලෙහි ඕහට සඞ්ග්රවහ කළ සේකැ. බුදු වන දවස් නිල්දලා හෝ නොරැ දී තමන් වහන්සේ වැළඳ තාලිය මහ කෙළ නා රජ හට හළ සේකැ. උරුවේලායෙහි නාග රාජයා විසින් මවන ලද විෂධූම හා ගිනි කඳ ද නො සලකා ම.
ශරණශීල නැමති ආභරණ දුන් සේකැ. මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ යවා නන්දෝපනන්ද නම් නාග රාජයා ගේ විෂ, සාගරය කල්පාන්ත වහ්නියෙහි සූර්ය්ම් යා මෙන් වියළාපු සේකැ, මෙසේ ලෝකස්වාමි වු සර්වමඥයන් වහන්සේ අපට උපකාරී සේක. නුඔ වහන්සේත් අප ගේ දෝෂය නො සලකා, ඇසිල්ලක් මහා බෝධීන් වහන්සේ අපට හැරැ නාග සමූහයාට ස්වර්ගල මෝක්ෂ සැප සිදුධ කළ මැනැවැ” යි යාච්ඤා කළාහු යැ. ඒ සඞ්ඝමිත්රාස නම් ස්ථවිරාව නයින් හට මහා බෝධීන් වහන්සේ හැරැ මෙසේ කිවු යැ. “ එම්බා නාගයෙනි! නාග ලෝකයෙහි පටන් හවාග්ර්ය දක්වා සියලු දසදහසක් සක්වළ විෂය නො වන්නා වු තෙනෙක් නම් නැත. කොතැනට ගියාවූත් බෝධීන් වහ්නසේ ගෙනැ ඊම මට භාර වන්නේයැ. එසේ හෙයින් තෙපි සතියක් මුළුල්ලෙහි මහත් වු බෝධී පූජා කොටැ ගෙනෙවු” යි කිවුයැ. ඉක්බිත්තෙන් නාගයෝ සත්රුවනින් පුදමින් නාග භවනයට ගෙනැ ගොස් සත්රුවන්මය වු මණ්ඩපයෙක්හි සත් රුවන්මය වු පර්යංැ ගොක මත්තෙහි තබා, ධවලච්ඡත්ර් නංවා සියලු මල් දම් ආදීන් පූජා කෙරෙමින් නාග නාටීකාවන් ලවා ගායනා කරවා සතියක් මුළුල්ලෙහි, නාග රාජ්යනයෙන් පූජා කොටැ ගෙවුත් නැවත නැවෙහි පිහිටුවාලූ හ. එදවස් මැ නැව දිඹුලු තොටට ගියේ යැ. ඒ මේ දක්ෂිණ ශාඛාව මෙසේ සඞ්ඝමිත්රාහ නම් ස්ථවිරාවන් විසින් ගෙනැ එන ලද්දේ යැ.
එසමයෙහි රජ්ජුරුවෝ මහා බෝධිය වායු වේගයෙන් අළලන ලද සමුද්රො වේලාන්තයෙහි සිත්කලු වු මණ්ඩපයෙහි තබා, සතියක් මුළුල්ලෙහි සියලු ජම්බුද්වීප රාජ්යකයෙන් පූජා කොටැ රන් සක රාජ්යළ කන්යා වක ඇතැ තබා, රිදී සක සිටු කන්යාලවක ලවා ගන්වා, අනවතප්ත ජලයෙන් තුන් සකින් මහා බෝධීන් වහන්සේට අභෂේක ජලය වක්කරවා, උඳුවප් මැස පුර පෑළවිය දිනයෙහි රජ කුල අටෙක බමුණු කුල අටෙකැයි සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයන් හා සමඟ මහා බෝධීන් වහන්සේ ඔසවා, තමන් ගේ හිස් මුදුනෙහි පිහිටුවා, කරවටක් පමණ සමුද්ර ජලයට බැසැ, සරහන ලද නැවෙහි, රන් පුටුව මත්තෙහි තබා පිරිවර සහිත වු සංමිත් තෙරණියන් නැවට නංවා, නොයෙක් කුල වැසියන් සෙසු නැව්වලට නංවා, බෝධිගුත්ත සුමිත්ත දෙදෙනාට අනුශාසනා කොටැ. අරිට්ඨ කුමාර නම් අමාත්ය් රත්නය සමීපයට කැඳවා, ‘දරුව, මම මහ බෝධීන් වහන්සේට තුන් වරෙකැ සියලු ජම්බුද්වීප රාජ්යරයෙන් පුජා කොටැ, කරවටක් පමණ සාගර ජලයට බැසැ, මා යහළු වු දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවනට යැවීමි. රජ්ජුරුවෝද එපරිද්දෙන් මැ මහා බෝධීන් වහන්සේට පුජා කෙරෙත්ව” යි කියා ලංකාධිපති වු රජ්ජුරුවනට හසුන් දුන්නා හු යැ.
එහෙයින් කියන ලදි:
“අහං රජ්ජේන තික්ඛත්තුං මහාබෝධිමපූජයිං,
එවමෙව හි පූජේතු රාජා රජ්ජේන මේ සඛා” යි.
මෙසේ රජ්ජුරුවෝ තමන් ගේ යහළු වු දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුරුවනට අසුන් දී සමුද්රත තීරයෙහි සිටැ මහා සාගරයෙහි වඩනා වු බෝධීන් වහන්සේ දැකැ, “එම්බල කොල, දශබලධාරී වු බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිනිඳු වු ඔජාවත් වු රශ්මිජ්වාලාවන් දිවන්නා වු මහා බොධින් වහන්සේ වඩනා සේකැ” යි කියා දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ කඳුළු වගුරුවමින් ඇසට විෂය ත න් දක්වා බලා සිටැ හඬා වැලැප වැළැක්කෝ යැ. දුමින්දාගමන කථා
එසේ හෙයින් කියන ලදී:
මහාබෝධි වියෝගේන ධම්මාසෝකෝ සසෝකවා.
කන්දිත්වා පරිදේවිත්වා අගමාසි සකං පුරං”යි. ඉක්බිත්තෙන් ඒ බෝධීන් වහන්සේ නැංගා වු නැව සමුද්රු ජලතලය මත්තෙහි දිවැ ගත්තේයැ. මහා සමුද්රවයෙහි වටින් යොදනින් යොදනේ රළ සංහිඳුණේයැ. ඒ සමුද්රතයෙහි සදත්විල ශ්රීව සමෘද්ධිය දක්වන කලක් පරිද්දෙන් නීලෝත්පලය යැ ශෙවතෝත්පල යැ රක්තපද්ම යැ ශෙවතපද්ම යැ යන පඤ්චවිධ පද්මයෝ සුපුෂ්පිත වු හ. ආකාශයෙහි ශක්ර දේවේන්ද්රමයන් ගේ නෘත්යය මණ්ඩලය දක්වන කලක් පරිද්දෙන් දෙවියන්ගේ නැටීම් ගී කීම් ගැසීම් පිඹීම් සඩ්ඛ්යාෝත චතුරඞග සඞගිතීහු පැවැත්නාහු යැ, ආකාශස්ථ දෙවියෝ යැ, ජලාශ්රි ත දෙවියෝ යැ, වෘක්ෂ නි:ශ්රියත දෙවියෝ යැ යන මේ සියලු දේවතාවන් විසින් පවත්වන ලද ඉතා උදාර වු පුජා වුයේ යැ. එකල්හි සමුද්රනයෙහි වසන්නා වු නාගයෝ මහා බෝධීන් වහන්සේ ගෙනැ මහ පවන් හා වර්ෂා අන්ධකාර ද දක්වා ක්ෂෝභ කෙරෙමින් සෘද්ධි විකුර්වපණය කළාහු යැ.
ඒ දැකැ සඬ්ඝමිත්රාි නම් ස්ථවිරා තොමෝ ගුරුළු වෙසක් මවා ගෙනැ කල්පාන්ත වහ්නි ස්කන්ධයක් සේ භයානක වු ගරුඬ වේශයෙන් අහස්කුස් පුරා, ඉන්ද්රයනිල මාණික්යුමය වු මස්තකයෙහි රශ්මි ප්වාලායෙන් ආකාශය ඒකාන්ධකාර කොටැ, පක්ෂ මරුත වේගයෙන් සමුද්රව ජලය අළලා ප්රාලය කාලයෙහි සුර්ය්ි මණ්ඩලයක් බඳුවු භයානක වු නේත්රල යුගලයෙන් නයින්ගේ ළය උපුල්වා, ප්රේයල සාගරයෙහි ගර්ජනාවක් හා සදෘශ වු ඝෝෂාවෙන් නයින් තැති ගන්වා, නාග සමූහයා ප්රලලය කළා යැ. ඒ ස්ථවිරාවන් ගේ ආනුභාවයෙන් තැති ගත්තා වු නාගයෝ අවුත් ඒ විභූතිය දැකැ සංමිත් තෙරණියනට යාච්ඤා කොළෝ යැ. “ආය්යවර් වන් වහන්ස, බුදුරජාණන් වහන්සේ මුවලින්ද නා රජහු ගේ දරණ වැල තමන් වහන්සේට ගඳ කිළියක් කොටැ සතියක් මුළුල්ලෙහි ඕහට සඞ්ග්රවහ කළ සේකැ. බුදු වන දවස් නිල්දලා හෝ නොරැ දී තමන් වහන්සේ වැළඳ තාලිය මහ කෙළ නා රජ හට හළ සේකැ. උරුවේලායෙහි නාග රාජයා විසින් මවන ලද විෂධූම හා ගිනි කඳ ද නො සලකා ම.
ශරණශීල නැමති ආභරණ දුන් සේකැ. මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ යවා නන්දෝපනන්ද නම් නාග රාජයා ගේ විෂ, සාගරය කල්පාන්ත වහ්නියෙහි සූර්ය්ම් යා මෙන් වියළාපු සේකැ, මෙසේ ලෝකස්වාමි වු සර්වමඥයන් වහන්සේ අපට උපකාරී සේක. නුඔ වහන්සේත් අප ගේ දෝෂය නො සලකා, ඇසිල්ලක් මහා බෝධීන් වහන්සේ අපට හැරැ නාග සමූහයාට ස්වර්ගල මෝක්ෂ සැප සිදුධ කළ මැනැවැ” යි යාච්ඤා කළාහු යැ. ඒ සඞ්ඝමිත්රාස නම් ස්ථවිරාව නයින් හට මහා බෝධීන් වහන්සේ හැරැ මෙසේ කිවු යැ. “ එම්බා නාගයෙනි! නාග ලෝකයෙහි පටන් හවාග්ර්ය දක්වා සියලු දසදහසක් සක්වළ විෂය නො වන්නා වු තෙනෙක් නම් නැත. කොතැනට ගියාවූත් බෝධීන් වහ්නසේ ගෙනැ ඊම මට භාර වන්නේයැ. එසේ හෙයින් තෙපි සතියක් මුළුල්ලෙහි මහත් වු බෝධී පූජා කොටැ ගෙනෙවු” යි කිවුයැ. ඉක්බිත්තෙන් නාගයෝ සත්රුවනින් පුදමින් නාග භවනයට ගෙනැ ගොස් සත්රුවන්මය වු මණ්ඩපයෙක්හි සත් රුවන්මය වු පර්යංැ ගොක මත්තෙහි තබා, ධවලච්ඡත්ර් නංවා සියලු මල් දම් ආදීන් පූජා කෙරෙමින් නාග නාටීකාවන් ලවා ගායනා කරවා සතියක් මුළුල්ලෙහි, නාග රාජ්යනයෙන් පූජා කොටැ ගෙවුත් නැවත නැවෙහි පිහිටුවාලූ හ. එදවස් මැ නැව දිඹුලු තොටට ගියේ යැ. ඒ මේ දක්ෂිණ ශාඛාව මෙසේ සඞ්ඝමිත්රාහ නම් ස්ථවිරාවන් විසින් ගෙනැ එන ලද්දේ යැ.
4. මහා බෝධි ප්රතිෂ්ඨාපන කථාව
දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින්දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් කෙසේ පිහිටුවන ලද්දේද යත්: එසමයෙහි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ සුමන සාමණේරයන් වහන්සේගේ වචනයෙන් උඳුවප් මසැ පුර පෑලවිය දිනයෙහි පටන් නුවරැ උතුරු දොරටුයෙහි සිටැ දඹුලු තොට දක්වා මඟ කසළ හරවා එහි නිර්මටල වු බොහෝ වැලි තනවා නුවරින් නික්මෙන දවස් උතුරු දොරටු සමීපයෙහි සමුද්රම ශාලා වාස්තුයෙහි සිටැ මහා සමුද්රනයෙහි. ඒ මහත් වු ශ්රී විභූතීන් වඩනා වු මහා බෝධීන් වහන්සේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ගේ ආනුභාවයෙන් දැකැ, සතුටු වු සිත් ඇති වැ නුවරින් නික්මැ සියලු මාර්ගආය පස් වනක් පැහැ ඇති මලින් විසුරුවා, අනේක ප්රේකාර වු විසිතුරු වු වස්ත්රආයන් හා ධජපතාකා ද නංවමින්, අතරතුරෙහි පුන්කලස් හා රන්තලි රිදීතලි හා කෙහෙල්ගස් පඬ්ක්ති ද යන ආදීන්, සරහා ඒ ඒ තන්හි විසිතුරු වු මල්ඇගෑ දක්වා, එක දවසින් මැ දඹුලු තොටට ගොස් සන්හුන්නා වු රළ ඇති සමුද්රලයෙහි සුපිපි පස්වනක් පියුම් දැකැ, පහ වු සමුද්රිඝෝෂා ඇති ආකාශයෙහි දිව්ය් තූර්ය්පිපනාදයෙන් පිරිවරනලදු වැ ගඳ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් පූජා කෙරෙමින් ප්රී ති වේගයෙන් කරවටක් පමණ සමුද්රන ජලයට බැස “එම්බල කොල! දශබලධාරි වු බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ සිනිඳු වු ඔජාවත් වු රශ්මිජ්වාලා විහිදුවන්නා වු මහා බෝධීන් වහන්සේ වැඩි සේක් වේ දැ “ යි ප්රමසන්න වු සිත් ඇති වැ මහා බෝධීන් වහන්සේ ඔසවා, මුදුන් මස්තකයෙහි පිහිටුවා. ‘මිනිසත් බව ලැබීම සඵල යැ”යි, සිතමින් බෝධීගුප්ත කුමාරයන් පුධාන කොටැ ඇති සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයන් හා සමඟ හිසින් ගෙනවුත් සමුද්ර යෙන් ගොඩ නැඟී සමුද්රස තීරයෙහි සිත්කලු වු මණ්ඩපයට වඩා, සියලු ලඬ්කාද්වීපයෙහි රාජ්යගයෙන් මහා බෝධීන් වහන්සේට පූජා කොටැ සොළොස් කුලයන් ගේ අතට රාජ්යගය හැරැ තුමු දොරටුපාල තනතුරෙහි සිටැ තුන් දවසක් මුළුල්ලෙහි අනේක ප්රනකාර වූ පුජා කැරැවූ හ.
ඉක්බිත්තෙන් දවසෙකැ සරහා පිළියෙළ කරනලද රථයක් මත්තේ තබා මහත් වු පූජා සත්කාර කෙරෙමින් නැඟෙනහිර තිස්ස විහාරය පිහිටන්නා වු ස්ථානයට ගෙනවුත් සංඝයා වහන්සේ පෙරවරු වළඳවා මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ විසින් වදාරන ලද, ඒ ස්ථානයෙහි සර්වඥයන් වහන්සේ විසින් කළා වු නයින් ගේ දමනය අසා, “බුදුන් විසින් වැඩහිඳීම් ආදියෙන් ප්ර යෝජන ලැබූ ස්ථානයන්හි දාගබ් ආදියෙන් සත්කාර කෙරෙමි” යි සලකුණු කරවා එතැනින් ගෙනවුත් තවක්ක බ්රාදහ්මණයා ගේ ගම්දොරැ තබා පූජා කොටැ මෙසේ ඒ ඒ තන්හි පූජා කෙරෙමින්, සුදුවැලි අතුරනලද නොඑක් මලින් ගැවසී ගත්තා වු නඟනලද ධජ ඇති මල් ඇගෑයෙන් හෙබියා වු සරහා පිළියෙළ කරනලද මාර්ග යෙහි රූ දාවල් නො පමා වැ පූජා කෙරෙමින් නුවර සමීපයට ගෙනවුත්, තුදුස් වක් දිනයේ පස්වරු භාගයෙහි මුතු සේ ධවල වු නිර්මුල වු වැලි අතුරන ලද්දා වු මහනෙල් මල් සපු මල් ආදී පුෂ්ප සමූහයෙන් ගැවසී ගත් සුවඳ පැන් පුරනලද ඇඹුල උපුල මලින් සරහන ලද පුන් කලස් දහස් ගණනින් සදනලද්දා වු විසිතුරු වු සල්පිල් ඇති, ධජ නැමැති වෘක්ෂ ගහනයෙන් වළකනලද සූර්ය්ද් රශ්මි සන්තාප ඇති, කළුවැල් දුම් නැමති මේඝ පටලයෙන් දුර්දින වු ආකාශ ඇති, සරහා පිළියෙළ කරන ලද නුවරට උතුරු දොරින් බෝධීන් වහන්සේ ඇතුළට ගෙනවුත්, නුවරවාසී සත්ත්වයන් නටමින් ගී කියමින් බෙර වයමින් ගන්ධර්වය කෙරෙමින් එළුසන් දෙමින් ඔල්වර හඬ ගසමින් අත්පොළසන් දෙමින් දහස් ගණන් පිළි ඉස්මුදුනෙහි නටවමින් ස්තුති ඝෝෂා පවත්වමින් සිටියැ දී නුවර මධ්යළයෙන් මඟුල් මහා වීථීයෙන් ගෙනැඇර දකුණු දොරින් පිටත් කොටැ මහමෙවුනා උයනට පමුණුවා, යම් තැනෙක්හි අප ගේ බුදු රජාණන් වහන්සේ පන්සියයක් ක්ෂීණාශ්ර වයන් වහන්සේ පිරිවරා නිරෝධ සමාපත්ති යට සමවැදැ වැඩහුන් සේක්ද. පූර්ව සර්වඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේත් නිරෝධ සමාපත්තියට සමවැදැ වැඩහුන් සේක්ද, යම් තැනෙක්හි කකුසඳ නම් බුදුන් ගේ මහරි බෝධිය පිහිටියේ ද, කෝනාගමන නම් බුදුන් ගේ දිඹුල් මහා බෝධිය පිහිටියේ ද, කාශ්ය ප නම් බුදුන් ගේ නුග මහා බෝධිය පිහිටියේද, එසේ වු මහමෙවුනා උයනට තිලකයක් වැනි වු සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ ගේ වචනයෙන් පළමු කොටැ මැ සකස් කරනලද භූමි ප්ර්දේශයෙහි පිහිටුවු හ.
කෙසේ පිහිටුවූ ද යත්: ඒ බෝධිගුප්ත කුමාරයන් පුධාන කොටැ ඇති සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයෝ සර්වාභණයෙන් සැරසී රජ වෙස් ගත්තාහු යැ. රජ්ජුරුවෝ දොරටු පාල වෙස් ගත්තාහු යැ. සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයෝ මහා බෝධීන් වහන්සේ රථයෙන් බාවා පිහිටුවනු පිණිසැ එතන්හි හැරලූ හ. මහා බෝධීන් වහන්සේ ඔවුන් අතින් මිදුණු ඇසිල්ලෙහි මැ අසූ රියනක් පමණ ආකාශයට පැනැ නැඟී ෂඬ්වණී වූ රශ්මිමාලාවන් විහිදැවු සේකැ. රශ්මිහු සියලු ලංකාද්වීපයෙහි පැතිරැ මත්තෙහි බ්රැහ්ම ලෝකය පැහැර සිටියාහු යැ. එහෙයින් කියන ලදි:
“ හත්ථතෝ මුත්තමත්තා සා අසීතිරතනං නඟා,
උග්ගන්ත්වාන ඉතෝ මුඤ්චි ඡබ්බණ්ණරාසියෝ සුභා” යි.
ඉක්බ්ත්තෙන් ඒ මහත් වු බෝධි ප්රාාතිහාර්ය් බ දැකැ හට ගත්තා වු ප්රරසාද ඇති දසදහස් අනුපුර්වහ විදර්ශිනා වඩා රහත් වැ මහණ වූ හ. ඒ මහාබෝධින් වහන්සේ හිරු අස්තයට යන තෙක් සවනක් රස් විහිදුවමින් ආකාශයෙහි වැඩ සිටි සේකැ. හිරු අස්ත යට ගිය කල්හි ආකාශයෙන් බැස රෙහෙණ නැකතින් භූමියෙහි පිහිටි සේකැ. බෝධින් වහන්සේ ගේ පිහිටීම හා සමඟ දිය පොළව අවසන් කොටැ මහත් වු භූමිකම්පා වියැ. ඒ බොධීන් වහන්සේ සියලු මුල් කටාහ මුව විටින් උඩ නැඟී, ඒ ස්වණ කටාහය වලඳමින් භූමියට බටුයේ යැ. රැස් වු සියලු ද්වීපවාසි වු සත්ත්වයෝ ගඟ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් පුජා කළාහු යැ. හාත් පසින් දිව මල් වැසි වටුයේ යැ. ආකාශයෙහි දිව්යස වු පඤ්චාංගික තුර්ය්වීප නාදයෝ පැවැත්නාහු යැ. මහමේ නඟා පොකුරු වැසි වටුයේ යැ. ආකාශයෙහි ශුෂ්ක ගර්ජනාව කෙළේ යැ. සිය දහස් ගණන් විදුලිය ගැසුයේ යැ. දෙවියෝ සාධුකාර දුන්නාහු යැ. ගන්නාලද මුවරඳ ඇති මඳමඳ පවන් හමුයේ යැ. හාත්පසින් ඝන වු සිසිල් වු හිම වලා බෝධින් වහන්සේ වැසූයේ යැ.
මෙසේ මහා බෝධීන් වහන්සේ පෘථීවියෙහි පිහිටා හිම ගර්ග යෙහි සැඟැවී සතියක් මුළුල්ලෙහි සියලු සත්ත්වයනට නො පෙනී සිටි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් සත්වන දවස් පහ වු හිමවලා ඇති නිර්මෙල වු ආකාශයෙහි මහා බෝධියෙන් සවනක් රස්, දිලියෙමින් බබළමින් පිටත් වැ නික්මුණේ යැ. මහා බොධීන් වහන්සේ ගේ කද හා පඤ්ච මහා ශාඛාවන් හා පඤ්ච මහා ඵලයෝ ද සියලු සත්ත්වයනට පෙනුණාහු යැ. මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ යැ සංඝමිත්රාේ ස්ථවිරාවන් වහන්සේයැ . රජ්ජුරුවෝයැ. යන මේ සියල්ලෝ සහ පිරිවරින් මහා බොධීන් වහන්සේ පිහිටි තැනට මැ ගියාහු යැ. රෝහණ ජනපදයෙහි කදරගම රජදරුවෝ ද. එහි මැ සඳුන්ගම රජදරුවෝද, තවක්ක බ්රාිහ්මණයා ද, සියලු ද්විපවාසිහු ද ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ ප්රාහතිහාර්ය්ිර දැකැ එකෙණෙහිමැ දේවතානුභාවයෙන් රැස් වූහ. ඒ සමාගමයෙහි සියල්ලවුන් බලා සිටියැ දි මැ පැළඹෙන්නා වු ප්රාවතිහාර්ය්සම ඇති මහබොධීන් වහන්සේ ගේ නැඟෙනහිර මහා ශාඛායෙන් එක් ඵලයෙක් විලික්සී තුවටුයෙන් ගිලිහි මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ විසින් දික් කරනලද හස්තයෙහි පිහිටියේ යැ. ඒ බොධි ඵලය ගෙනැ තෙරුන් වහන්සේ “මහ රජ්ජුරුවෙනි, මේ රොපණය කරව” යි කියා රජ්ජුරුවනට දුන් සේකැ. රජ්ජුරුවෝ ඒ බෝධීඵලය ගෙනැ රන් කටාහයෙහි මියුරු
වු පස් ලා ගඳ කළල් පුරා, එහි රෝපණය කොටැ මහ ආසන ස්ථානයෙහි තැබුහ. එකෙනෙහි සියල්ලවුන් බලබලා සිටියැ දී මැ සතර රියනක් පමණ ඇති තරුණ වු බෝපැල අටෙක් නැංගේ යැ’ රජ්ජුරුවෝ ඒ ආශ්චර්ය්මණ දැකැ ධවලච්ඡත්රනයෙන් පූජා කොටැ ත්රිරශඬ්ඛයෙන් අභිෂේක ජලය වක් කොටැ පූජා කොළෝ යැ.
එයින් එක් බෝපැළයක්එයින් එක් බෝපැළයක් සමුද්රපතීරයෙහි සිටැ එන ගමනේ මහා බෝධින් වහන්සේ පිහිටි තැන දඹුලු තොටැ රෝපණය කෙළේ යැ. එකක් තවක්ක නම් බ්ර්හ්මණ ග්රාුමයෙහි පිහිටුවුයේ යැ. එකක් ථුපාරාමයෙහි පිහිටු වුයේ යැ. එකක් කසුන්ගිරි වෙහෙරැ පිහිටු වුයේ යැ. එකක් ප්ර්ථමක චෛත්යිස්ථානයෙහි පිහටුවුයේ යැ. එකක් සෑගිරියෙහි පිහිටුවුයේ යැ. එකක් රෝහණ ජනපදයෙහි කදරගම පිහිටුවුයේ යැ, එක් බෝපැලයක් එහි මැ සඳුන්ගමැ රෝපණය කැරැවුයේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඉතිරි ඵල සතර දෙනාගේ බිජුවටින් අට අට බැගින් උපන් දෙතිස් ඵලරුහ ශ්රීත මහා බෝධීන් වහන්සේ අතුරින් මල් වැස්සා වෙහෙරැ එක් ඵලරුහ බෝධියක් ද, එසේ මැ තන්ත්රිසමාල නම් වෙහෙරැ එකක් ද පිහිටියේ යැ, මුහුදු බඩ මහාජල්ලික නම් කෙවුල් ගමැ එක් බෝධියක් ද, මෙසේ මැ කොට්ටියාරම ද, පොලොන්නරුවෙහි ද, මාතලේ රුයිගම ද, රුහුණු රටැ මාගම ද, වීල්වලද, මහියඬ්ගණයෙහි ද, සේරුවිල සමීපයෙහි නයින් ගේ විල්ගම්වෙහෙරැ ද, ඌව බදුල්ලේ මුතියඬ්ගණයෙහි ද, එම රටැ බුත්හල හප්පෝරු වෙහෙරැ ද රුහුණු රටැ සිතුල්පවු වෙහෙරැ ද, තංගලු වෙහෙරට බටහිර දික්හි වු වනවාස වෙහෙරැ ද, වැලිගම් වෙහෙරැ ද, පරගොඩැ ද, මැද්දේගමැ ද, ගණේගමැ ද, කොත්මලේ පුසුල් පිටියෙහි ද, මායාරට වතුරේ ද, බෙලිගලැ ද, බෙල්ලන්විලැ ද, වඳුරව ද, වට්ටාරමේ රජමහාවිහාරයෙහි ද, සුලුගල්ලේ ද, රැස්වෙරුවේ ද, කථියාවෙහි ද, ගිරිබා වෙහෙරෙ ද, යාපවු සුන්දරගිරි පවුවෙහි ද, කසාගලු වෙහෙරෙහි ද, ඇඹලව රහත් ගල්වෙහෙරෙහි දැ”යි මෙසේ සමසතළිස් මහා බෝධි රාජයෝ බුදුරජාණන් වහන්නේ ගේ අධිෂ්ඨාන වු ලෙසට මැ මේ ශ්රීරලඬ්කාද්වීපයෙහි පිහිටියාහු යැ.
මෙසේ දෙවනපෑතිස් මහරජාණෝ බුදුන් සන්තක ලක්දිව බුදුනටැමැ අයිති බව හඟවමින් දාගප් මහබෝ පිහිටුවා මේ සියලු ලක්දිව ශ්රීත මහා බෝධීන් වහන්සේට පූජා කොටැ සමසතළිස් ශ්රීි මහා බෝධි වලට හා ඒ ඒ වෙහෙර විහාරවලට ඒ ඒ ගම්බිම් දුන්හ. “එසේ හෙයින් මේ ලක්දිව සෑම අග්රාසස්යඹ ඵල පත්රර පුෂ්පාදී ජාතියක් ඇද්ද ඒ සියල්ල මැ පළමුවෙන් පුද නො පවත්වා කෑ කල පව් සිද්ධ වේ යැයි දතයුතු. මෙසේ ඵලයන් පස්දෙනා ගේ බිජුවටින් උපන් හතළිස් බෝ පැළ හාත්පසින් ලංකාද්වීපවාසී වු සත්ත්වයනට මෙ ලොවින් හා පරලොවින් ද සැප පිණිසැ යොදනීන් යොදනේ විහාර පිහිටැවු හ. ඒ මේ දක්ෂණ මහාබෝධි ශාඛාව හා සතළිස් ඵල රුහ බෝධි ද ආදිය දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් පිහිටුවන ලද්දේ යැ.
බුද්ධාදීන් විසින් කෙසේ පුදන ලද්දේ ද යත්: පළමු කොටැ භාග්ය වත් වු බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින්. නොයෙක් සක්වළ සියලු දිව්ය් මනුෂ්ය යන් විසින් රැස් වැ ලෝකත්රියයෙහි පිහිටියා වු මාණික්ය රත්නයන් ගෙනවුත් කප මුළුල්ලෙහිත් සිටැ සෘද්ධි බලයෙන් එබඳු වු ඇසක් මවන්නටත් අසමථී බැවින් අසාධාරණ වු ප්රිමාණාතික්රා න්තවු කාලයක් මුළුල්ලෙහි රැස් කරන ලද කුශල බලයෙන් උපන්නා වු අනිමිස ලෝචන යුගලයෙන් සතියක් මුළුල්ලෙහි පුදන ලද්දේ යැ. දෙවැනි වැ ධර්මානශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් සියලු දස දහසක් ජම්බුද්වීප රාජ්ය යෙන් පුදන ලද්දේ යැ. තුන්වැනි වැ, ලංකාධිපති වු දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් “යම් තාක් ශාසනය අන්තර්ඬාන වේ නම් ඒ තාක් ලංකාද්වීපයෙහි රාජ්යසය ශ්රී මහා බෝධින් වහන්සේ පිළිබඳ යැ. යි දිව්යි මනුෂ්යංයන් සහිත වු බොහෝ රහතන් වහන්සේ මඬයෙහි දී අස්වා සියලු ලංකාද්විප රාජ්ය්යෙන් පුදන ලද්දේ යැ.
ඒ එසේ මැ යි එසමයෙහි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ දිව්යෙ මනුෂ්යියන් හා සමඟ සියලු ලංකාද්වීපය එකමණ්ඩපයක් මෙන් සරහා දිව්යහ මනුෂ්යයන් ගේ ඇසට සිත්කලු වු මහත් වු බෝධි පූජා කැරැවු හ. රාජානුභාවයෙන් හා දේවානුභාවයෙන් ද මේ ලංකාද්වීපය මල් වියනක් මෙන් සැරැහුණේ යැ. සුගන්ධ භාජනයක් මෙන් ඒකසුගන්ධ වුයේ යැ. දෙව්දුනු කලබක් මෙන් අනේක ප්රාකාර වු පැහැ ඇති මහත් වු ඨවජ මාලායෙන් ගැවැසී ගත්තේ. ශක්ර. දේවේන්ද්රජයන් ගේ රඟමඬලක් මෙන් සිත්කලු වු නැටීම් ගී කීම් ගැසීමි පිඹිම් සඬ්ඛ්යා්ත වු චතුරඬ්ග සංගීතයෙන් අතුරක් නැති වුයේ යැ. කම්පා වන්නා වු ලංකා භූමිය සුපිපි පස්වනක් පැහැ ඇති මල් නැමති ඇස් දල්වා නොයෙක් පක්ෂි නාද නැමති තූය්යව ඝෝෂා කොටැ මිහිරි වු භෘඬ්ග නාදයෙන් ගායනා කොටැ ලෙළෙන්නා වු ළපලු ලිය නැමති අතුල් දික් කොටැ නටන්නියක මෙන් වුයේ යැ. සිත් ඇත්තවුන් ගේ නැටීම් කියනු මැ කිම්ද? මෙසේ ඒ දක්ෂිණ මහා ශාඛාව බුද්ධාදී වු මහෝත්මයන් විසින් පුදන ලද්දේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් දවසෙකැ සරහා පිළියෙළ කරනලද රථයක් මත්තේ තබා මහත් වු පූජා සත්කාර කෙරෙමින් නැඟෙනහිර තිස්ස විහාරය පිහිටන්නා වු ස්ථානයට ගෙනවුත් සංඝයා වහන්සේ පෙරවරු වළඳවා මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ විසින් වදාරන ලද, ඒ ස්ථානයෙහි සර්වඥයන් වහන්සේ විසින් කළා වු නයින් ගේ දමනය අසා, “බුදුන් විසින් වැඩහිඳීම් ආදියෙන් ප්ර යෝජන ලැබූ ස්ථානයන්හි දාගබ් ආදියෙන් සත්කාර කෙරෙමි” යි සලකුණු කරවා එතැනින් ගෙනවුත් තවක්ක බ්රාදහ්මණයා ගේ ගම්දොරැ තබා පූජා කොටැ මෙසේ ඒ ඒ තන්හි පූජා කෙරෙමින්, සුදුවැලි අතුරනලද නොඑක් මලින් ගැවසී ගත්තා වු නඟනලද ධජ ඇති මල් ඇගෑයෙන් හෙබියා වු සරහා පිළියෙළ කරනලද මාර්ග යෙහි රූ දාවල් නො පමා වැ පූජා කෙරෙමින් නුවර සමීපයට ගෙනවුත්, තුදුස් වක් දිනයේ පස්වරු භාගයෙහි මුතු සේ ධවල වු නිර්මුල වු වැලි අතුරන ලද්දා වු මහනෙල් මල් සපු මල් ආදී පුෂ්ප සමූහයෙන් ගැවසී ගත් සුවඳ පැන් පුරනලද ඇඹුල උපුල මලින් සරහන ලද පුන් කලස් දහස් ගණනින් සදනලද්දා වු විසිතුරු වු සල්පිල් ඇති, ධජ නැමැති වෘක්ෂ ගහනයෙන් වළකනලද සූර්ය්ද් රශ්මි සන්තාප ඇති, කළුවැල් දුම් නැමති මේඝ පටලයෙන් දුර්දින වු ආකාශ ඇති, සරහා පිළියෙළ කරන ලද නුවරට උතුරු දොරින් බෝධීන් වහන්සේ ඇතුළට ගෙනවුත්, නුවරවාසී සත්ත්වයන් නටමින් ගී කියමින් බෙර වයමින් ගන්ධර්වය කෙරෙමින් එළුසන් දෙමින් ඔල්වර හඬ ගසමින් අත්පොළසන් දෙමින් දහස් ගණන් පිළි ඉස්මුදුනෙහි නටවමින් ස්තුති ඝෝෂා පවත්වමින් සිටියැ දී නුවර මධ්යළයෙන් මඟුල් මහා වීථීයෙන් ගෙනැඇර දකුණු දොරින් පිටත් කොටැ මහමෙවුනා උයනට පමුණුවා, යම් තැනෙක්හි අප ගේ බුදු රජාණන් වහන්සේ පන්සියයක් ක්ෂීණාශ්ර වයන් වහන්සේ පිරිවරා නිරෝධ සමාපත්ති යට සමවැදැ වැඩහුන් සේක්ද. පූර්ව සර්වඥවරයන් තුන් දෙනා වහන්සේත් නිරෝධ සමාපත්තියට සමවැදැ වැඩහුන් සේක්ද, යම් තැනෙක්හි කකුසඳ නම් බුදුන් ගේ මහරි බෝධිය පිහිටියේ ද, කෝනාගමන නම් බුදුන් ගේ දිඹුල් මහා බෝධිය පිහිටියේ ද, කාශ්ය ප නම් බුදුන් ගේ නුග මහා බෝධිය පිහිටියේද, එසේ වු මහමෙවුනා උයනට තිලකයක් වැනි වු සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ ගේ වචනයෙන් පළමු කොටැ මැ සකස් කරනලද භූමි ප්ර්දේශයෙහි පිහිටුවු හ.
කෙසේ පිහිටුවූ ද යත්: ඒ බෝධිගුප්ත කුමාරයන් පුධාන කොටැ ඇති සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයෝ සර්වාභණයෙන් සැරසී රජ වෙස් ගත්තාහු යැ. රජ්ජුරුවෝ දොරටු පාල වෙස් ගත්තාහු යැ. සොළොස් ජාති සම්පන්න කුලයෝ මහා බෝධීන් වහන්සේ රථයෙන් බාවා පිහිටුවනු පිණිසැ එතන්හි හැරලූ හ. මහා බෝධීන් වහන්සේ ඔවුන් අතින් මිදුණු ඇසිල්ලෙහි මැ අසූ රියනක් පමණ ආකාශයට පැනැ නැඟී ෂඬ්වණී වූ රශ්මිමාලාවන් විහිදැවු සේකැ. රශ්මිහු සියලු ලංකාද්වීපයෙහි පැතිරැ මත්තෙහි බ්රැහ්ම ලෝකය පැහැර සිටියාහු යැ. එහෙයින් කියන ලදි:
“ හත්ථතෝ මුත්තමත්තා සා අසීතිරතනං නඟා,
උග්ගන්ත්වාන ඉතෝ මුඤ්චි ඡබ්බණ්ණරාසියෝ සුභා” යි.
ඉක්බ්ත්තෙන් ඒ මහත් වු බෝධි ප්රාාතිහාර්ය් බ දැකැ හට ගත්තා වු ප්රරසාද ඇති දසදහස් අනුපුර්වහ විදර්ශිනා වඩා රහත් වැ මහණ වූ හ. ඒ මහාබෝධින් වහන්සේ හිරු අස්තයට යන තෙක් සවනක් රස් විහිදුවමින් ආකාශයෙහි වැඩ සිටි සේකැ. හිරු අස්ත යට ගිය කල්හි ආකාශයෙන් බැස රෙහෙණ නැකතින් භූමියෙහි පිහිටි සේකැ. බෝධින් වහන්සේ ගේ පිහිටීම හා සමඟ දිය පොළව අවසන් කොටැ මහත් වු භූමිකම්පා වියැ. ඒ බොධීන් වහන්සේ සියලු මුල් කටාහ මුව විටින් උඩ නැඟී, ඒ ස්වණ කටාහය වලඳමින් භූමියට බටුයේ යැ. රැස් වු සියලු ද්වීපවාසි වු සත්ත්වයෝ ගඟ දුම් මල් පහන් ආදියෙන් පුජා කළාහු යැ. හාත් පසින් දිව මල් වැසි වටුයේ යැ. ආකාශයෙහි දිව්යස වු පඤ්චාංගික තුර්ය්වීප නාදයෝ පැවැත්නාහු යැ. මහමේ නඟා පොකුරු වැසි වටුයේ යැ. ආකාශයෙහි ශුෂ්ක ගර්ජනාව කෙළේ යැ. සිය දහස් ගණන් විදුලිය ගැසුයේ යැ. දෙවියෝ සාධුකාර දුන්නාහු යැ. ගන්නාලද මුවරඳ ඇති මඳමඳ පවන් හමුයේ යැ. හාත්පසින් ඝන වු සිසිල් වු හිම වලා බෝධින් වහන්සේ වැසූයේ යැ.
මෙසේ මහා බෝධීන් වහන්සේ පෘථීවියෙහි පිහිටා හිම ගර්ග යෙහි සැඟැවී සතියක් මුළුල්ලෙහි සියලු සත්ත්වයනට නො පෙනී සිටි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් සත්වන දවස් පහ වු හිමවලා ඇති නිර්මෙල වු ආකාශයෙහි මහා බෝධියෙන් සවනක් රස්, දිලියෙමින් බබළමින් පිටත් වැ නික්මුණේ යැ. මහා බොධීන් වහන්සේ ගේ කද හා පඤ්ච මහා ශාඛාවන් හා පඤ්ච මහා ඵලයෝ ද සියලු සත්ත්වයනට පෙනුණාහු යැ. මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ යැ සංඝමිත්රාේ ස්ථවිරාවන් වහන්සේයැ . රජ්ජුරුවෝයැ. යන මේ සියල්ලෝ සහ පිරිවරින් මහා බොධීන් වහන්සේ පිහිටි තැනට මැ ගියාහු යැ. රෝහණ ජනපදයෙහි කදරගම රජදරුවෝ ද. එහි මැ සඳුන්ගම රජදරුවෝද, තවක්ක බ්රාිහ්මණයා ද, සියලු ද්විපවාසිහු ද ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ ප්රාහතිහාර්ය්ිර දැකැ එකෙණෙහිමැ දේවතානුභාවයෙන් රැස් වූහ. ඒ සමාගමයෙහි සියල්ලවුන් බලා සිටියැ දි මැ පැළඹෙන්නා වු ප්රාවතිහාර්ය්සම ඇති මහබොධීන් වහන්සේ ගේ නැඟෙනහිර මහා ශාඛායෙන් එක් ඵලයෙක් විලික්සී තුවටුයෙන් ගිලිහි මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ විසින් දික් කරනලද හස්තයෙහි පිහිටියේ යැ. ඒ බොධි ඵලය ගෙනැ තෙරුන් වහන්සේ “මහ රජ්ජුරුවෙනි, මේ රොපණය කරව” යි කියා රජ්ජුරුවනට දුන් සේකැ. රජ්ජුරුවෝ ඒ බෝධීඵලය ගෙනැ රන් කටාහයෙහි මියුරු
වු පස් ලා ගඳ කළල් පුරා, එහි රෝපණය කොටැ මහ ආසන ස්ථානයෙහි තැබුහ. එකෙනෙහි සියල්ලවුන් බලබලා සිටියැ දී මැ සතර රියනක් පමණ ඇති තරුණ වු බෝපැල අටෙක් නැංගේ යැ’ රජ්ජුරුවෝ ඒ ආශ්චර්ය්මණ දැකැ ධවලච්ඡත්රනයෙන් පූජා කොටැ ත්රිරශඬ්ඛයෙන් අභිෂේක ජලය වක් කොටැ පූජා කොළෝ යැ.
එයින් එක් බෝපැළයක්එයින් එක් බෝපැළයක් සමුද්රපතීරයෙහි සිටැ එන ගමනේ මහා බෝධින් වහන්සේ පිහිටි තැන දඹුලු තොටැ රෝපණය කෙළේ යැ. එකක් තවක්ක නම් බ්ර්හ්මණ ග්රාුමයෙහි පිහිටුවුයේ යැ. එකක් ථුපාරාමයෙහි පිහිටු වුයේ යැ. එකක් කසුන්ගිරි වෙහෙරැ පිහිටු වුයේ යැ. එකක් ප්ර්ථමක චෛත්යිස්ථානයෙහි පිහටුවුයේ යැ. එකක් සෑගිරියෙහි පිහිටුවුයේ යැ. එකක් රෝහණ ජනපදයෙහි කදරගම පිහිටුවුයේ යැ, එක් බෝපැලයක් එහි මැ සඳුන්ගමැ රෝපණය කැරැවුයේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඉතිරි ඵල සතර දෙනාගේ බිජුවටින් අට අට බැගින් උපන් දෙතිස් ඵලරුහ ශ්රීත මහා බෝධීන් වහන්සේ අතුරින් මල් වැස්සා වෙහෙරැ එක් ඵලරුහ බෝධියක් ද, එසේ මැ තන්ත්රිසමාල නම් වෙහෙරැ එකක් ද පිහිටියේ යැ, මුහුදු බඩ මහාජල්ලික නම් කෙවුල් ගමැ එක් බෝධියක් ද, මෙසේ මැ කොට්ටියාරම ද, පොලොන්නරුවෙහි ද, මාතලේ රුයිගම ද, රුහුණු රටැ මාගම ද, වීල්වලද, මහියඬ්ගණයෙහි ද, සේරුවිල සමීපයෙහි නයින් ගේ විල්ගම්වෙහෙරැ ද, ඌව බදුල්ලේ මුතියඬ්ගණයෙහි ද, එම රටැ බුත්හල හප්පෝරු වෙහෙරැ ද රුහුණු රටැ සිතුල්පවු වෙහෙරැ ද, තංගලු වෙහෙරට බටහිර දික්හි වු වනවාස වෙහෙරැ ද, වැලිගම් වෙහෙරැ ද, පරගොඩැ ද, මැද්දේගමැ ද, ගණේගමැ ද, කොත්මලේ පුසුල් පිටියෙහි ද, මායාරට වතුරේ ද, බෙලිගලැ ද, බෙල්ලන්විලැ ද, වඳුරව ද, වට්ටාරමේ රජමහාවිහාරයෙහි ද, සුලුගල්ලේ ද, රැස්වෙරුවේ ද, කථියාවෙහි ද, ගිරිබා වෙහෙරෙ ද, යාපවු සුන්දරගිරි පවුවෙහි ද, කසාගලු වෙහෙරෙහි ද, ඇඹලව රහත් ගල්වෙහෙරෙහි දැ”යි මෙසේ සමසතළිස් මහා බෝධි රාජයෝ බුදුරජාණන් වහන්නේ ගේ අධිෂ්ඨාන වු ලෙසට මැ මේ ශ්රීරලඬ්කාද්වීපයෙහි පිහිටියාහු යැ.
මෙසේ දෙවනපෑතිස් මහරජාණෝ බුදුන් සන්තක ලක්දිව බුදුනටැමැ අයිති බව හඟවමින් දාගප් මහබෝ පිහිටුවා මේ සියලු ලක්දිව ශ්රීත මහා බෝධීන් වහන්සේට පූජා කොටැ සමසතළිස් ශ්රීි මහා බෝධි වලට හා ඒ ඒ වෙහෙර විහාරවලට ඒ ඒ ගම්බිම් දුන්හ. “එසේ හෙයින් මේ ලක්දිව සෑම අග්රාසස්යඹ ඵල පත්රර පුෂ්පාදී ජාතියක් ඇද්ද ඒ සියල්ල මැ පළමුවෙන් පුද නො පවත්වා කෑ කල පව් සිද්ධ වේ යැයි දතයුතු. මෙසේ ඵලයන් පස්දෙනා ගේ බිජුවටින් උපන් හතළිස් බෝ පැළ හාත්පසින් ලංකාද්වීපවාසී වු සත්ත්වයනට මෙ ලොවින් හා පරලොවින් ද සැප පිණිසැ යොදනීන් යොදනේ විහාර පිහිටැවු හ. ඒ මේ දක්ෂණ මහාබෝධි ශාඛාව හා සතළිස් ඵල රුහ බෝධි ද ආදිය දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් පිහිටුවන ලද්දේ යැ.
බුද්ධාදීන් විසින් කෙසේ පුදන ලද්දේ ද යත්: පළමු කොටැ භාග්ය වත් වු බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින්. නොයෙක් සක්වළ සියලු දිව්ය් මනුෂ්ය යන් විසින් රැස් වැ ලෝකත්රියයෙහි පිහිටියා වු මාණික්ය රත්නයන් ගෙනවුත් කප මුළුල්ලෙහිත් සිටැ සෘද්ධි බලයෙන් එබඳු වු ඇසක් මවන්නටත් අසමථී බැවින් අසාධාරණ වු ප්රිමාණාතික්රා න්තවු කාලයක් මුළුල්ලෙහි රැස් කරන ලද කුශල බලයෙන් උපන්නා වු අනිමිස ලෝචන යුගලයෙන් සතියක් මුළුල්ලෙහි පුදන ලද්දේ යැ. දෙවැනි වැ ධර්මානශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් සියලු දස දහසක් ජම්බුද්වීප රාජ්ය යෙන් පුදන ලද්දේ යැ. තුන්වැනි වැ, ලංකාධිපති වු දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් “යම් තාක් ශාසනය අන්තර්ඬාන වේ නම් ඒ තාක් ලංකාද්වීපයෙහි රාජ්යසය ශ්රී මහා බෝධින් වහන්සේ පිළිබඳ යැ. යි දිව්යි මනුෂ්යංයන් සහිත වු බොහෝ රහතන් වහන්සේ මඬයෙහි දී අස්වා සියලු ලංකාද්විප රාජ්ය්යෙන් පුදන ලද්දේ යැ.
ඒ එසේ මැ යි එසමයෙහි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ දිව්යෙ මනුෂ්යියන් හා සමඟ සියලු ලංකාද්වීපය එකමණ්ඩපයක් මෙන් සරහා දිව්යහ මනුෂ්යයන් ගේ ඇසට සිත්කලු වු මහත් වු බෝධි පූජා කැරැවු හ. රාජානුභාවයෙන් හා දේවානුභාවයෙන් ද මේ ලංකාද්වීපය මල් වියනක් මෙන් සැරැහුණේ යැ. සුගන්ධ භාජනයක් මෙන් ඒකසුගන්ධ වුයේ යැ. දෙව්දුනු කලබක් මෙන් අනේක ප්රාකාර වු පැහැ ඇති මහත් වු ඨවජ මාලායෙන් ගැවැසී ගත්තේ. ශක්ර. දේවේන්ද්රජයන් ගේ රඟමඬලක් මෙන් සිත්කලු වු නැටීම් ගී කීම් ගැසීමි පිඹිම් සඬ්ඛ්යා්ත වු චතුරඬ්ග සංගීතයෙන් අතුරක් නැති වුයේ යැ. කම්පා වන්නා වු ලංකා භූමිය සුපිපි පස්වනක් පැහැ ඇති මල් නැමති ඇස් දල්වා නොයෙක් පක්ෂි නාද නැමති තූය්යව ඝෝෂා කොටැ මිහිරි වු භෘඬ්ග නාදයෙන් ගායනා කොටැ ලෙළෙන්නා වු ළපලු ලිය නැමති අතුල් දික් කොටැ නටන්නියක මෙන් වුයේ යැ. සිත් ඇත්තවුන් ගේ නැටීම් කියනු මැ කිම්ද? මෙසේ ඒ දක්ෂිණ මහා ශාඛාව බුද්ධාදී වු මහෝත්මයන් විසින් පුදන ලද්දේ යැ.
5. ස්ථානාන්තර ප්රවදාන කථාව
බෝධිගුප්තාදී වු රාජ කුමාරවරුන් විසින්බෝධිගුප්තාදී වු රාජ කුමාරවරුන් විසින් කෙසේ රක්ෂා කරන ලද්දේ ද යත්; ඉක්බිත්තෙන් මෙසේ දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවන් විසින් දරු මුනුබුරු පරම්පරාවෙන් ලංකාවාසීනට වැඩ පිණිසැ මහ මෙවුනා උයන්හි දක්ෂිණ ශ්රී් මහා බොධීන් වහන්සේ පිහිටු වු කල්හි අරිට්ඨකුමාර නම් අමාත්ය තෙමේ බොධීන් වහන්සේ වඩා ගෙනාවා වු රාජ කුමාර වරුන් අට දෙනා හා සමඟ සියලු කුල වැස්සන් ගෙනැ රජ්ජුරුවන් සමීපයට ගොස්, ධර්මාේශෝක රජ්ජුරුවන් ගෙන් එවු හසුන් දක්වා ‘බෝධිගුප්ත කුමාරයන් ප්රලධාන කොටැ ඇති ශක්යන පුත්රනයන් අට දෙනා ගේ නම් ගොත් කියා, ඔවුන් ලවා රජ්ජුරුවන් වැඳැ වූයේ යැ, රජ්ජුරුවෝ ඔවුන් දැකැ “මොහු අප ගේ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ ගේ මයිලෝ යැ’ ‘යි සතුටු වැ සමීපයෙහි හිඳුවා, “මාගේ යහළු වු ධර්මාේශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් මට කිමෙක් නම් නොදෙන ලද ද? පළමු කොටැ පුතණුවන් ම්හිඳු මහ තෙරුන් එවා. පසු වැ මහා බොධින් වහන්සේ හා සමඟ දියණියත් සංඝමිත්තා නම් ස්ථාවිරාවන් එවන තැනැත්තෝ මේ සත්පුරුෂ වු බන්ධු වර්ගංයාත් එවු හ. රජ්ජුරුවන් විසින් මට නොදෙන ලද්දේ ජිවිතය පමණක් මැ යැ. මහා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර හුදෙකලා වැ කෙසේ කෙරෙම් දැ’ යි උපදනා වු ශෝකය මා යහළු රජ්ජුරුවෝ දුරු කොටැපු හ’ ‘යි සිතා, ඒ සියල්ලනට තනතුරු දෙනු කැමති වැ අමාත්ය යන් හා සමඟ කථා කොටැ, බෝධිගුප්ත කුමාරයන් මොරපා පිරිවෙනට ගෙනවුත් එතන්හි දී තුන්දවසක් තමනට කළ මනා සියලු මඟුල් ඒ බෝධිගුප්ත කුමාරයනට කරවා, මහා බෝධීන් වහන්සේ හා සමඟ ආවා වු මහජනයා ලවා ද පෙරහර කරවා, තනතුරු මඟුල් දිනයෙහි තුමූ දා සහිත වූ පළිසහ, ළක් හැදැ, මහා බෝ වඩා ගෙන ආ සියල්ලවුනට මඟුල් පිළිදී මහා භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ අග්නි කෝණයෙහි පුලින මලුසේ රැස් කරවා, බෝධිගුප්ත කුමාරයන් එතැනට ගෙනවුත්, ඕහට තනතුරු දෙවන පරිදි දක්වා, “මේ ලක්දිවි ජයමහලේනාවෝ මහා භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ වදිති” යි සුමිත්ත කුමාරයන් ලවා තුන් විටෙකැ අස්වා, බෝධිගුප්ත කුමාරයන් ලවා මහා භක්ෂු සංඝයා වහන්සසේ වඳවා, තුමූ රජගෙට ගොස් මහ දොර හරවා, ඒ බෝධිගුප්ත කුමාරයන් ඇතුළු රජගෙට ගෙන්වා, අමාත්යක සමූහයා විසින් පිරිවරන ලදුවැ සිංහාසන මස්තකයෙහි හිඳැ, සුමිත්ත කුමාරයන් ලවා බෝධිගුප්ත කුමාරයන්ගේ අත අල්ලා, “ලක්දිව් ජය මහා ලේනාවෝ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ වදිති” යි තුන්යළක් කියවා, බෝධිගුප්ත කුමාරයන් ලවා තමන් වඳවා, ඔටුන්න හැරැ සවර් භරණයෙන් සැරැහුණා වු ඒ බෝධිගුප්ත කුමාරයන් ගේ මහා බ්රතහ්මයා සේ පිළියෙන් වෙළන ලද නො සැරැහුණා වු හිස දැකැ ඔහු ගේ මස්තකයෙහි ඔටුන්න පිහිටුවා, ඒ බෝධිගුප්ත කුමාරයන් මඟුලැතු මත්තෙහි හිඳුවා, අන්ධච්ඡත්රමය චෝලච්ඡත්රහය සිංහලච්ඡත්රනය යන ධවලච්ඡත්රඳ තුන නංවා, මඟුල් බෙර ගස්වා, මහ බෝධින් හා සමඟ ආවා වු මහජනයාගෙන් හා මහත් වු සේනාවෙන් ද පිරිවැරීම කරවා, මේඝ නාදයක් හා සමාන වු මඬගල තූය්යව නාදයෙන් ගෘහමයුරයන් නටවන්නා වු නුවර පැදකුණු කරවා, විහාරයට ගොස් ශ්රී මහා මහා බෝධීන් වහන්සේ වඳවා, බෝධීන් වහන්සේට නුදුරු තැනැ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ විසින් කියන ලද්දා වු ස්ථානයෙහි ගෙයක් කරවා, “තෙපි අන්යන වු වංශයකින් අමිශ්රව වන බැවින් අසම්හින්න වු වංශ ඇති වැ මහාබෝධින් වහන්සේ රක්ෂා කරව’ ‘යි කියා ඒ මාලිගාවෙහි වැස්වු ය.
එපරිද්දෙන් මැ සුමිත්ත කුමාරයනට ද බොධිගුප්ත කුමාරයනට කරවන ලද මඟුල් හා සමාන කොටැ සියලු මඟුල් කරවා, මහා භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ ඒ පුලින මලුවේ රැස් කරවා සුමිත්ත කුමාරයන් එතැනට ගෙනවුත් “ජයමහලේනාවෝ භික්ෂු සඬ්ගයා වඳිති”යි චන්ද්ර ගුප්ත කුමාරයන් ලවා තුන් යළක් කියවා. සුමිත්ත කුමාරයා ලවා මහා භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ වඳවා, ඒ සුමිත්ත කුමාරයා මාලිගාවට ගෙන්වා ගෙනැ, තුමූ සිංහාසනයේ හිදැ චන්ද්රතගුප්ත කුමාරයන් ලවා සුමිත්ත කුමාරයන් ගේ අත අල්වා. “ජයමහ ලේනාවෝ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ වඳිති” යි න් විටෙකැ කියවා, සුමිත්ත කුමාරයන් ලවා තමන් වදවා, සර්වාුභරණයෙන් සැරැහී සිටි ඒ සුමිත්ත කුමාරයන් ගේ හිසැ වොටුන්න සිටුවා, “සුමිත්ත කුමාරයෙනි, තෙපි සියලු කුලවැස්සන් ගෙනැ බොධිගුප්ත කුමාරයන් හා සමඟ මහා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරවු”යි කියා සුමිත්ත කුමාරයන් ඇත්කඳ මත්තේ හිඳුවා. තුමූ ප්රාෙසාදයෙහි මතු මහල් තලයට නැගි, සිවුමැඳුරු කවුළුව සමීපයෙහි සිටැ පුරාඬ්ගනා නැමැති විල් වමීයන් ගේ නේත්රය නැමැති නිලුපුල් මල් දහස් ගණනින් පුදනු ලබන්නා වු මංගල මහා වීථියෙහි නුවර පැදකුණු කොටැඇවිදුවා, තුමූ විහාරයට ගොස් බෝධින් වහන්සේ වඳවා, ඇතුළු නුවර මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ කියනලද්දා වු ස්ථානයෙහි මාලිගාවක් කරවා සුමිත්ත කුමාරයන් එහි වැස්වු යැ.
මෙසේ දෙවනපෑතිස් රජ තෙමේ බෝධිගුප්ත සුමිත්ත දෙදෙනාට අභිෂේක දී ඔවුන් දෙදෙනා ලවා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරවමින්, පසු වැ සෙස්සනට අභිෂේක දෙවුයේයැ. “චන්ද්රවගුප්ත කුමාරයෝ මහ බෝ මගුලෙහි රන් බෙර ගසත්වා’යි කියා මලය රජ තනතුරු දි පළමු කුවේණි නම් යක්ෂණිය ගේ පුත්රග වු වීරබාහු කුමාරයන් විසු හෙයින් වීරබාහු ජනපදය නම් වු විල්බා දනවුව ඕහට ප්රවේණි කොටැ දුන්නේයැ. දේවගුත්ත කුමාරයෝ මහබෝ මඟුලෙහි පිරිත් පැන් ශවණී හිඬ්කාරයෙන් මගුලැතු මත්තෙහි තබා නුවර පැදකුණු කොටැ ගෙනෙත්වා”යි කියා ඕහට ලක් මහ රැටි තනතුර දී චතුරස්සියභූමිය දුන්නේ යැ. ධර්මිගුප්ත කුමාරයෝ මහා බෝ මඟුලෙහි සක පිඹීත්වා”යි කියා ඕහට මෝරිය සිටු තනතුර දී මෝරිය වංශයෙහි උපන් ශාක්ය්පුත්ර වු ධම්මගුත්ත කුමාරයන් විසු හෙයින් මෝරිය ජනපද යැයි නම් ලැබු මෝරිය දනවුව දුන්නේයැ “සූරිය ගුත්ත කුමාරයෝ මහ බෝ මඟුලෙහි සවණී හිඬ්කාරයෙන් පිරිත්පැන් බෝධින් වහන්සේට එළවත්වා”යි කියා ඕහට කොතුරුගානා තනතුර දුන්නේ යැ. ගෝතම කුමාරයෝ මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ මුදුනෙහි ධවලච්ඡත්ර් ධරත්වා”යි ඕහට සත් ගන්නා තනතුරු දුන්නේයැ. ‘ජුතින්ධර කුමාරයෝ මහ බෝ මඟුලෙහි ආරක්ෂාව කෙරෙත්වා” යි කියා ඕහට අරක්මන තනතුරු දුන්නේයැ. මෙසේ අටබෑයනට තනතුරු දී මහ බෝධීන් වහන්සේ හා සමග ආවාවු අවශේෂයනටත් තනතුරු දෙවි යැ.
ඔවුන් අතුරින් දළහනෙවි නම් සක්විති රජහු ගේ බන්ධු පරම්පරායෙන් බට සිටු කුලෙහි ප්රෙධාන තැනැත්තනට, රාත්රි්යෙහි කඩුපත අතින් අල්ලාගෙනැ මහ බොධින් වහන්සේ රක්නා සඳහා. කඩුගන්නා තනතුරු දුන්නේ යැ. බමුණු කුලෙහි ප්රවධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර බමුණන් ගෙනැ නිරන්තරයෙන් අවුත් මහ බෝධීන් වහන්සේට ශාන්ති කරන පිණිසැ බමුණුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. කෙළෙඹි කුලෙහි ප්රණධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර කෙළෙඹියත් ගෙනැ මහ බෝ මඟුලෙහි රන්ධජ රිදීධජ ආදී වු ධජ නඟනු කොටැ උතුරුපස්නා තනතුරු දුන්නේයැ. වෙළෙඳ කුලයෙහි ප්රනධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර වෙළඳුන් ගෙනැ අබ මලා හා සුවඳ දුම් මලා වඩනු කොටැ මහවෙළඳනා තනතුරු දුන්නේයැ. දුනුවා කුලෙහි ප්රඳධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර දුනුවායන් ගෙනැ දුනු හීතල දරා මහබෝයට කපුටුවන් බැස්ස නොදෙනු කොටැ මහබෝරැකිනා තනතුරු දුන්නේ යැ. සරස්කුලෙහි ප්රැධාන තැනැත්තනට, තම පිරිවර කිලිගුන් ටගනැ මහබෝයට අළුත් මල් හැරැ දෙනු කොටැ කිලිඟුනා තනතුර දුන්නේ යැ. කපු කුලෙහි ප්රතධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර කපුවන් ගෙනැ ලදපස්මල් ඇරැ දී මෙහෙකරනු කොටැ කපුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. බලත් කුලෙහි ප්රමධාන තැනැත්තනට, මහ බෝ ගෙයි දොරකඩ රකවල් ගන්නා කොටැ දොරනා තනතුරු දුන්නේ යැ. පෙහෙර කරු කුලෙහි ප්රලධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර පෙරහරකරුවන් ගෙනැ මහබෝයට වඩන පැන් පෙරහන පෙරහන්කඩ හා හු රෑන් දෙනු කොටැ පෙහෙරකරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. කුඹල් කුලෙහි ප්රකධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර කුඹලුන් ගෙනැ මහ බෝයට බත් පුදන පා බඳුන් විල් මලා කරවා දෙනු කොටැ කුඹල් කරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. මාලාකාර කුලයෙහි ප්රකධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර මාලාකාරයන් ගෙනැ මහ බෝය පළඳවන මල්දම් මල්වඩම් ගොතා දෙනු කොටැ මල්කරුනා තනතුර දුන්නේයැ. ගන්ධකාර කුලයෙහි ප්රනධානයා හට, තමා පිරිවර සුවඳ කරුවන් ගෙනැ මහ බෝයට පුදන සිවුදැ ගඳ කරවා දෙනු කොටැ ගඳ කරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. ගෙත්තම් කුලෙහි ප්ර ධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර සන්නාලින් ගෙනැ මහබෝ මඬු සදන ධජපනාක විදීම් තිර ජවනිකා විදීම් ආදිය කරනු කොටැ මහසීනා තනතුරු දුන්නේ යැ. අරක්කැමි කුලෙහි ප්රිධානයා හට, තමා පිරිවර අරක්කැමියන් ගෙන මුළුතැන් වැට සකස් කොටැ පුදබත් පිසවා දෙනු කොටැ මුළුරැකිනා තනතුරු දුන්නේ යැ. කඹුරු කුලෙහි ප්රකධානයා හට, තමා පිරිවර කඹුරන් ගෙනැ මහබෝ පිළිල් පේඳුරු හඑහා කර කතුරු කියත්පත් කරවා දෙනු කොටැ කඹූරුනා තනතුර දුන්නේ යැ. ලෝකුරු කුලෙහි ප්රනධානයා හට, තමා පිරිවර ලෝකරුවන් ගෙනැ මහ බෝ මඟුලෙහි රන් රිදී කැටපත් කරවා දෙනු කොටැ ලෝකරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. ස්වණීකාර කුලයෙහි ප්රකධානයා හට, තමා පිරිවර තරාලුන් ගෙනැ, රන් වැට රිදී වැට හා රන් වළන් රිදී වළන් ද යන ආදිය කරවා දෙනු කොටැ අටතෙලිනා තනතුරු දුන්නේ යැ. වඩු කුලෙහි ප්රරධානයා හට, තමා පිරිවර වඩුවන් ගෙනැ මහ බෝ මඟුලෙහි මහ වියන්මඬුලු හා මහබෝ පුදයෙහි රුවන්මඬුලු කරවා දෙනු කොටැ ලක්දිව් මහ ඇදුරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. සිත්තර කුලෙහි ප්රෙධානයා හට තමා පිරිවර සිත්තරුන් ගෙනැ මහබෝ මුදුනෙහි බඳනා විසිතුරු වියන් කරවා දෙනු කොටැ මුදුන්තවරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. ගන්ධර්වක කුලයෙහි ප්රෙධානයා හට, තමා පිරිවර ගන්ධර්වබයන් ගෙනැ මහ බෝයට තුන් වේලේ හේවිසි පූජා කරනු කොටැ මහ පළවානා තනතුරු දුන්නේ යැ. ඡත්ර කාර කුලයෙහි ප්රොධානයා හට, තමා පිරිවර සත් කරුවන් ගෙන මහබෝයට පුදන සේසත් කරවා දෙනු කොටැ සත් කරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. උද්යාවනපාල කුලයෙහි ප්රටධානයා හට තමා පිරිවර උයන්ගොවුවන් ගෙනැ මහබෝයට පුදන මල් රුක් රෝපනය කරවා දෙනු කොටැ උයන් ගොවු වැදැරුම් නා තනතුරු’ දුන්නේ යැ.
මෙසේ මේ ආදීක්රතමයෙන්මෙසේ මේ ආදීක්රතමයෙන් මහ බෝධීන් වහන්සේ හා සමඟ ආවා වු සියල්ලවුනට සුදුසු සුදුසු පරිද්දෙන් නම් තනතුරු දී “තෙපි ඇම දෙන සුමිත්ත කුමාරයන් කී යෙදු පරිද්දෙන් උන් ඇම ගේ අභිප්රාුයෙහි සිටැ සුදුසු පරිද්දෙන් මහ බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරව’යි කියා සියල්ලවුනට උතුම් ගම්වර දි සතුටු කරැවී යැ. “රාජ කන්යාලවෝ සතර දෙනෙක් රන් රිදී කළ ගෙනැ මහ බෝධීන් වහන්සේට පැන් වඩත්වා ‘ ‘යි කියා සර්වාාභරණයෙන් සරහා ඔටුනු පළඳවා පෙරහර බිසෝ නම් තනතුරු දුන්නේ යැ. ඒ පෙරහර බිසෝවරු සතරදෙන මැ මහත් වු විභුතින් රජ ගෙට වන්නාහු යැ.
එකල්හි අනුලාදේවි දහසක් ස්ත්රී න් හා සමඟ සඬ්ඝමිත්රාස නම් ස්ථවිරාවන් සමිපයෙහි මහණ වැ නොබෝ කලෙකින් මැ පිරිවර හා සමඟ රහත් වු යැ. අරිට්ඨ නම් අමාත්යො පුත්ර් ද රජ්ජුරුවන් දන්වා පන්සීයයක් පුරුෂයන් හා මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ නොබෝ කලෙකින් මැ පිරිවර හා සමඟ අර්හත් ඵලයට පැමිණියේ යැ. එසමයෙහි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ නුවරට එක් දිශා භාගයෙකැ හත්ථාළ්හක නම් වු සිත්කළු වු විහාරයක් කරවා සඬ්ඝමිත්රාද නම් වු ස්ථවිරාවනට දෙවු යැ. ඒ සඬ්ඝමිත්රාව නම් ස්ථවිරා තොමෝ පිරිවර හා සමඟ වැ ඒ අතුළ නම් විහාරයෙහි වැසැ නොයෙක් දහස් ගණන් මාගමුන් මහණ කරවා සික්ඛමාතා සාමණෙරින් උපසම්පදා කරවා අධිශිල අධිචිත්ත අධිප්රාඥා සඬ්ඛ්යා්ත ත්රිවවිධ ශක්ෂායෙහි හික්මවා සර්ව ඥ ශාසනය වර්ධනය කළා යැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් රජ්ජුරුවෝ ලංකා නැමති මහවිල්හි සත්ත්ව නැමැති ඇඹුල වනය පුබුදුවන්නා වු මිහිඳු මහ තෙර නැමැති සඳ මඬලෙන් බබළන්නා වු ආකාශයක් හා සමාන වු මහ මෙවුනා උයනට ගොස්, ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සියල්ලවුනට තනතුරු හා ගම්වරද දුන් නියාව දක්වා එකත් පස් වැ හිඳැ, “ස්වාමිනි, මහා බෝධීන් වහන්සේට ආරක්ෂා කරන්නා වු මහලේනාවරුන් දෙදෙනා ගේ වංශය මේ ලංකාද්වීපයෙහි පිහිටියේදැ” යි කියා “මහ රජජ්රුවෙනි, වංශය පිහිටියේ යැ. ඒ වංශයෙහි මුල් තව නො බටුයේ යැ’යි කී කල්හි, “ඒ වංශයෙහි මුල් බස්නේ කවර කලැ දැ” යි විචාරා, “යම් කලෙක්හි මහ රජ්ජුරුවෙනි! ඒ මහලේනාවරු දෙදෙන දරු මුනුබුරන් හා සමඟ මහ බෝධින් වහන්සේට පෙරහර කෙරෙද්ද එකලැ උන් ගේ වංශයෙහි මුල් බටුයේ නම් වන්නේ යැ”යි කී සේකැ. ඒ අසා රජ්ජුරුවෝ සතුටු වැ “ස්වාමිනි! උනට කුල ස්ත්රී න් කොයින් ලබම් දැ”විචාරා, “මහ රජ්ජුරුවෙනි, තමන් හා සමාන වු කුල ස්ත්රීතන් ඒ මහලේනාවරු තුමු මැ. දනිතියි” කී කල්හි, රජ ගෙට ගොස් මහලේනා වරුන් දෙදෙනා කැඳවා “තොප ගේ වංශ රක්ෂා කරවූ” යි කිවු යැ ඔවුන් දෙදෙනා විසින් “ රජ්ජුරුවන් වහන්ස අප ගේ සම්මිත් තෙරණියන් වහන්සේ හා සමඟ ආවා වු අප හා සමාන වු කුල ස්ත්රිසහු ඇතැ”යි කී කල්හි සතුටු වැ වස්ත්රා භරණාදිය දෙවු යැ.
එකල්හි බෝධිගුප්ත කුමාරයෝ සංඝමිත්රාක නම් ස්ථවිරාවන් සමීපයෙහි හත්ථාළ්හකාරාමයෙහි වසන්නා යු මෝරිය නම් ශාක්යන වංශයෙහි උපන්නා වු බෝධිමිත්ත ස්ථවිරා වන් ගේ නං වු සුනන්ද නම් සාමණේරීන් සිවුරු හරවා සුදු පිළි හඳවා සර්වාභාරණයෙන් සරහා ඒ විහාරයෙහි පටන් තමන් ගේ මාලිගාව දක්වා මාර්ගාය කසළ හරවා, මහත් වු කෙහෙල් තොරණ ධජ පතාකා පුන්කලස් ආදියෙන් සරහා පෙරහරින් ගෙන්වා තමන් ගේ ගෙයි වැස්වු යැ. සුමිත්ත කුමාරයෝ ද තමන්ගේ මෑණියනට මිනිබිරිය වු තමනට යෙහෙළිය පළමු වෙධීස පුරයෙහි වුසූ දැන් හත්ථාළ්හකාරාමයෙහි වසන්නා වු මහණ නුවූ සුමනා කුමාරිකාව එසේ මැ සර්වාාභාරණයෙන් සරහා මහ පෙරහරින් ගෙන්වා තමන් ගේ ගෙයි වැසුවු යැ. එසමයෙහි සුනන්දා දේවීන් ගේ බෝධි ගුප්ත කුමාරයන් නිසා උපන්නා වු මහින්ද ය විධුරින්ද යැ යි පුත්තු දෙබෑ කෙනෙක් වු හ. සුමනා දේවීන්ගේ ද සුමිත්ත කුමාරයන් නිසා උපන්නා වු කාශ්ය්ප යැ සංඝමිත්රම යැ යි පුත්තු දෙබෑ කෙනෙක් වු හ.
ඉක්බිත්තෙන් දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවෝ ඒ සතර බෑයන් තමන් සමිපයට ගෙන්වා “මේ කුමාරවරු විශිෂ්ට වු ජාති ඇත්තාහ අන්යඋ වංශයෙකින් අමිශ්ර හෙයින් අසම්හින්න වු ශාක්යව පුත්රඅයහ. එසේ හෙයින් මොහු මහා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරන්නට සුදුසුසෝ යැ. මොවුන් සතරදෙනාට තනතුරු දෙමි”යි අමාත්යුයන් හා සමඟ කථා කොටැ ඔවුන් සතර දෙනා ගෙන් මිහිඳු කුමාරයනට සුළුලියමහලේනා තනතුරු දුන්නාහු යැ කශ්යොප කුමාරයනට පෙරහර මහ සිටුනා තනතුරු දුන්නාහු යැ. විධුරින්ද කුමාරයා හට ලක්දිව් පිරිසුදුනා තනතුරු දුන්නාහු යැ. සඬ්ඝමිත්රක කුමාරයනට සුළුසිටුනා තනතුරු දුන්නාහු යැ. මෙසේ බොහෝ වස්තු හා උතුම් වු ගම්වර ද දීමෙන් ඔවුන් සතුටු කරවු යැ. ඉක්බිත්තෙන් දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවෝ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ හා කථා කොටැ මෙපරිද්දෙන් ශ්රීර මහා බෝධීන් වහන්සේට මතු පෙරහර කෙරෙත් වා”යි කියා සිරිත් ඇති කරවා “ මේ තෙපි පරිහරණය කරවූ’යි ඒ සිරිත බෝධිගුත්ත සුමිත්ත දෙදෙනාට පාවා දි අවුරුද්දක් පාසා පෙරහර කරන්නා වු ජනයා රැස් කරවා රාජ්යි සමෘද්ධි වූ පරිද්දෙන් හ්රීා මහා බෝධින් වහන්සේට අභිෂේක දෙවුවාහු යැ.
මෙසේ හාත්පසින් දිගු පුළුල් වු නිර්මල වු සමුද්රසය මැ වස්ත්රන නොට ඇති මාණික්යත සමූහයා ගේ රශ්මි සමූහයෙන් බබළන්නාවු රත්නාකර නැමැති මෙවුල්දම් ඇති, දිව්යශ මිථුනයන් ගේ නේත්ර්යට සිත්කලු වු පර්වබත නැමැති පියොවුරු ඇති, වන භූමියෙහි වැලිතල මත්තේ වැගුරුණා වු මල්මුවරද නැමැති සුවඳ විලෙවුන් ඇති රත් වු පුග ඵල නැමැති මධ්යැ මාණික්ය යෙන් සිත්කලු වු රළ සහිත වු මහා වාලුකා ගඬ්ගා නැමැති මුක්තාහාරයක් ඇති පුෂ්ප සහිත වු පල්ලව භාරයෙන් හරිත වු මලය වන ගහන නැමැති කේෂ කලාප ඇති, සර්ව්ඥයන් වහන්සේ ගේ ධාතු පුජායෙන් සැරහුනා වූ අනුරාධපුර නැමැති මුඛ චන්ද්ර්යා ඇති, සුර්ය්ේ වංශයෙහි උපන්නා වු රජදරුවනට ආභරණයක් වැනි වු ලංකා නැමැති අග්ර මහිෂිය ගේ මහා විහාර නාමැති රුවන් ඔටුන්න මුදුනෙහි හොබවන ලද මරකතමාණික්යඇයක් හා සමාන වු ස්වර්ගී මෝක්ෂයට මාර්ගන වු සියලු සත්ත්වයන් ගේ නේත්රයට රසාඤ්ජනයක් හා සමාන වු නමස්කාර කරන ලද ප්ර්මාණාතික්රාාන්ත වු දිව්යවමනුෂ්යවයන් ගේ කිරීට මාලාවන් ඇත්තා වු, සර්වලඥයන් වහන්සේ ගේ අනිමිෂ ලෝචන නැමැති ඉන්ද්රමනිල මාණික්ය මය වු ඝටයෙන් නික්මුණා වු රශ්මිජ්වාලා නැමැති ජලාභිෂේකයෙන් අභිෂේක කළා වු දක්ෂිණ ශ්රීා මහා බෝධින් වහන්සේ බෝධිගුප්තාදි රාජ කුමාරවරුන් විසින් මෙසේ යථෝක්ත ක්ර මයෙන් රක්ෂා කරන ලද සේකැ.
මෙසේ මෙපමණකින් මේ දක්ෂිණ ශ්රී් මහා බෝධින් වහන්සේ කවරක්හු විසින් ගන්නා ලද සේක්ද? කවරක්හු විසින් ගෙනැ එනලද සේක්ද? කවරක්හු විසින් පිහිටුවනලද සේක්ද? කවරක්හු විසින් පුදන ලද සේක් ද? කවරක්හු විසින් රක්ෂා කරන ලද සේක් ද? යන මේ අභ්යනන්තර ප්ර ශ්න පස විසඳන ලද්දේ යැ. මෙසේ දක්ෂිණ ශ්රී? මහා බෝධීන් වහන්සේ භාග්යිවත් වු බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි ලංකාද්විපයෙහි පිහිටි සේකැ.
තවද අභසම්බෝධි කථා යැ, ආනන්ද බෝධි කථා යැ, දශ බල පරිනිර්වාබණ කථා යැ, තෘතීය සංගීති කථා යැ, ලංකාවතරණ කථා යැ, නගර ප්රනවේශ කථා යැ, මහාවිහාර ප්රතතිග්ර හණ කථා යැ, චෛත්ය ගිරි විහාර ප්රරතිග්ර හන කථා යැ, ධාත්වාගමන කථා යැ, දුමින්දාගමන කථා යැ, යන මේ කථා දොලසෙකින් සැරෑහුණා වූ මෙපමණක් ඇත්තා වු ග්රාන්තයෙකින්, කවර අථීයෙකින් මහාබෝධි නම් වි ද? කවුරුන් වහන්සේ ගේ බෝධියෙක් ද? කුමක් සිද්ධ කෙරේ ද? කවරක්හු විසින් ස්තුති කරන ලද්දේ ද? කොතැන්හි පිහිටි සේ්ක් ද? යන මේ මහා ප්රුශ්නයන් පස් දෙනා විසර්ජනය කිරීමෙන් මේ මහා බෝධි වංශය දක්වන ලදි.
මෙසේ ලංකාවාසී ජනයනට හිතවැඩ හා ශාසනාභිවෘද්ධිය ද සිද්ධ කරන්නා වු මේ ශ්රීට මහා බෝධින් වහන්සේ ලංකාද්විපයෙහි රම්යන වු මහමෙවුනා උයන්හි බොහෝ කලක් අනේක ප්ර කාර වු අද්භූතයෙන් හා ආශ්චර්ය් උයයෙන්ද යුක්ත වැ පිහිටි සේකැ.
“ඒවං ලංකාලෝකහිතං සාසනවුද්ධිං
සංසාධෙන්තෝ ඒ ස මහා බෝධිදුමින්දෝ,
ලංකාදීපේ රම්මමහාමේඝවනස්මිං
අට්ඨා දීඝං කාලමනේකබ්භූතයුත්තෝ”යි
එපරිද්දෙන් මැ සුමිත්ත කුමාරයනට ද බොධිගුප්ත කුමාරයනට කරවන ලද මඟුල් හා සමාන කොටැ සියලු මඟුල් කරවා, මහා භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ ඒ පුලින මලුවේ රැස් කරවා සුමිත්ත කුමාරයන් එතැනට ගෙනවුත් “ජයමහලේනාවෝ භික්ෂු සඬ්ගයා වඳිති”යි චන්ද්ර ගුප්ත කුමාරයන් ලවා තුන් යළක් කියවා. සුමිත්ත කුමාරයා ලවා මහා භික්ෂු සඬ්ඝයා වහන්සේ වඳවා, ඒ සුමිත්ත කුමාරයා මාලිගාවට ගෙන්වා ගෙනැ, තුමූ සිංහාසනයේ හිදැ චන්ද්රතගුප්ත කුමාරයන් ලවා සුමිත්ත කුමාරයන් ගේ අත අල්වා. “ජයමහ ලේනාවෝ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ වඳිති” යි න් විටෙකැ කියවා, සුමිත්ත කුමාරයන් ලවා තමන් වදවා, සර්වාුභරණයෙන් සැරැහී සිටි ඒ සුමිත්ත කුමාරයන් ගේ හිසැ වොටුන්න සිටුවා, “සුමිත්ත කුමාරයෙනි, තෙපි සියලු කුලවැස්සන් ගෙනැ බොධිගුප්ත කුමාරයන් හා සමඟ මහා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරවු”යි කියා සුමිත්ත කුමාරයන් ඇත්කඳ මත්තේ හිඳුවා. තුමූ ප්රාෙසාදයෙහි මතු මහල් තලයට නැගි, සිවුමැඳුරු කවුළුව සමීපයෙහි සිටැ පුරාඬ්ගනා නැමැති විල් වමීයන් ගේ නේත්රය නැමැති නිලුපුල් මල් දහස් ගණනින් පුදනු ලබන්නා වු මංගල මහා වීථියෙහි නුවර පැදකුණු කොටැඇවිදුවා, තුමූ විහාරයට ගොස් බෝධින් වහන්සේ වඳවා, ඇතුළු නුවර මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ කියනලද්දා වු ස්ථානයෙහි මාලිගාවක් කරවා සුමිත්ත කුමාරයන් එහි වැස්වු යැ.
මෙසේ දෙවනපෑතිස් රජ තෙමේ බෝධිගුප්ත සුමිත්ත දෙදෙනාට අභිෂේක දී ඔවුන් දෙදෙනා ලවා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරවමින්, පසු වැ සෙස්සනට අභිෂේක දෙවුයේයැ. “චන්ද්රවගුප්ත කුමාරයෝ මහ බෝ මගුලෙහි රන් බෙර ගසත්වා’යි කියා මලය රජ තනතුරු දි පළමු කුවේණි නම් යක්ෂණිය ගේ පුත්රග වු වීරබාහු කුමාරයන් විසු හෙයින් වීරබාහු ජනපදය නම් වු විල්බා දනවුව ඕහට ප්රවේණි කොටැ දුන්නේයැ. දේවගුත්ත කුමාරයෝ මහබෝ මඟුලෙහි පිරිත් පැන් ශවණී හිඬ්කාරයෙන් මගුලැතු මත්තෙහි තබා නුවර පැදකුණු කොටැ ගෙනෙත්වා”යි කියා ඕහට ලක් මහ රැටි තනතුර දී චතුරස්සියභූමිය දුන්නේ යැ. ධර්මිගුප්ත කුමාරයෝ මහා බෝ මඟුලෙහි සක පිඹීත්වා”යි කියා ඕහට මෝරිය සිටු තනතුර දී මෝරිය වංශයෙහි උපන් ශාක්ය්පුත්ර වු ධම්මගුත්ත කුමාරයන් විසු හෙයින් මෝරිය ජනපද යැයි නම් ලැබු මෝරිය දනවුව දුන්නේයැ “සූරිය ගුත්ත කුමාරයෝ මහ බෝ මඟුලෙහි සවණී හිඬ්කාරයෙන් පිරිත්පැන් බෝධින් වහන්සේට එළවත්වා”යි කියා ඕහට කොතුරුගානා තනතුර දුන්නේ යැ. ගෝතම කුමාරයෝ මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ මුදුනෙහි ධවලච්ඡත්ර් ධරත්වා”යි ඕහට සත් ගන්නා තනතුරු දුන්නේයැ. ‘ජුතින්ධර කුමාරයෝ මහ බෝ මඟුලෙහි ආරක්ෂාව කෙරෙත්වා” යි කියා ඕහට අරක්මන තනතුරු දුන්නේයැ. මෙසේ අටබෑයනට තනතුරු දී මහ බෝධීන් වහන්සේ හා සමග ආවාවු අවශේෂයනටත් තනතුරු දෙවි යැ.
ඔවුන් අතුරින් දළහනෙවි නම් සක්විති රජහු ගේ බන්ධු පරම්පරායෙන් බට සිටු කුලෙහි ප්රෙධාන තැනැත්තනට, රාත්රි්යෙහි කඩුපත අතින් අල්ලාගෙනැ මහ බොධින් වහන්සේ රක්නා සඳහා. කඩුගන්නා තනතුරු දුන්නේ යැ. බමුණු කුලෙහි ප්රවධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර බමුණන් ගෙනැ නිරන්තරයෙන් අවුත් මහ බෝධීන් වහන්සේට ශාන්ති කරන පිණිසැ බමුණුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. කෙළෙඹි කුලෙහි ප්රණධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර කෙළෙඹියත් ගෙනැ මහ බෝ මඟුලෙහි රන්ධජ රිදීධජ ආදී වු ධජ නඟනු කොටැ උතුරුපස්නා තනතුරු දුන්නේයැ. වෙළෙඳ කුලයෙහි ප්රනධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර වෙළඳුන් ගෙනැ අබ මලා හා සුවඳ දුම් මලා වඩනු කොටැ මහවෙළඳනා තනතුරු දුන්නේයැ. දුනුවා කුලෙහි ප්රඳධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර දුනුවායන් ගෙනැ දුනු හීතල දරා මහබෝයට කපුටුවන් බැස්ස නොදෙනු කොටැ මහබෝරැකිනා තනතුරු දුන්නේ යැ. සරස්කුලෙහි ප්රැධාන තැනැත්තනට, තම පිරිවර කිලිගුන් ටගනැ මහබෝයට අළුත් මල් හැරැ දෙනු කොටැ කිලිඟුනා තනතුර දුන්නේ යැ. කපු කුලෙහි ප්රතධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර කපුවන් ගෙනැ ලදපස්මල් ඇරැ දී මෙහෙකරනු කොටැ කපුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. බලත් කුලෙහි ප්රමධාන තැනැත්තනට, මහ බෝ ගෙයි දොරකඩ රකවල් ගන්නා කොටැ දොරනා තනතුරු දුන්නේ යැ. පෙහෙර කරු කුලෙහි ප්රලධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර පෙරහරකරුවන් ගෙනැ මහබෝයට වඩන පැන් පෙරහන පෙරහන්කඩ හා හු රෑන් දෙනු කොටැ පෙහෙරකරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. කුඹල් කුලෙහි ප්රකධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර කුඹලුන් ගෙනැ මහ බෝයට බත් පුදන පා බඳුන් විල් මලා කරවා දෙනු කොටැ කුඹල් කරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. මාලාකාර කුලයෙහි ප්රකධාන තැනැත්තනට, තමන් පිරිවර මාලාකාරයන් ගෙනැ මහ බෝය පළඳවන මල්දම් මල්වඩම් ගොතා දෙනු කොටැ මල්කරුනා තනතුර දුන්නේයැ. ගන්ධකාර කුලයෙහි ප්රනධානයා හට, තමා පිරිවර සුවඳ කරුවන් ගෙනැ මහ බෝයට පුදන සිවුදැ ගඳ කරවා දෙනු කොටැ ගඳ කරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. ගෙත්තම් කුලෙහි ප්ර ධාන තැනැත්තනට, තමා පිරිවර සන්නාලින් ගෙනැ මහබෝ මඬු සදන ධජපනාක විදීම් තිර ජවනිකා විදීම් ආදිය කරනු කොටැ මහසීනා තනතුරු දුන්නේ යැ. අරක්කැමි කුලෙහි ප්රිධානයා හට, තමා පිරිවර අරක්කැමියන් ගෙන මුළුතැන් වැට සකස් කොටැ පුදබත් පිසවා දෙනු කොටැ මුළුරැකිනා තනතුරු දුන්නේ යැ. කඹුරු කුලෙහි ප්රකධානයා හට, තමා පිරිවර කඹුරන් ගෙනැ මහබෝ පිළිල් පේඳුරු හඑහා කර කතුරු කියත්පත් කරවා දෙනු කොටැ කඹූරුනා තනතුර දුන්නේ යැ. ලෝකුරු කුලෙහි ප්රනධානයා හට, තමා පිරිවර ලෝකරුවන් ගෙනැ මහ බෝ මඟුලෙහි රන් රිදී කැටපත් කරවා දෙනු කොටැ ලෝකරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. ස්වණීකාර කුලයෙහි ප්රකධානයා හට, තමා පිරිවර තරාලුන් ගෙනැ, රන් වැට රිදී වැට හා රන් වළන් රිදී වළන් ද යන ආදිය කරවා දෙනු කොටැ අටතෙලිනා තනතුරු දුන්නේ යැ. වඩු කුලෙහි ප්රරධානයා හට, තමා පිරිවර වඩුවන් ගෙනැ මහ බෝ මඟුලෙහි මහ වියන්මඬුලු හා මහබෝ පුදයෙහි රුවන්මඬුලු කරවා දෙනු කොටැ ලක්දිව් මහ ඇදුරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. සිත්තර කුලෙහි ප්රෙධානයා හට තමා පිරිවර සිත්තරුන් ගෙනැ මහබෝ මුදුනෙහි බඳනා විසිතුරු වියන් කරවා දෙනු කොටැ මුදුන්තවරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. ගන්ධර්වක කුලයෙහි ප්රෙධානයා හට, තමා පිරිවර ගන්ධර්වබයන් ගෙනැ මහ බෝයට තුන් වේලේ හේවිසි පූජා කරනු කොටැ මහ පළවානා තනතුරු දුන්නේ යැ. ඡත්ර කාර කුලයෙහි ප්රොධානයා හට, තමා පිරිවර සත් කරුවන් ගෙන මහබෝයට පුදන සේසත් කරවා දෙනු කොටැ සත් කරුනා තනතුරු දුන්නේ යැ. උද්යාවනපාල කුලයෙහි ප්රටධානයා හට තමා පිරිවර උයන්ගොවුවන් ගෙනැ මහබෝයට පුදන මල් රුක් රෝපනය කරවා දෙනු කොටැ උයන් ගොවු වැදැරුම් නා තනතුරු’ දුන්නේ යැ.
මෙසේ මේ ආදීක්රතමයෙන්මෙසේ මේ ආදීක්රතමයෙන් මහ බෝධීන් වහන්සේ හා සමඟ ආවා වු සියල්ලවුනට සුදුසු සුදුසු පරිද්දෙන් නම් තනතුරු දී “තෙපි ඇම දෙන සුමිත්ත කුමාරයන් කී යෙදු පරිද්දෙන් උන් ඇම ගේ අභිප්රාුයෙහි සිටැ සුදුසු පරිද්දෙන් මහ බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරව’යි කියා සියල්ලවුනට උතුම් ගම්වර දි සතුටු කරැවී යැ. “රාජ කන්යාලවෝ සතර දෙනෙක් රන් රිදී කළ ගෙනැ මහ බෝධීන් වහන්සේට පැන් වඩත්වා ‘ ‘යි කියා සර්වාාභරණයෙන් සරහා ඔටුනු පළඳවා පෙරහර බිසෝ නම් තනතුරු දුන්නේ යැ. ඒ පෙරහර බිසෝවරු සතරදෙන මැ මහත් වු විභුතින් රජ ගෙට වන්නාහු යැ.
එකල්හි අනුලාදේවි දහසක් ස්ත්රී න් හා සමඟ සඬ්ඝමිත්රාස නම් ස්ථවිරාවන් සමිපයෙහි මහණ වැ නොබෝ කලෙකින් මැ පිරිවර හා සමඟ රහත් වු යැ. අරිට්ඨ නම් අමාත්යො පුත්ර් ද රජ්ජුරුවන් දන්වා පන්සීයයක් පුරුෂයන් හා මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මහණ වැ නොබෝ කලෙකින් මැ පිරිවර හා සමඟ අර්හත් ඵලයට පැමිණියේ යැ. එසමයෙහි දෙවනපෑතිස් රජ්ජුරුවෝ නුවරට එක් දිශා භාගයෙකැ හත්ථාළ්හක නම් වු සිත්කළු වු විහාරයක් කරවා සඬ්ඝමිත්රාද නම් වු ස්ථවිරාවනට දෙවු යැ. ඒ සඬ්ඝමිත්රාව නම් ස්ථවිරා තොමෝ පිරිවර හා සමඟ වැ ඒ අතුළ නම් විහාරයෙහි වැසැ නොයෙක් දහස් ගණන් මාගමුන් මහණ කරවා සික්ඛමාතා සාමණෙරින් උපසම්පදා කරවා අධිශිල අධිචිත්ත අධිප්රාඥා සඬ්ඛ්යා්ත ත්රිවවිධ ශක්ෂායෙහි හික්මවා සර්ව ඥ ශාසනය වර්ධනය කළා යැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් රජ්ජුරුවෝ ලංකා නැමති මහවිල්හි සත්ත්ව නැමැති ඇඹුල වනය පුබුදුවන්නා වු මිහිඳු මහ තෙර නැමැති සඳ මඬලෙන් බබළන්නා වු ආකාශයක් හා සමාන වු මහ මෙවුනා උයනට ගොස්, ඒ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සියල්ලවුනට තනතුරු හා ගම්වරද දුන් නියාව දක්වා එකත් පස් වැ හිඳැ, “ස්වාමිනි, මහා බෝධීන් වහන්සේට ආරක්ෂා කරන්නා වු මහලේනාවරුන් දෙදෙනා ගේ වංශය මේ ලංකාද්වීපයෙහි පිහිටියේදැ” යි කියා “මහ රජජ්රුවෙනි, වංශය පිහිටියේ යැ. ඒ වංශයෙහි මුල් තව නො බටුයේ යැ’යි කී කල්හි, “ඒ වංශයෙහි මුල් බස්නේ කවර කලැ දැ” යි විචාරා, “යම් කලෙක්හි මහ රජ්ජුරුවෙනි! ඒ මහලේනාවරු දෙදෙන දරු මුනුබුරන් හා සමඟ මහ බෝධින් වහන්සේට පෙරහර කෙරෙද්ද එකලැ උන් ගේ වංශයෙහි මුල් බටුයේ නම් වන්නේ යැ”යි කී සේකැ. ඒ අසා රජ්ජුරුවෝ සතුටු වැ “ස්වාමිනි! උනට කුල ස්ත්රී න් කොයින් ලබම් දැ”විචාරා, “මහ රජ්ජුරුවෙනි, තමන් හා සමාන වු කුල ස්ත්රීතන් ඒ මහලේනාවරු තුමු මැ. දනිතියි” කී කල්හි, රජ ගෙට ගොස් මහලේනා වරුන් දෙදෙනා කැඳවා “තොප ගේ වංශ රක්ෂා කරවූ” යි කිවු යැ ඔවුන් දෙදෙනා විසින් “ රජ්ජුරුවන් වහන්ස අප ගේ සම්මිත් තෙරණියන් වහන්සේ හා සමඟ ආවා වු අප හා සමාන වු කුල ස්ත්රිසහු ඇතැ”යි කී කල්හි සතුටු වැ වස්ත්රා භරණාදිය දෙවු යැ.
එකල්හි බෝධිගුප්ත කුමාරයෝ සංඝමිත්රාක නම් ස්ථවිරාවන් සමීපයෙහි හත්ථාළ්හකාරාමයෙහි වසන්නා යු මෝරිය නම් ශාක්යන වංශයෙහි උපන්නා වු බෝධිමිත්ත ස්ථවිරා වන් ගේ නං වු සුනන්ද නම් සාමණේරීන් සිවුරු හරවා සුදු පිළි හඳවා සර්වාභාරණයෙන් සරහා ඒ විහාරයෙහි පටන් තමන් ගේ මාලිගාව දක්වා මාර්ගාය කසළ හරවා, මහත් වු කෙහෙල් තොරණ ධජ පතාකා පුන්කලස් ආදියෙන් සරහා පෙරහරින් ගෙන්වා තමන් ගේ ගෙයි වැස්වු යැ. සුමිත්ත කුමාරයෝ ද තමන්ගේ මෑණියනට මිනිබිරිය වු තමනට යෙහෙළිය පළමු වෙධීස පුරයෙහි වුසූ දැන් හත්ථාළ්හකාරාමයෙහි වසන්නා වු මහණ නුවූ සුමනා කුමාරිකාව එසේ මැ සර්වාාභාරණයෙන් සරහා මහ පෙරහරින් ගෙන්වා තමන් ගේ ගෙයි වැසුවු යැ. එසමයෙහි සුනන්දා දේවීන් ගේ බෝධි ගුප්ත කුමාරයන් නිසා උපන්නා වු මහින්ද ය විධුරින්ද යැ යි පුත්තු දෙබෑ කෙනෙක් වු හ. සුමනා දේවීන්ගේ ද සුමිත්ත කුමාරයන් නිසා උපන්නා වු කාශ්ය්ප යැ සංඝමිත්රම යැ යි පුත්තු දෙබෑ කෙනෙක් වු හ.
ඉක්බිත්තෙන් දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවෝ ඒ සතර බෑයන් තමන් සමිපයට ගෙන්වා “මේ කුමාරවරු විශිෂ්ට වු ජාති ඇත්තාහ අන්යඋ වංශයෙකින් අමිශ්ර හෙයින් අසම්හින්න වු ශාක්යව පුත්රඅයහ. එසේ හෙයින් මොහු මහා බෝධීන් වහන්සේට පෙරහර කරන්නට සුදුසුසෝ යැ. මොවුන් සතරදෙනාට තනතුරු දෙමි”යි අමාත්යුයන් හා සමඟ කථා කොටැ ඔවුන් සතර දෙනා ගෙන් මිහිඳු කුමාරයනට සුළුලියමහලේනා තනතුරු දුන්නාහු යැ කශ්යොප කුමාරයනට පෙරහර මහ සිටුනා තනතුරු දුන්නාහු යැ. විධුරින්ද කුමාරයා හට ලක්දිව් පිරිසුදුනා තනතුරු දුන්නාහු යැ. සඬ්ඝමිත්රක කුමාරයනට සුළුසිටුනා තනතුරු දුන්නාහු යැ. මෙසේ බොහෝ වස්තු හා උතුම් වු ගම්වර ද දීමෙන් ඔවුන් සතුටු කරවු යැ. ඉක්බිත්තෙන් දෙවන පෑතිස් රජ්ජුරුවෝ මිහිඳු මහ තෙරුන් වහන්සේ හා කථා කොටැ මෙපරිද්දෙන් ශ්රීර මහා බෝධීන් වහන්සේට මතු පෙරහර කෙරෙත් වා”යි කියා සිරිත් ඇති කරවා “ මේ තෙපි පරිහරණය කරවූ’යි ඒ සිරිත බෝධිගුත්ත සුමිත්ත දෙදෙනාට පාවා දි අවුරුද්දක් පාසා පෙරහර කරන්නා වු ජනයා රැස් කරවා රාජ්යි සමෘද්ධි වූ පරිද්දෙන් හ්රීා මහා බෝධින් වහන්සේට අභිෂේක දෙවුවාහු යැ.
මෙසේ හාත්පසින් දිගු පුළුල් වු නිර්මල වු සමුද්රසය මැ වස්ත්රන නොට ඇති මාණික්යත සමූහයා ගේ රශ්මි සමූහයෙන් බබළන්නාවු රත්නාකර නැමැති මෙවුල්දම් ඇති, දිව්යශ මිථුනයන් ගේ නේත්ර්යට සිත්කලු වු පර්වබත නැමැති පියොවුරු ඇති, වන භූමියෙහි වැලිතල මත්තේ වැගුරුණා වු මල්මුවරද නැමැති සුවඳ විලෙවුන් ඇති රත් වු පුග ඵල නැමැති මධ්යැ මාණික්ය යෙන් සිත්කලු වු රළ සහිත වු මහා වාලුකා ගඬ්ගා නැමැති මුක්තාහාරයක් ඇති පුෂ්ප සහිත වු පල්ලව භාරයෙන් හරිත වු මලය වන ගහන නැමැති කේෂ කලාප ඇති, සර්ව්ඥයන් වහන්සේ ගේ ධාතු පුජායෙන් සැරහුනා වූ අනුරාධපුර නැමැති මුඛ චන්ද්ර්යා ඇති, සුර්ය්ේ වංශයෙහි උපන්නා වු රජදරුවනට ආභරණයක් වැනි වු ලංකා නැමැති අග්ර මහිෂිය ගේ මහා විහාර නාමැති රුවන් ඔටුන්න මුදුනෙහි හොබවන ලද මරකතමාණික්යඇයක් හා සමාන වු ස්වර්ගී මෝක්ෂයට මාර්ගන වු සියලු සත්ත්වයන් ගේ නේත්රයට රසාඤ්ජනයක් හා සමාන වු නමස්කාර කරන ලද ප්ර්මාණාතික්රාාන්ත වු දිව්යවමනුෂ්යවයන් ගේ කිරීට මාලාවන් ඇත්තා වු, සර්වලඥයන් වහන්සේ ගේ අනිමිෂ ලෝචන නැමැති ඉන්ද්රමනිල මාණික්ය මය වු ඝටයෙන් නික්මුණා වු රශ්මිජ්වාලා නැමැති ජලාභිෂේකයෙන් අභිෂේක කළා වු දක්ෂිණ ශ්රීා මහා බෝධින් වහන්සේ බෝධිගුප්තාදි රාජ කුමාරවරුන් විසින් මෙසේ යථෝක්ත ක්ර මයෙන් රක්ෂා කරන ලද සේකැ.
මෙසේ මෙපමණකින් මේ දක්ෂිණ ශ්රී් මහා බෝධින් වහන්සේ කවරක්හු විසින් ගන්නා ලද සේක්ද? කවරක්හු විසින් ගෙනැ එනලද සේක්ද? කවරක්හු විසින් පිහිටුවනලද සේක්ද? කවරක්හු විසින් පුදන ලද සේක් ද? කවරක්හු විසින් රක්ෂා කරන ලද සේක් ද? යන මේ අභ්යනන්තර ප්ර ශ්න පස විසඳන ලද්දේ යැ. මෙසේ දක්ෂිණ ශ්රී? මහා බෝධීන් වහන්සේ භාග්යිවත් වු බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවි කල්හි ලංකාද්විපයෙහි පිහිටි සේකැ.
තවද අභසම්බෝධි කථා යැ, ආනන්ද බෝධි කථා යැ, දශ බල පරිනිර්වාබණ කථා යැ, තෘතීය සංගීති කථා යැ, ලංකාවතරණ කථා යැ, නගර ප්රනවේශ කථා යැ, මහාවිහාර ප්රතතිග්ර හණ කථා යැ, චෛත්ය ගිරි විහාර ප්රරතිග්ර හන කථා යැ, ධාත්වාගමන කථා යැ, දුමින්දාගමන කථා යැ, යන මේ කථා දොලසෙකින් සැරෑහුණා වූ මෙපමණක් ඇත්තා වු ග්රාන්තයෙකින්, කවර අථීයෙකින් මහාබෝධි නම් වි ද? කවුරුන් වහන්සේ ගේ බෝධියෙක් ද? කුමක් සිද්ධ කෙරේ ද? කවරක්හු විසින් ස්තුති කරන ලද්දේ ද? කොතැන්හි පිහිටි සේ්ක් ද? යන මේ මහා ප්රුශ්නයන් පස් දෙනා විසර්ජනය කිරීමෙන් මේ මහා බෝධි වංශය දක්වන ලදි.
මෙසේ ලංකාවාසී ජනයනට හිතවැඩ හා ශාසනාභිවෘද්ධිය ද සිද්ධ කරන්නා වු මේ ශ්රීට මහා බෝධින් වහන්සේ ලංකාද්විපයෙහි රම්යන වු මහමෙවුනා උයන්හි බොහෝ කලක් අනේක ප්ර කාර වු අද්භූතයෙන් හා ආශ්චර්ය් උයයෙන්ද යුක්ත වැ පිහිටි සේකැ.
“ඒවං ලංකාලෝකහිතං සාසනවුද්ධිං
සංසාධෙන්තෝ ඒ ස මහා බෝධිදුමින්දෝ,
ලංකාදීපේ රම්මමහාමේඝවනස්මිං
අට්ඨා දීඝං කාලමනේකබ්භූතයුත්තෝ”යි